کد مقاله : jcm-1119274 بازدید : 202 صفحه: -

نوع مقاله: پژوهشی

اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز برای مدارس ابتدایی

محورهای موضوعی : مدیریت فرهنگی

افسانه احمدی مقدم ¹ , محبوبه سلیمانپور عمران ²

1 - استاد مدعو دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی
2 - هیات علمی/دانشگاه ازاد واحد بجنورد

تاریخ دریافت : 1403/02/19 تاریخ پذیرش : 1403/02/19 تاریخ انتشار : 1403/02/19

کلید واژه: الگوی برنامه درسی, برنامه درسی سبز, دانش آموزان, دوره دوم ابتدایی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: پژوهش حاضر، با هدف اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی پیمایشی انجام پذیرفت.با توجه به مضامین شناسایی‌شده پرسشنامه‌ای با 73 گویه جهت اعتبار یابی مدل طراحی گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات ده نفر از اساتید و صاحب‌نظران تأیید گردید. پایایی پرسشنامه برای مؤلفه‌های اهداف 89/0، محتوا 93/0، روش‌های تدریس 86/0 و برای مؤلفه ارزشیابی 89/0 به دست آمد. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان حوزه برنامه درسی، اساتید علوم تربیتی، معاونان و مدیران آموزش‌وپرورش بود. حجم کل جامعه آماری 395 نفر مشخص گردید. نمونه‌گیری در این مرحله به روش خوشه‌ای انجام شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی) و رویکرد مدل¬سازی معادله ساختاری کواریانس¬ محور و نرم افزار اس پی اس اس و نرم افزار ایموس گرافیک استفاده‌شده است. يافته‌ها: بر اساس نتایج تحلیل عاملی همه¬ی مضامین با بار عاملی بالا مورد تأیید قرار گرفتند. نتيجه گيري: برنامه درسی سبز سازگار و همگام با محیط‌زیست است و می تواند دانش آموزان را برای یک زندگی پایدار آماده سازد. بنابراین پیشنهاد می گردد الگوی برنامه درسی سبز با نظارت بیشتری در مدارس اجرا گردد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and objective: The present study was conducted with the aim of validating the green curriculum model (GCM) for the second grade elementary school students. Method: This study was carried out using a descriptive survey method. A questionnaire with 73 items was designed to validate the model according to the identified themes. The content validity of the questionnaire was confirmed using the opinions of ten professors and experts. The reliability of the questionnaire was 0.89 for the components of goals, 0.93 for content, 0.86 for teaching methods and 0.89 for the evaluation component. In this study, the statistical population included experts in the field of curriculum, professors of educational sciences, assistants and managers of education. The total size of the statistical population was determined to be 395 people. At this stage, cluster sampling method was used. Confirmatory factor analysis (CFA) and Covariance-based structural equation modelling (CB-SEM) and SPSS and Amos Graphics were used to analyze the data. Findings: The results of factor analysis confirmed all themes with high factor loading. Conclusion: The green curriculum is environmentally-friendly, and can make students ready for a sustainable life. Therefore, it is suggested that the green curriculum model (GCM) be implemented in schools with more supervision.

منابع و مأخذ:

