مبانی و منابع حق تقدم ناشی از افزایش سرمایه سهامداران (با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، آمریکا و فقه امامیه)

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

حسین صادقی ¹ , حمیده زرعی ² , مهدی ناصر ³

1 - استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/12/16 تاریخ پذیرش : 1398/06/17 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: حق تقدم, افزایش سرمایه, منبع حق تقدم, مبانی فقهی و حقوقی حق تقدم, مطالعه تطبیقی حق تقدم,

چکیده مقاله :

حق تقدم سهامداران در افزایش سرمایه شرکت های سهامی، حقی است که در تمامی نظامات حقوقی مورد شناسایی واقع شده است. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که مبانی و منابع حق مزبور در دیدگاه نظامات حقوقی ایران، آمریکا و فقه امامیه چه می باشد؟ مبنای حقوقی حق مزبور برای خرید و پذیره‌نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه در نظام حقوقی آمریکا پیشگیری از تقلیل حقوق مختلف سهامداران عنوان ‌شده است؛ مسئله‌ای که در حقوق ایران نیز قابل صدق است. علاوه بر این، قواعد فقهی ازجمله قاعده‌ی لا ضرر و قاعده‌ی سبق را نیز می‌توان مبنایی برای حق تقدم دانست. در حقوق ایران، قانون منبع اعتبار این حق است اما در حقوق آمریکا حق مذکور محصول رویه قضایی، قانون و اساسنامه شرکت است که واجد دو رویکرد کلی می باشند. دسته‌ای جز در موارد تصریح در اساسنامه حق تقدمی برای سهامداران قائل نیستند و دسته دوم قائل بر وجود حق تقدم برای سهامداران می باشند مگر اینکه اساسنامه این حق را انکار کرده باشد؛ درحالی‌که مواد قانونی مرتبط با حق تقدم در حقوق ایران امری بوده و امکان تراضی برخلاف آن در اساسنامه شرکت وجود ندارد.

چکیده انگلیسی:

The right of shareholders to raise equity capital is a right recognized in all legal systems. The main question of the present study is what are the foundations and sources of this right in the perspective of Iranian, American and Imamieh legal systems? The legal basis of this right to purchase and subscribe for new shares arising from the increase in capital in the US legal system is the prevention of the reduction of various shareholder rights, an issue that is also valid in Iranian law. In addition, jurisprudential rules such as the rule of loss and the rule of law can also be considered as the basis for the right of priority. In Iranian law, the law is the source of this right, but in American law the right is the product of a judicial procedure, law, and company statute that have two general approaches. Except as stipulated in the Statute of Priority, shareholders do not, except the Statute, deny this right unless the Statute has denied this right, while the legal provisions relating to the right of priority in Iranian law are applicable and the possibility of infringement Contrary to that, there is no company statute.

منابع و مأخذ:

1. منابع و مآخذ


2. اسکینی، ربیعا؛ حقوق شرکت‌های تجاری؛ ج 2، چ 19، تهران: سمت،1393.


3. اسکینی، ربیعا؛ حقوق تجارت کلیات، معاملات تجاری، تجار و سازمان‌دهی فعالیت‌های تجاری؛ چ 17، تهران: سمت،1392.


4. امامى، حسن؛ حقوق مدنى؛ ج 4، چ 8، تهران: انتشارات اسلامیه، 1371.


5.  امامى، حسن؛ حقوقمدنى؛ ج 1، چ 8، تهران: انتشارات اسلامیه،1370.


6. اعظمى، غلامعلى؛ سهم در شرکت‌های سهامى؛ رساله‌ی دکترى، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،1353.


7. انصاری، علی، عیسائی تفرشی، محمد، حسینی، سید میلاد؛ «تحلیل حقوقی- اقتصادی نهادهای خود انتظام و نقش مراجع غیردولتی ناظر بر این نهادها در بازار سرمایه ایران و آمریکا»؛ فصلنامه بورس اوراق بهادار، ش 20،1391.


8. اعظمى، غلامعلى؛ «حقوق صاحبان سهام در شرکت‌های سهامی»؛ فصلنامه کانون وکلای دادگستری، ش 10،1370.


9. احمدی واستانی، عبدالغنی؛ «حق تقدم»؛ مجله کانون وکلا، ش 138،1356.


