برنامه ریزی محیط زیست در مقیاس لندسکیپ محلی (مطالعه موردی: دهستان فردو)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

نگار طیب زاده مقدم ¹ , لیلا روزبهانی ² , شهرزاد فریادی ³

1 - - دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران*(مسئول مکاتبات)
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران
3 - دانشیار گروه برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1392/10/06 تاریخ پذیرش : 1393/02/25 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: برنامه‌ریزی محیط زیست, فرآیند برنامه ریزی, دهستان فردو,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: توجه به برنامه ریزی های محیط زیستی هنگامی ضرورت پیدا می کند که تراکم رشد در برخی نقاط در پهنه سرزمین ملی سبب ساز بروز ناتعادلی ها گردیده و دو نتیجه سوء اساسی، یکی سیل مهاجرت های بی رویه جمعیت شهری و روستایی از سایر نقاط کشور به سمت مرکز رشد و دیگری عقب ماندگی نقاط دیگر کشور را منجر شده است. هدف از این تحقیق انجام برنامه ریزی محیط زیستی در مقیاس لندسکیپ محلی و ارایه برنامه توسعه کالبدی- فضایی برای توسعه و ارتقاء کیفیت زندگی مادی و معنوی مــردم دهستان فردو می باشد. روش بررسی: در این تحقیق برنامه ریزی محیط زیستی برای دهستان فردو با استفاده از روش فرآیند برنامه ریزی و بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی صورت پذیرفت. این فرآیند در طی سه مرحله شناخت دهستان، تجزیه و تحلیل رابطه متقابل عناصر طبیعی و انسان ساخت و مرحله ترکیب شامل (ترسیم چشم انداز، اهداف کلی و عملیاتی و ارایه راه حل های توسعه) انجام گرد. یافته ها:برای هر یک از سه محیط طبیعی، اقتصادی- اجتماعی و انسان ساخت دهستان فردو راه حل هایی چون محدودیت رشد توسعه برخی کاربری ها، توسعه امکانات دسترسی و ایجاد امکانات رفاهی و … بیان گردید و طرح ها و برنامه توسعه کالبدی- فضایی برای توسعه این دهستان در قالب نقشه ارایه شد. بحث و نتیجه گیری: به منظور توسعه هماهنگ و موزون مناطق در پهنه کشور، روش فرآیند برنامه ریزی برای ارایه راه حل های توسعه و طرح ها و برنامه های کالبدی فضایی روشی موثر و کاراست. همچنین استفاده از ابزار GIS در مراحل مختلف تحقیق موجب دقت بالاتر در نتایج و نقشه های حاصل می شود. از اصول و مبانی نظری و عملی این تحقیق می توان در برنامه ریزی های محیط زیستی و منطقه ای متناسب با توان اکولوژیک منطقه در جهت هدایت تغییرات و تحولات منطقه متناسب با قابلیت ها و تنگناهای محیط زیست طبیعی و انسانی در سایر مناطق استفاده نمود.

چکیده انگلیسی:

Introduction: Attention to environmental planning is necessary when the density of growth in someparts of the national territory which is causing inconsistency and two major adverse results: irregularmigration urban and rural population from other parts of the country towards development center andalso retardation of other parts of the country.The purpose of this study is the environmental planning at the scale of local landscape to develop andenhance the quality of material and spiritual life of people in Fordo rural district.Materials and Methods: In this study, environmental planning for Fordo rural district carried out byusing planning process method and Geographic Information System. This Process done in three steps:Identifying rural district, analysis of the interaction between natural and man-made elements andcomposition, including (outlining the vision, goals and operational and developing solutions).Results: For each of the three environmental, economical, social and human made factors, solutionswere expressed. As restrictions on development, some of the lands were used to develop access andbuild facilities and etc. Ultimately final plan of the physical spaces of Fordo rural district wasprovided in the form of a map.Conclusions: For harmonious and balanced development of regions in the whole country, planningprocess method is an efficient and useful method and provides solutions to development and plans andspatial and physical plans. Also, the use of GIS tool in various stages of study leads to more accurateresults and plans. The principles of this study can be used in environmental planning and regionalplanning, proportional to the ecological potential of region to guide changes in accordance with thepotential and limitations of the natural and human environment

منابع و مأخذ:

1. choice theory of planning. Journal of the American Institute of Planners 28, no. May (1962): 103-115.


2. Lein.K. James. Integrated Environmental Planning. Oxford: Blackwell Publishing, (2003).


3. Alberti, Marina. Advanced Urban Ecology, Integrating Humans and Ecological Processes in Urban Ecosystems. New York; Springer, (2008).


4. Healey, Patsy. Urban Complexity and Spatial Strategies, Toward a Relational Planning for Our Times. London and New York; Routledge, (2007).

5. اشکوری، سید حسن. اصول و مبانی برنامه ریزی منطقه ای. چاپ پنجم. تهران: انتشارات پیام، 1388.


6. چپ من، دیوید. فریادی، شهرزاد و منوچهر طبیبیان. آفرینش محلات و مکان ها در محیط انسان ساخت. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1384.


7. مخدوم، مجید. شالوده آمایش سرزمین. چاپ نهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1389.


8. جعفری، حمیدرضا و سعید کریمی. مکان یـابی عرصه های مناسب احداث سد در استان قم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. مجله محیط شناسی دانشگاه تهران.شماره 37. 1384.


9. آل شیخ، علی اصغر، سعید مطهری، هاشم خوشنام، لیلا گنجعلی و عاتکه پهلوان. برنامه ریزی محیط زیست با روش فرآیند برنامه ریزی و GIS مطالعه موردی، دهستان کهک.علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره یازدهم. شماره یک. 1388.


10. فریادی، شهرزاد، نگار طیب زاده، لیلا روزبهانی. پروژه درسی کارگاه برنامه ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران.1391.


11. سایت  اداره کل هواشناسی استان قم.1390. www.ghommet.ir


12. فریادی، شهرزاد. مقدمه ای بر روش تحقیق در برنامه ریزی محیط زیست. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1391.


13. Todes. A. Regional planning and Sustainability. In  Dialogues in Urban and Regional planning , Rout Hedge Publication (2007): 213-236.


14. 14. Brandala, R , Geographic Information System and environmental assessment: difficulties and opportunities, ITC journal (1997):74-78


15. مخدوم فرخنده، مجید، علی اصغر درویش صفت، هورفر جعفرزاده و عبدالرضا مخدوم. ارزیابی و برنامه ریزی محیط زیست با


16. سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS). تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1380.


17. آمایش سرزمین استان قم. 1380. تهیه نقشه های اکوسیستم های خرد ایران به عنوان مبنای برنامه ریزی توسعه پایدار. دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.


18. سیمای آبخیزداری استان قم. 1374. سازمان جهاد سازندگی استان قم، مدیریت آبخیزداری.


19. بانک اطلاعات روستاهای دارای دهیاری، سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور1390. http://www.vil.ir