ادیب، یوسف و عظیمی، محمد. (1395). طراحی و اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در دوره‌ی دبستان بر اساس مفروضه‌های نظام سلامت. رساله دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز.
دیبایی، شادی و لاهیجانیان، اکرم الملوک. (1388). بررسی برنامه‌های درسی مقطع راهنمایی با تأکید بر محورهای آموزش محیط‌زیست، فصلنامه علوم محیطی دانشگاه تهران، دوره 6، شماره 3: 184-177.
شبیری، سید محمد و شمسی، سیده زهرا. (1394). تحلیلی بر برنامه درسی میان‌رشته‌ای آموزش محیط زیست در آموزش عالی، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 7، شماره 3: 145-127.
قضاوی، منصوره و لیاقتدار، جواد. (1387). تحلیل محتوی کتاب‌های علوم تجربی دوره ابتدایی ازلحاظ توجه به معضلات زیست‌محیطی، فصلنامه تعلیم و تربیت، دوره 1، شماره 98: 152-127.
کریمی، بهنام و کیان، مریم. (۱۳۹۴). حفظ محیط‌زیست در برنامه‌های درسی دوره ابتدایی ایران، کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی، مازندران، مؤسسه علمی تحقیقاتی کومه علم آوران دانش.
کریمی، بهنام، کیان، مریم و عسگری، مجید علی. (1394). بررسی وضعیت برنامه درسی آموزشی محیط‌زیست دوره ابتدایی ایران در سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکار مناسب جهت اجرای آموزش محیط‌زیست، دومین همایش یافته‌های نوین در محیط‌زیست و اکوسیستم‌های کشاورزی، تهران، پژوهشکده انرژی‌های نو و محیط‌زیست دانشگاه تهران.
کرمی، شهناز، فتحی واجارگاه، کوروش، خسروی بابادی، علی اکبر و فرج زاده اصل، منوچهر .(1399). برنامه درسی سبز در نظام آموزش عالی ایران: بحران آب، تغییرات اقلیم، منابع تأمین دانش، نشریه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، شماره 1، دوره 9: 94-81.
مهر محمدی، محمود و کارگزار، معصومه. (1397) طراحی و امکان‌سنجی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت محیط زیستی در دوره ابتدایی، رساله دوره دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تربیت مدرس.
ملائی، محمود، خسروی، یونس، زمانی، عباسعلی و اسلامی داوود. (1400). بررسی راهکارهای اشاعه فرهنگ محیط زیستی در جامعه و پیشگیری از جرائم محیط زیستی (مطالعه موردی: استان زنجان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم محیط‌زیست، دانشگاه زنجان.
ماشاالهی نژاد، زهرا، جعفری ثانی، حسین، مهرام بهروز، سعیدی رضوانی، محمود و جلایری لاین، شیوا. (1398). تحلیل محتوای برنامه درسی علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌های محیط‌زیست، فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 16، شماره 63: 138-122.

Armstrong, L. B., Rivas, M. C., Zhou, Z., Irie, L. M., Kerstiens, G. A., Robak, M. T., & Baranger, A. M. (2019). Developing a Green Chemistry Focused General Chemistry Laboratory Curriculum: What Do Students Understand and Value about Green Chemistry?. Journal of Chemical Education, 96(11), 2410-2419.
Ahmad, N. L, Hassan, F, Khir, M. M., Syed Ahmad, S. F, & Rahim, R. A (2019). Conceptualizing Green Education Awareness in Primary School to Promote Sustainability. Religación. Revista De Ciencias Sociales Y Humanidades, 4(17), P, 22-30.
Burns, H. (2011). Teaching for transformation: (Re) Designing sustainability courses based on ecological principles. Journal of Sustainability Education, Vol. 2. [Online]. Available at
http://www.jsedimensions.org/wordpress/wpcontent/uploads/2011/03/Burns2011.
Besong.f.a(2017). Infusing Sustainability in Higher Education in Ireland: The Green Curriculum Model (GCM) and the Dispositions, Abilities and Behaviours (DAB) Competency Framework. Ph.D. thesis, School of STEM Education, Innovation & Global Studies, Dublin City University.
Edwards, S., Skouteris, H., Cutter- Mackenzie, A., Rutherford, L., O’Conner, M., Mantilla, A., and Elliott, S., & Young, T. (2016). Nature by default in early childhood education for sustainability. Australian Journal of Environmental Education, 32(01), 57-64.
Fien, J. (2005). Education For the environment: Critical curriculum Theorising and environmental education Geelong Victoria: Deakin university press.
Green, B. (2018). Understanding curriculum? Notes towards a conceptual basis for curriculum inquiry. Curriculum Perspectives, 38(1), 81-84.
Makrakis, V. and Kostoulas-Makrakis, N. (2013). Sustainability in higher education: a comparative study between European Union and Middle Eastern Universities. International Journal of Sustainable Human Development, 1(1), pp. 31-38.
Okanovic, A; Jesic, J; Dakovic, V; Vukadinovic, S; Andrejevic Panic, A. (2021). "Increasing University Competitiveness through Assessment of Green Content in Curriculum and Eco-Labeling in Higher Education" Sustainability 13, no. 2: 712. https://doi.org/10.3390/su13020712
Silva R.L.F, Bacci. D, Silva, I. S & Campos, D. D. M. (2018). Teacher Training in Environmental Education and Its Relation with the Sustainability Culture in Two Undergraduate Degrees at USP. In: Leal Filho W. Frankenberger F. Iglecias P. Mülfarth R. (eds) Towards Green Campus Operations. World Sustainability Series

متن کامل:

چکیده

هدف پژوهش: پژوهش حاضر، با هدف اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی انجام شد.

