ارایه اصول و راهکارهای باززنده سازی پارک ها در بافت های قدیمی شهر، با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی (مطالعه موردی: پارک شهر واقع در محله سنگلج تهران)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

علیرضا حسیبی ¹ , سیده شیلا فلاح فربد ^{2 *} , حسنعلی لقایی ³

1 - کارشناس ارشد مهندسی طراحی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
2 - کارشناس ارشد مهندسی طراحی محیط زیست، دانشکده محیط زیست ، دانشگاه تهران *(مسئول مکاتبات)
3 - دانشیار دانشکده شهرسازی، دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1390/02/25 تاریخ پذیرش : 1390/06/28 تاریخ انتشار : 1393/07/01

کلید واژه: پارک های تاریخی, باززنده سازی, محله سنگلج, پارک شهر,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: شرایط نامساعد محیطی شهرها، کمبود فضاهای باز و سبز شهری در کلان شهرهای کشور لزوم توجه به پارک ها را به لحاظ عملکردهای اکولوژیک و اجتماعی این فضاها بیش از گذشته مطرح نموده است. اگر این پارک ها تاریخی بوده و یا در محدوده تاریخی یک شهر واقع شده باشند، به دلیل ارزش های معنوی و کاربردی باید بیش تر مورد توجه قرار گیرند. این تحقیق با هدف شناسایی و تشخیص قابلیت ها و استعدادهای بازپیرایی و باززنده سازی پارک شهر، اولین و مهم ترین پارک تاریخی تهران صورت پذیرفته است. روش بررسی: ابتدا در سطح کلان، شناخت ویژگی های تهران و محله سنگلج به عنوان مکان استقرار این فضای عمومی و تاریخی، قبل از احداث پارک و پس از آن، مورد بررسی تاریخی- تحلیلی قرار گرفت. سپس پارک شهر در لایه های تاریخی ، اجتماعی و طبیعی، دید و منظر و همچنین الگوهای رفتاری بازدید کنندگان و کاربران فضا تحلیل و آنالیز گردید. برای هدفمند نمودن طرح باززنده سازی، از پرسش نامه و روش SWOT استفاده شده است. نتایج: خلاصه دستاوردهای تحقیق، منجر به رسیدن به اصول طراحی پایدار به منظور ارتقای کیفی محیط و منظر پارک، حفاظت از سیمای فرهنگی و تاریخی آن، ارتقا کیفیت اکولوژیکی پارک شهر به عنوان الگویی جهت ارایه راهکارهای باز آفرینی پارکهای تاریخی در ایران گردید، تا با برقراری تعادل بین کارکردهای اکولوژیکی، تاریخی و اجتماعی ، کلیت سامانه یک پارک تاریخی حفظ گردد تا از این پس، باز آفرینی پارک های تاریخی به صورت موردی و سلیقه ای انجام نگردد.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Because of high urbanization rate and especially fast development of metro policy likeTehran, environmental pollution, like air, water, soil and visual pollutions have been increased. All ofthese factors have important effects on reducing of life quality and public urban spaces in these cities.Material and Methods: In this research, the Park-e-Shahr as the first public park of the city of Tehranhas been studied and the reasons were its environmental values, its functionality, culture and beauty.The principal of this research is to protect and reinforce the historical perspective of the park,qualitative elevation of the environment and the park's view with the minimum degree of damages to itand the protection of its historical values and also the fulfillment of the current emotional, mental,spiritual and the educational needs of the visitors and ultimately keeping the memory and the spirit ofthe place in designing the environment as such which remains in harmony with the location in the pastand the present.Since this sphere is located in the old fiber of the city of Tehran (Sang-e-Laj district), the study hasbeen done from a broader outlook. At the high level of the recognition of Tehran city and its locationin the natural- historical situation, for the recognition of historical districts, at the intermediate scale ofgeneral recognition of Sang-e-Laj district in Tehran and historical identity since before, at the microscaleof the recognition, all the current of the Park-e-Shahr in the current conditions have beenanalyzed.Results: Analysis of natural and historical segments, analysis of the outlook and the view and analysisof behavioral patterns of visitors were done. Finally, the results showed that principles related to thetechniques of revitalization and the preservation of the Park-e-Shahr.Utilization of questionnaires and SWOT method were done for the revitalization of Park-e-Shahr.