10. انصاری، فریده؛ نظام حقوقی حق تقدم خرید سهام در ایران؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، شهرکرد: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شهرکرد،1395.


11. ابن اثیر، مجدالدین؛ النهایه فی غریب الحدیث؛ مصر: مطبعه العثمانیه دارالفکر،1411.


12. ابن رجب، زین‌الدین حسنعلی ابوالفرج؛ جامع‌العلوم و الحکم؛ لبنان: دارالعلوم الحدیث،1411.


13. تفرشی، محمد عیسی، تحولات حقوقی در نظام شرکت‌های سهامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مرتضی نصیری، پایان‌نامه، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس تهران،1375.


14. السنهوری، عبدالرزاق احمد؛ مصادر الحق فی الفقه اسلامی؛ ج 1، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه،1988.


15. جوهری، اسماعیل بن حماد؛صحاح اللغه؛ تحقیق: احمد عبدال غفور عطار، قاهره: مطابع دارالکتاب العربی،1413.


16. جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق؛ چ 8، تهران: کتابخانه گنج دانش،1378.


17. جعفری خسروآبادی، نصرالله، شهیدی، مرتضی؛ «باز پژوهشی فقهی حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن»،دو فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی اسلامی، ش1، 1394.


18. حکمت نیا، محمود، مبانی مالکیت فکری، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1386.


19. خوئینی، غفور ؛ فلسفه حقوق؛ تهران: مجمع علمی فرهنگی مجد،1393.


20. خانی، محمد؛ «حق تقدّم در پذیره‌نویسی سهام جدید شرکت‌های سهامى »؛ فصلنامه وکیل مدافع، شماره 8 و 9،1392.


21. خوانساری، سید احمد؛ جامع المدارک فی شرح المختصر المنافع؛ ج 3، چ 3، قم: مؤلف،1418.


22. دمیرچیلی، محمد، حاتمی، علی، قرائی، محسن، قانون تجارت در نظم حقوق کنونی، چاپ بیست و پنجم، تهران: انتشارات دادستان،1397.


23. دهخدا، علی‌اکبر؛ لغت‌نامه؛ زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، ج 13، چ 2، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران،1377.


24. دانش‌پژوه، مصطفی؛ مقدمه علم حقوق با رویکرد به حقوق ایران و اسلام؛ تهران: سمت،1389.


25. ره پیک، سیامک؛ «مروری دوباره بر قاعده لا ضرر و تأثیر آن بر ضرر متعهد»؛ فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، ش 13 و 14،1378.


26.  ستوده تهرانی، حسن؛ حقوق تجارت؛ ج 2، چ 2، تهران: نشر دادگستر،1376.


27. شهید ثانی (بی‌تا)؛ شرح لمعه؛ ج 3، بیروت: دار العالم الاسلامی.


28. صفایی، سید حسین؛ دوره مقدماتی حقوق مدنی (اشخاص و اموال)؛ ج 1، چ 18، تهران: نشر میزان،1393.


29. صقری، منصور؛ حقوق بازرگانی شرکت‌ها؛ چ 1، تهران: شرکت سهامی انتشار،1393.


30. طباطبائی، سید علی؛ ریاض المسائل؛ ج 2، قم: موسسه آل بیت،1402.


31. عرفانی، محمود؛ حقوق تجارت؛ ج 2، چ 2، تهران: جنگل،1389.


32. فیض کاشانی، محسن؛ مفاتیح الشرایع؛ ج 3، قم: انتشارات خیام،1401.


33. کاتوزیان، ناصر؛ فلسفه حقوق؛ ج 1، چ 1، تهران: شرکت سهامی انتشار،1377.


34. کاتوزیان، ناصر؛ دوره مقدماتی حقوق مدنی (اموال و مالکیت)؛ چ 33، تهران: بنیاد حقوقی میزان،1390.


35.  کاتوزیان، ناصر؛ ضمان قهری مسئولیت مدنی؛ تهران: انتشارات دهخدا،1362.


36. کنعانی، محمد طاهر؛ حقوق سهامداران اقلیت در شرکت‌های سهامی؛ تهران، دانشگاه تربیت مدرس،1373.


37. محمدی، ابوالحسن؛ قواعد فقه؛ چ 14، تهران: بنیاد حقوقی میزان،1394.