روش پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش توصیفی پیمایشی انجام پذیرفت.با توجه به مضامین شناسایی‌شده پرسشنامه‌ای با 73 گویه جهت اعتبار یابی مدل طراحی گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات ده نفر از اساتید و صاحب‌نظران تأیید گردید. پایایی پرسشنامه برای مؤلفه‌های اهداف 89/0، محتوا 93/0، روش‌های تدریس 86/0 و برای مؤلفه ارزشیابی 89/0 به دست آمد. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان حوزه برنامه درسی، اساتید علوم تربیتی، معاونان و مدیران آموزش‌وپرورش بود. حجم کل جامعه آماری 395 نفر مشخص گردید. نمونه‌گیری در این مرحله به روش خوشه‌ای انجام شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی) و رویکرد مدلسازی معادله ساختاری کواریانس محور و نرم افزار اس پی اس اس و نرم افزار ایموس گرافیک استفاده‌شده است.

یافته ها: بر اساس نتایج تحلیل عاملی همهی مضامین با بار عاملی بالا مورد تأیید قرار گرفتند.

نتیجه گیری: برنامه درسی سبز سازگار و همگام با محیط‌زیست است و می تواند دانش آموزان را برای یک زندگی پایدار آماده سازد. بنابراین پیشنهاد می گردد الگوی برنامه درسی سبز با نظارت بیشتری در مدارس اجرا گردد.

واژگان کلیدی: الگوی برنامه درسی، برنامه درسی سبز، دانش آموزان، دوره دوم ابتدایی

مقدمه

پیشینه پژوهش

جدول 1- پیشینه پژوهش های داخلی و خارجی

ردیف	پژوهشگر	سال	عنوان مقاله/پایان‌نامه	نتایج
1	ملائی، خسروی، زمانی و اسلامی	1400	بررسی راهکارهای اشاعه فرهنگ محیط زیستی در جامعه و پیشگیری از جرائم محیط زیستی	اطلاع از اهمیت محیط‌زیست از دیدگاه زندانیان تأثیر زیادی بر نگرش ایشان دارد و تأیید می‌کند که آموزش اهمیت محیط‌زیست برای زندانیان در جلوگیری از جرائم علیه محیط‌زیست مفید خواهد بود.
2	کرمی و همکاران	1399	برنامه درسی سبز در نظام آموزش عالی ایران: بحران آب، تغییرات اقلیم، منابع تأمین دانش	منابع تأمین دانش می‌تواند در محتوای برنامه درسی دانشگاهی با عنوان برنامه درسی سبز مورداستفاده قرار گیرد.
3	ماشاالهی نژاد و همکاران	1398	تحلیل محتوای برنامه درسی علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌های محیط‌زیست	توجه به پرسش و تحلیل، دانش فرایندها و سیستم‌های طبیعی، مهارت‌های بررسی موضوعات محیط زیستی و مسؤولیت شخصی و مدنی
4	مهر محمدی و کارگزار	1397	طراحی و امکان‌سنجی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت محیط زیستی در دوره ابتدایی	تربیت‌معلمان متخصص، علاقه‌مند و حساس به محیط‌زیست، مهم‌ترین پیش‌نیاز برای اجرای برنامه درسی پیشنهادی تربیت محیط زیستی، درک وابستگی متقابل بین وجوه اقتصادی، سیاسی و محیط زیستی توسط مسئولان
5	اکانوئیک¹¹ و همکاران	2021	افزایش رقابت‌پذیری دانشگاه از طریق ارزیابی محتوای سبز در برنامه درسی و برچسب‌گذاری محیط زیستی در آموزش عالی	افزایش نیازهای مشاغل سبز دانشگاه‌های سراسر جهان را وادار می‌کند تا نه‌تنها برنامه‌های درسی خود را تغییر دهند بلکه برنامه‌های موجود را با مطالب مرتبط با ارتقا توسعه پایدار غنی کنند و از طریق روش برچسب‌گذاری محیط زیستی، شناسایی مطالبی که در یک سهم خاص، به ارتقا توسعه پایدار کمک می‌کنند.
6	سیلوا¹² و همکاران	2018	یادگیری آموزش محیط زیستی معلم و ارتباط آن با فرهنگ پایداری در دو رشته کارشناسی	فعالیت‌های خارج از دانشگاه در فرایند آموزش محیط زیستی، گنجاندن آموزش محیط‌زیست در برنامه درسی دوره‌های دانشگاهی و افزایش مشارکت دانشجویان در پروژه‌های پژوهشی مربوطه برای ارتقای بهتر یادگیری
7	بسونگ	2017	تزریق پایداری در آموزش عالی ایرلند: الگوی برنامه درسی سبز و چارچوب شایستگی شرایط، توانایی‌ها و رفتارها	الگوی برنامه درسی سبز، شایستگی شرایط، توانایی‌ها و رفتارها منجر به طراحی الگوی برنامه درسی سبز می‌شود که یک چارچوب طراحی در راستای جهت‌دهی برنامه‌های درسی به سمت زندگی پایدار است.