منابع و مأخذ:

1. Chiesura, A., 2003. The role of urban parks for the sustainable city, Landscape and urban Planning, Elsevier, Volume 68


2. Woudstra & Fieldhouse, 2000. The Regeneration of Public Parks. Taylor & Francis Group. London .New York.


3. Cohen, N., 2001. Urban Planning Conservation and Preservation, Mc Graw-Hill, USA


4. سمسار، محمدحسن. سرائیان، فاطمه،"سیمای تهران در سده 13 هجری قمری" ،  سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران ، معاونت هنری، 1387، جلد 1.


5. جلیلی، عادل جم زاد، زیبا، "تجربه راهبردی در طراحی منظر و فضای سبزدر ایران"، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل ها  و مراتع کشور، 1388.


6. بیژن راد، محمد رضا، " بررسی فضای سبز شهر تهران"، بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی ،1369.


7. بهبهانی، هما. سلطانی، حسن، "شاخصها و ویژگیهای باغهای قاجار در تهران"، مجله محیط شناسی، ویژه نامه طراحی محیط زیست، 1382، شماره 29.


8. نعمیا، غلامرضا ،"باغهای ایران که ایران چو باغیست خرم بهار" ، نشرتهران پیام، 1385.


9. شهری، جعفر،"گوشه ای از تاریخ اجتماعی تهران قدیم"، چاپ اول، انتشارات معین، 1370، جلد اول.


10. بلاغی حسینی، عبد الحجة،   "گزیده تاریخ تهران"،  چاپ اول، انتشارات مازیار 1386.
    
    
    1. Micoulina, E. 1993. The History of Garden and Evolution of the Environment Historic Garden and Site, ICOMOS Publisher
    
    
    2. Monique, M, Teyssot, G. 1990. The History of Garden Design.  Thames & Hudson, London
    
    
    3. حبیبی، محسن،"اصطلاحات و واژه شناسی مرمت"،  مجله هفت شهر، 1385، سال چهارم، شماره 12- 13، صفحه 408
       
       
       1. Tate, A. 2001. Great City Park, Spon press, New York.
       
       
       2. Faizi, M., 2006. The role of urban parks in a metropolitan city.  Environmental sciences 12
       
       
       3. سعیدنیا، احمد،"کتاب سبز شهرداری، فضای سبز شهری"، تهران، انتشارات سازمان شهرداری های کشور، 1379.
       
       
       4. مدیریت بافت تاریخی،"طرح شناسایی آثار و ابنیه ارزشمند"، (3-2-12/01)،  بانک اطلاعات بافت تاریخی،1387.
       
       
       5. نجمی ، ناصر ،"طهران عهد ناصری"،  تهران، انتشارات عطار ، 1367.
       
       
       6. ماتلوک، جان، " آشنایی با طراحی محیط و منظر"، انتشارات سازمان پارکها و فضای سبز تهران، 1379.
       
       
       7. مدنی پور، علی،"طراحی فضا های  شهری"، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، 1379.
       
       
       8. لینچ، کوین،"تئوری شکل شهر"،  مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1381.
       
       
       9. روزنامه اطلاعات ایران،  29/2/1350، کتابخانه ملی ایران.
       
       
       10. روزنامه اطلاعات ایران، 3/6/1344، کتابخانه ملی ایران
       
       
       11. شهیدی مازندرانی، بی‍‍ژن، "سرگذشت تهران"، انتشارات دنیا، 1383.
           
           
           1. Bell, S., 1993. The Elements of visual Design in Landscape. E & FN SPON, London
           
           
           2. Mikaeili, A.R., Physical Planning of Recreational land Uses in Gilan Province of Iran. Ph. D. Thesis. University of Chukurova. Adana Turkey.Dept. of Landscape Arch. 1996, P 353