38. محقق داماد، سید مصطفی؛ قواعد فقه؛ چ 5، تهران: سمت،1381.


39. محقق داماد، سید مصطفی؛ «حق تقدم، احکام و آثار آن در حقوق اسلامی»؛مجله تحقیقات حقوقی، ش 33 و 34،1380.


40. مراغى، سیدمیرعبدالفتاح بن على؛ العناوین الفقهیه؛ ج 1، قم: دفتر انتشارات اسلامى،1417.


41. مکارم شیرازی، ناصر؛ قواعدالفقیه؛ ج 1، چ 3، قم: مدرسه امام علی،1370.


42. نعمت اللهی، اسماعیل؛ «تحلیل فقهی حق عینی و حق دینی و مفاهیم مرتبط»؛ فصلنامه مطالعات فقه وحقوق اسلامی، ش 3، 1389.
    
    
    1. Arega, Lemlem Fekadu, Preemptive Rights and Anti-dilution Rules, LL.M. Short Thesis, Budapest: Central European University, 2015.
    
    
    2. Andrey, Labutin, “Implementation of Preemptive Rights in Corporate Relations”, International Journal of Economics, Finance and Management, vol. 3,No. 2, 2014.
    
    
    3.  ABA, model business corporation act annotated, Chicago: American bar foundation, 2008.
    
    
    4. Carson, John “Self-Regulation in Securities Markets”, Policy Research working Paper 5542, The World Bank Financial and Private Sector,2011.
    
    
    5. Djankov, Simeon, La Porta, Rafael, Lopez-de-Silanes, Florencio, Shleifer, Andrei, “The Law and Economics of Self-Dealing”, Journal of Financial Economics, Vol. 88, No. 3, 2008.
    
    
    6. Division of Research of Legislative Council of the General Assembly, Delaware general corporation Act, 2017.
    
    
    7. Ganor, Mira, “The Power to Issue Stock”, Wake Forest Law Perview, Vol. 46, No.4, 2011.
    
    
    8. Gevurtz, Frankin A, Corporate Law, Eagan: West Publishing Company, 2000.
    
    
    9. Grant, Geremy, A Survey of Preemption Rights in Theory And Practice, Russia: EU/TACIS Russia Corporate Governance Facility, 2005.
    
    
    10. «Gray v. portland-bank case », The last visit from this site (2018/5/15), Supreme Judicial Court of Massachusetts, https://casetext.com/case/gray-v-portland-bank.
    
    
    11. Kraakman, Reinier & et al, The Anatomy of Corporate Law, New York: Oxford University Press, 2009.
    
    
    12. Kerbib, Hugo, comparative corporate law: the US corporation and the French SA, Paris: Dauphine university, 2017.
    
    
    13. Myners, Paul, The Impact of Shareholders Preemption Rights on A Public Company’s Ability to Raise New Capital, An Invitation to Comment From, London: Government publication,2004.
    
    
    14. M. Siems, Mathias,Convergence in Shareholder Law, United of Stated of American: Cambrige University Press, 2008.
    
    
    15. Pfeiffer, Gero & Timmer, Sven, “US-American Company Law”, Zeitcchrift fur dos juristische Studium, Vol. 9, No. 6, 2008.
    
    
    16. P. Padilia, Regina, “Qualifications to The Rule on The Preemptive Right of shareholders”, Philippine Law Journal, Vol. 52, No. 2, 1977.
    
    
    17. Scheeman, Angela, The Law of Corporations and Other Business Organizations, Boston: Cengage Learning, 2010.
    
    
    18. «Stokes v. continental trust company case», The last visit from this site (2018/6/10), Court of Appeals of the State of New York, https://casetext.com/case/stokes-v-continental-trust-co.
    
    
    19. Velasco, Julian, “Shareholders Ownership and Primacy”, Illinois Law Review, Vol. 201, No. 3, 2010.
    
    
    20. Ventoruzzo, Marco, Issuing New Shares and Preemptive Rights: A Comparative Analysis”,Richmond Journal of Gloable Law & Business,Vol. 12,No. 37, 2013
    
    
    21. Woronoff, Michael A, Rosen, Jonathan A, “Understanding Anti-Dilution Provisions in Convertible Securities”, Fordham Law Review, Vol. 74, No.1, 2005.