شکل 1- الگوی مفهومی برنامه درسی سبز

روش پژوهش

در پژوهش حاضر جهت اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان در دوره دوم ابتدایی از روش توصیفی- پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری کلیه جامعه موردمطالعه تحقيق حاضر، شامل کلیه متخصصان حوزه برنامه درسی، اساتید علوم تربیتی، معاونان و مدیران آموزش‌وپرورش و همچنین اعضای هیئت‌علمی و متخصصین حیطه آموزش محیط‌زیست بودند. حجم کل جامعه آماری برابر با 395 نفر تعیین شد. نمونهگیری به روش خوشه‌ای انجام گرفت.

جدول 2- توزیع نمونه آماری پژوهش برحسب جنس

جنس	فراوانی	درصد	درصد تراکمی
مرد	240	75/60	75/60
زن	155	25/39	100
کل	395	100

مقادیر جدول بالا بیانگر این است که 75/60 درصد از نمونه آماری پژوهش را مردان و 25/39 درصد مابقی را زنان تشکیل دادهاند، بنابراین میتوان گفت مردان درصد بیشتری از نمونه آماری پژوهش را به خود اختصاص دادهاند.

جدول3-توزیع نمونه آماری پژوهش برحسب تحصیلات

مرتبه علمی	فراوانی	درصد	درصد تراکمی
کارشناسی ارشد	215	43/54	43/54
دکتری	180	57/45	100
کل	395	100

برحسب مقادیر جدول بالا 43/54 درصد از نمونه آماری پژوهش را افراد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد و 57/45 درصد را دکتری تشکیل دادهاند، بنابراین افراد دارای تحصیلات کارشناسی ارشد حداکثر و افراد دارای مدرک دکتری حداقل نمونه آماری پژوهش را به خود اختصاص دادهاند.

ابزار مورداستفاده پرسشنامه محقق ساخته برنامه درسی سبز بود. سؤالات و گویههای پرسشنامه با استفاده از ادبیات پژوهش و نتایج حاصل از مطالعه کیفی تدوین گردید که تعداد آن 73 گویه است. سؤالات پرسشنامه بر اساس طیف 5 گزینهای لیکرت از 1 (کاملاً مخالفم) تا 5 (کاملاً موافقم) تنظیم شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی (مرتبه اول و دوم بنا به‌ضرورت) و رویکرد مدلسازی معادله ساختاری کواریانس محور و نرم افزار اس پی اس اس¹³ نسخه 19 و نرم افزار ایموس گرافیک¹⁴ استفاده‌شده است. شاخصهای ارزیابی کلیت مدل عاملی درمجموع، بیانگر این است که برازش دادهها به مدل برقرار است. همه شاخصهای ارزیابی کلیت مدل عاملی با مدنظر قرار دادن مقادیر مطلوب مربوط به این شاخصها دلالت بر مطلوبیت مدل عاملی مضامین سازمان دهنده و مضامین پایه‌دارند. روایی صوري و محتوایی نیز با بهرهگیري ازنظر 10 نفر از خبرگان بررسی شد. خبرگان در این پژوهش با روش نمونه گيري هدفمند¹⁵ انتخاب شده اند. خبرگان از اعضاي هیئت‌علمی دانشگاه بوده و رشته تحصیلی آنان برنامه درسی بود، همچنین در حوزه برنامه درسی سبز دارای تألیف بودند. به منظور تعیین اعتبار محتوایی پرسشنامه نیز به همین ترتیب، پرسشنامه اولیه را 10 نفر از اساتید و خبرگان بررسی نمودند که درنتیجه آن، مواردي جهت اصلاح پیشنهاد و پس از اعمال اصلاحات، پرسشنامه نهایی تنظیم شد. براي تعیین روایی سازه (اعتبار ابزار سنجش مضامین) از روش تحلیل عاملی و رویکرد مدلسازي معادله ساختاري کوواریانس محور استفاده شد. به‌منظور بررسی پایایی ابزار سنجش مفاهیم و مضامین از ضریب آلفاي کرونباخ استفاده شد. حداقل قابل‌قبول براي پایا بودن شاخصهاي پژوهش مقدار 7/0 است. در این پژوهش نیز مقادیر مربوط به برآورد ضریب آلفاي کرونباخ براي مضامین بالاتر از 7/0 گزارش شد که نشاندهنده همبستگی درونی معرفهاي مضامین پایه در حد بالاست که درنتیجه، ابزار سنجش مربوط به این مفاهیم از دقت اندازهگیري کافی برخوردار و به‌عبارت‌دیگر، پایا یا داراي قابلیت اعتماد است.

