استفاده از مدل دپسیر در جنگلداری چندمنظوره به منظور بررسی و مدیریت چالش‌ها و فرصت‌ها در ذخیره‌گاه جنگلی گز شهرستان ورامین استان تهران
محورهای موضوعی : منابع طبیعی
محمود بیات
1
*
,
فاطمه احمدلو
2
1 - دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - استادیار پژوهش، مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران.
کلید واژه: پاسخ مدیریتی, تأثیرات اقتصادی-اجتماعی, جوامع محلی, طرح جنگلداری, نیروهای محرکه.,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: استفاده از فرایند دپسیر جهت مدیریت منابع جنگلی و طرح‌های جنگلداری چندمنظوره در مناطقی از شهرستان‌های ورامین و پیشوا و بررسی وضعیت اقتصادی - اجتماعی (وابستگی جوامع محلی به جنگل) روستاهای منطقه اجرای طرح می‌باشد. روش بررسی: در این پژوهش، اطلاعات شامل سطوح توده‌های جنگلی، مناطق تخریب یافته، فاقد زادآوری، زراعت زیراشکوب جنگل و دیگر اطلاعات پایه ثبت و اندازه‌گیری شدند. از طرفی اقدام به استخراج نقشة کلاسه‌بندی شده شیب و جهت، بافت خاک و تراکم پوشش گیاهی هر سه منطقه مورد مطالعه از شهرستان ورامین شد. برای بررسی وضعیت کنونی منطقه اجرای طرح و ارزیابی پاسخ‌های مدیریتی از چارچوب دیپسیر شامل (نیروهای محرک، فشار، موقعیت یا وضعیت کنونی، پیامد و پاسخ‌های مدیریتی) استفاده و نیروهای پیشران دخیل در تخریب این جنگلها مشخص شدند. یافته‌ها: این مناطق جزء مناطق بسیار کم‌شیب هستند که در تمامی جهات جغرافیایی توزیع یافته است. بافت خاک منطقه فخرآباد و دولت آباد عمدتاً لومی-رسی و درصد تراکم پوشش گیاهی آن کم است. در تجزیه و تحلیل عوامل علی - معلولی تخریب جنگل در منطقه مورد بررسی، شاخص‌های کمبود آب و بحران خشکسالی، ورود دام به منطقه جهت چرا، وابستگی مردم محلی به پوشش گیاهی و مرتعی جهت امرار معاش برای نیروهای محرکه، شاخص‌های ورود مردم محلی به منظور بوته‌کنی، فشار چرای دام و گردشگران برای نیروی فشارها، شاخص‌های وضعیت تراکم پوشش گیاهی و مراتع و وضعیت منابع آب منطقه در بررسی و تحلیل وضعیت، شاخص‌های میزان شوری و فرسایش خاک، تخریب مراتع، تخریب پوشش گیاهی و کاهش تنوع حیات وحش در بررسی و تحلیل آثار براساس نظرات کارشناسان، بازدیدهای میدانی متعدد و نیز مطالعات و بررسی اسناد و طرح‌های انجام شده در منطقه تعیین شدند. بحث و نتیجه‌گیری: آنچه به عنوان مهمترین نیروی محرکه و عامل اصلی این وضعیت می‌تواند باشد، نبود یک طرح و برنامه مدیریتی مدون در منطقه برای حفاظت از منابع طبیعی و توسعه اصولی و پایدار گردشگری است. بنابراین مهمترین راهکار در این زمینه تهیه طرح جنگلداری و توسعه پایدار گردشگری می‌باشد که بایستی با توجه به ظرفیت منطقه انجام گیرد. انجام اصولی طرح‌های مرتعداری نیز از مهمترین راهکارهای بهبود وضعیت پوشش گیاهی و جنگلی است تا با مشخص شدن ظرفیت چرای دام منطقه و نیز ارزیابی مرتع در منطقه از ورود مازاد دام جلوگیری و روش‌ها و راهکارهای مؤثر در این زمینه توسط کارشناسان مربوطه ارائه گردد.
Background & Objective: Using the DPSIR process to manage forest resources and multi-purpose forestry projects in areas of Varamin and Pishva cities and to examine the economic-social situation (dependency of local communities on the forest) of the villages in the project implementation area. Method: In this research, information including the levels of forest stands, degraded areas, non-reproductive areas, forest understory cultivation and other basic information were recorded and measured. On the other hand, a classified map of slope and direction, soil texture and vegetation density of all three studied areas of Varamin city was extracted. To examine the current situation of the plan implementation area and evaluate the management responses, the DPSIR framework including (driving forces, pressure, states, impact and management responses) was used, and the driving forces involved in the destruction of these forests were determined. Findings: These areas are very low slope areas that are distributed in all geographical directions. The soil texture of Fakhrabad and Doulatabad region is mainly clay-loam and has a low percentage of vegetation density. In the analysis of the causal loop factors of forest destruction in the studied area, the indicators of water shortage and drought crisis, the entry of livestock into the area for grazing, the dependence of local people on vegetation and pasture for livelihood for the driving forces, the indicators of the enter of local people for the purpose of bush cutting, the pressure of livestock grazing and tourists for the force of the pressures, indicators of the state of density of vegetation and pastures and the state of water resources in the region in the review and analysis of the situation, indicators of salinity and soil erosion, destruction of pastures, destruction of vegetation and the reduction of wildlife diversity in the review and analysis of the impacts were determined based on the opinions of experts, multiple field visits, as well as studies and review of documents and plans carried out in the region. Discussion and Conclusions: What can be the most important driving force and the main factor of this situation is the lack of a codified management plan and program in the region for the protection of natural resources and the principled and sustainable development of tourism. Therefore, the most important solution in this field is preparation of forestry plan and sustainable development of tourism, which should be carried out according to the capacity of the region. The fundamental implementation of grazing plans is also one of the most important ways to improve the condition of vegetation and forests in order to determine the livestock grazing capacity of the region and to evaluate the rangeland in the region to prevent the entry of excess livestock and effective methods and solutions in this field to be provided by experts.