امکان سنجی وقف پول اعتباری با توجه به فقه اسلامی

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

ناصر علیدوستی شهرکی ¹ , سعید تاجیک زاده ² , سعید علیزاده ³

1 - استادیار حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی، تهران/ایران
2 - کارشناسی ارشد حقوق حمل و نقل تجاری، دانشگاه علوم قضایی، تهران، ایران
3 - کارشناسی ارشد، حقوق خصوصی، دانشگاه شاهد،تهران/ایران

تاریخ دریافت : 1399/11/07 تاریخ پذیرش : 1399/12/27 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: وقف, مال موقوفه, واقف , وقف پول, پول اعتباری,

چکیده مقاله :

وقف را می‌توان یکی از سنت‌های حسنه جوامع اسلامی دانست که البته به شکل‌های دیگر در دیگر جوامع نیز وجود داشته که نشان می‌دهد این سنت حسنه ریشه در ذات پاک بشریت نیز دارد،وقف از روزگاران قدیم بیشتر به صورت وقف زمین و منزل و دیگر اموال غیرمنقول بوده و این توهم را ایجاد کرده که وقت تنها باید در این اموال صورت گیرد، که این امر باعث شده نهاد وقف از بخش عظیمی از ثروت در جامعه که همان پول های اعتباری امروزی است محروم بماند، موضوع مورد تحقیق در این مقاله، بررسی و امکان‌سنجی وقف پول‌های اعتباری که درواقع پول های زمان ما محسوب می شود و جواز آن در فقه اسلامی می باشد،و اهمیت این موضوع به این خاطر می باشد که در قوانین به آن توجهی نشده و به همین دلیل به بررسی آراء و دلایل موافقان و مخالفان این زمینه پرداخته‌ایم و دیده شد که امکان وقف پول اعتباری در فقه موجود می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

Waqf can be considered as one of the good traditions of Islamic societies, which of course has existed in other forms in other societies as well, which shows that this good tradition is also rooted in the pure nature of humanity. It has created the illusion that time should be spent only on this property, which has deprived the endowment institution of a large part of the wealth in society, which is the current credit money. Feasibility study of endowment of credit money, which is in fact the money of our time and its license is in Islamic jurisprudence,And the importance of this issue is due to the fact that it is not taken into account in the laws, and for this reason, we have examined the opinions and reasons of the proponents and opponents in this field and it was seen that it is possible to dedicate credit money in jurisprudence.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی، محمد حسین، مضاربه در اسلام، قم، چاپ دوم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1377ش.

احسائی، ابن ابی جمهور محمدبن علی بن ابراهیم، عوالی اللائی، ج2، قم، دار سیدالشهداء، 1405ق.

احمدمهدی، محمود، «نقش بانک اسلامی در بهره وری موقوفات»، وقف میراث جاویدان، سال هفتم، ش 27، 1378ش.

بهجت، محمد تقی، توضیح المسائل، چاپ ششم، قم، دفتر آیت الله العظمی بهجت، 1375ش.

حائری یزدی، محمد حسین، وقف در فقه اسلامی و نقش آن در شکوفایی اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، 1380ش.

حائری، محمدحسین، طیبه عباسی، برسی فقهی وقف پول، دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش9، 1386ش.

خطیب، احمدعلی، الوقف و الوصایا، چاپ دوم، بغداد، نشرجامعه بغداد، 1398ق.

دادگر، یدالله، جواد سعادتفر، «امکان سنجی وقف پول (ابزاری جدید در توسعه ادبیات و فعالیت‌های اقتصادی)»، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال هفتم، ش 1، 1386ش.

داوودی، پرویز، حسن نظری، حسین میرجلیلی، پول در اقتصاد اسلامی، چاپ دوم، تهران، سمت،  1385ش.

زبلعی، فخرالدین عثمان بن علی بن محجن البارعی، تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق و حاشیه الشلبی، ج3، بولاق، قاهره، مطبعه الکبری الامیریه، 1313ق.

سبزواری، علی بن محمد، جامع الخلاف والوفاق، قم، انتشارات زمینه‌سازان ظهور امام زمان، 1379ش.

سرخسی، محمد بن احمد بن ابی سهل شمس الائمه، المبسوط للسرخسی، ج2، 12، 14، 27، بیروت، دارالمعرفه، 1414ق.

سیوطی رحبانی، مصطفی، مطالب اولی النهی فی شرح غایه المنتهی، ج 4، چاپ دوم، دمشق، المکتب الاسلامی، 1996ق.

شعرانی، ابوالحسن، فقه فارسی، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامی، بی‏تا.

شهید ثانی، زین الدین، مسالک الافهام، ج 1، قم، انتشارات بصیرتی، بی‌تا.

شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، ج3، چاپ چهارم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1411ق.

همو، تهذیب الاحکام، ج 1، چاپ چهاردهم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1364ش.

طباطبایی، محمد، المناهل، قم، موسسه آل البیت، بی تا.

عبده تبریزی، حسین، «نهاد مالی صندوق‌های وقفی در جهان اسلام و اصول فعالیت آن در ایران»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، ش 25، 1384ش.

همو، روزنامه اطلاعات، 12/10/1381.

علامه حلی، حسن بن یوسف، ارشادالاذهان، ج1، قم، موسسه نشراسلامی، 1401ق.

همو، تذکره الفقها، ج1، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث ، 1368ش.

قدیری اصلی، باقر، نظریه‌های پولی، چاپ دوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1366ش.

کاشانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنایع، پاکستان، المکتبه الحبیبیه، 1409ق.

کسایی، علی، «وقف پول»، فصلنامه وقف میراث جاویدان، ش 51، 1384ش.

کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه صادق حسن زاده، ج 5، قم، نشر صلوات، 1383ش.

محقق اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان، ج 8، قم، جامعه المدرسین، 1403ق.

محقق حلی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام، ج 2، چاپ دوم، قم، موسسه اسماعیلیان، 1408ق.

محمدی، ابوالحسن، قواعد فقه خصوصی، چاپ هفتم، تهران، نشر میزان، 1383ش.

ملکوتی فر، ولی الله، «بررسی تطبیقی تعریف وقف؛ وقف تقود و شرایط موقوفه»، وقف میراث جاویدان، ش 33، 1380ش.

منیری، سعیده، الوقوف علی ما حسب یوقفها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1385ش.

موسوی خمینی، روح الله، البیع، ج3، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385ش.

میرجلیلی، حسین، «مقاله پول»، دانشنامه جهان اسلام، ج 5، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، 1375ش.

نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، ج24، 28، چاپ ششم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1397ش.

نسائی، احمد بن شبیب، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1411ق.