یافته ها

اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان در دوره دوم ابتدایی تا چه میزان است؟

اعتبار: براي بررسی اعتبار پرسشنامه مربوط به مضامین سازمان دهنده و پایه برنامه درسی سبز از دو روش اعتبار محتوا و اعتبار سازه استفاده شد؛ اعتبار سازه ابزارها با استفاده از رویکرد تحلیل عاملی تأییدي و روش مدلسازي معادله ساختاري کوواریانس محور انجام شد. در ادامه با استفاده از مدل عاملی مرتبه اول مضامین سازمان دهنده و پایه تحلیل شدند و سپس با استفاده از مدل عاملی مرتبه دوم مدل برنامه درسی سبز برای دانش آموزان دوره دوم ابتدایی تحلیل شد که بااعتبار بالا تأیید گردید و بارهای عاملی ازاین‌قرار است: مؤلفه‌های برنامه درسی 75/0، اهداف 61/0، محتوا 74/0، روش تدریس 76/0 و ارزشیابی 80/0 به دست آمد؛ که نشان از اعتبار بالای مدل بود. برآوردهاي مربوط به این مدل شامل شاخصهاي کلی برازش و پارامترهاي اصلی (بارهاي عاملی این مضمون) در جدول 4 و همچنین شکل 2 گزارش‌شده است.

شکل 2- مدل نهایی عاملی مرتبه دوم مفهوم برنامه درسی سبز

جدول 4- شاخصهاي ارزیابی مدل عاملی مضامین سازماندهنده

شاخص	کای اسکوئر نسبی		شاخص برازش تطبیقی			شاخص برازش تطبیقی مقتصد	ریشه دوم میانگین مربعات خطای برآورد	هلتر
اهداف
مقدار		64/0			51/0	93/0	03/0	151
محتوا
مقدار		28/3		95/0		58/0	06/0	112
روش‌های تدریس
مقدار		95/2		99/0		67/0	05/0	305
ارزشیابی
مقدار		39/1			99/0	55/0	06/0	273

شاخصهای ارزیابی مدل عاملی درمجموع نشان دهنده این است که برازش دادهها به مدل برقرار است. همه شاخصهای ارزیابی کلیت مدل عاملی با مدنظر قرار دادن مقادیر مطلوب مربوط به این شاخصها دلالت بر مطلوبیت مدل عاملی تمام مضامین سازمان دهنده دارند.

جدول 5- شاخص‌هاي ارزيابي مدل عاملي مفهوم برنامه درسی سبز

شاخص

کای اسکوئر نسبی

شاخص برازش تطبیقی

شاخص برازش تطبیقی مقتصد

ریشه دوم میانگین مربعات خطای برآورد

هلتر

مقدار

52/3

91/0

73/0

07/0

151

بر اساس نتایج جدول 5، شاخصهای ارزیابی کلیت مدل عاملی درمجموع بیانگر این است که برازش دادهها به مدل برقرار است. همه شاخصهای ارزیابی کلیت مدل عاملی با مدنظر قرار دادن مقادیر مطلوب مربوط به این شاخصها دلالت بر مطلوبیت مدل عاملی مفهوم برنامه درسی سبز دارند. مقادیر برآورد شده در (بار عاملی، مقدار بحرانی و سطح معناداری) در این پژوهش بیانگر این است بارهای عاملی مربوط به ابعاد و مضامین سازمان دهنده «برنامه درسی سبز» در وضعیت مطلوبی قرار دارند، به‌عبارت‌دیگر همبستگي مفهوم «برنامه درسی سبز» با ابعاد و مضامین سازمان دهنده در حد بالا برآورد میشوند و درنتیجه ابزار سنجش از اعتبار عاملی برخوردار است. در این پژوهش نیز جهت بررسی پایایی (قابلیت اعتماد) ابزار سنجش مضامین از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید (جدول 6).

جدول 6- ضریب آلفای کرونباخ مضامین فراگیر و مضامین سازمان دهنده مفهوم برنامه درسی سبز

مفهوم فراگیر	مقدارآلفا	مضامین سازمان دهنده	مقدارآلفا
مؤلفههای برنامه درسی	75/0	اهداف	80/0
		محتوا	91/0
		روش تدریس	82/0
		ارزشیابی	88/0

مقادیر مربوط به برآورد ضریب آلفای کرونباخ در جدول بالا نشان‌دهنده این است که همبستگی درونی مضامین فراگیر و سازمان دهنده مربوط به مفاهیم اصلی پژوهش در حد بالا برآورد میشود، درنتیجه ابزار سنجش مربوط به این مفاهیم از دقت اندازهگیری کافی برخوردار و به‌عبارت‌دیگر پایا یا دارای قابلیت اعتماد است.

بحث و نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر، با هدف اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی انجام شد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی پیمایشی انجام پذیرفت.با توجه به مضامین شناسایی‌شده پرسشنامه‌ای با 73 گویه جهت اعتبار یابی مدل طراحی گردید. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات ده نفر از اساتید و صاحب‌نظران تأیید گردید. پایایی پرسشنامه برای مؤلفه‌های اهداف 89/0، محتوا 93/0، روش‌های تدریس 86/0 و برای مؤلفه ارزشیابی 89/0 به دست آمد. جامعه آماری پژوهش شامل متخصصان حوزه برنامه درسی، اساتید علوم تربیتی، معاونان و مدیران آموزش‌وپرورش بود. حجم کل جامعه آماری 395 نفر مشخص گردید. نمونه‌گیری در این مرحله به روش خوشه‌ای انجام شد. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی تأییدی) و رویکرد مدلسازی معادله ساختاری کواریانس محور و نرم افزار اس پی اس اس و نرم افزار ایموس گرافیک استفاده‌شده است. بطور کلی می‌توان گفت همچنان که عدم توجه کافی و عدم اتخاذ تدابیر مؤثر در حوزه محیط‌زیست، فجایع و بحران‌های محیط زیستی بسیاری را در مناطق مختلف کشور در پی داشته است. یکی از ابزارهای پیشروی دولت در زمینه حفاظت از محیط‌زیست آموزش اقشار مختلف است و نقطه آغازین توجه و رشد احساس مسئولیت زیست‌محیطی، سنی کودکی و دوره ابتدایی است. بنابراین داشتن یک برنامه درسی سبز و الگویی دراین زمینه در مدارس و آموزش‌وپرورش نقش حیاتی دارد. لذا الگوی برنامه درسی سبز پیش از کاربردی شدن باید دارای اعتبار باشد؛ به همین منظور این پژوهش به دنبال جواب سؤال زیر است:

سؤال پژوهش: اعتبار الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی به چه میزان می‌باشد؟

در پاسخ به این سؤال داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از مدل عاملی مرتبه اول مضامین سازمان دهنده و پایه تحلیل گردید و سپس با استفاده از مدل عاملی مرتبه دوم الگوی برنامه درسی سبز دانش آموزان دوره دوم ابتدایی تحلیل شد که بااعتبار بالا تأیید گردید و بارهای عاملی ازاین‌قرار است: مؤلفه اهداف 61/0، مؤلفه محتوا 74/0، مؤلفه روش‌های تدریس 76/0 و مؤلفه روش‌های ارزشیابی 80/0، به دست آمد؛ که نشان از اعتبار بالای الگو بود. همچنین یافته‌های این سؤال پژوهش با نتایج پژوهش‌های اکانوئیک و همکاران (2021)، سیلوا و همکاران (2018)، بسونگ(2017)، ملائی، خسروی، زمانی و اسلامی (1400)، کرمی و همکاران(1399)، مهر محمدی و کارگزار (1397)در یک راستا قرار دارند و نتایج این پژوهش ها نشان می دهند که بخش برنامه درسی رسمی، نقش اساسی در کسب سواد زیست‌محیطی ایفا می‌نماید و دانش آموزانی که آموزش زیست‌محیطی کسب نمودند، رفتار حفاظتی بیشتری را از خود نشان داده‌اند و در پژوهش دیگری الفوهی هذا و همکاران(2014)به نقل از مهرمحمدی و کارگزار(1397) با عنوان «تأثیر برنامه درسی و فعالیت‌های برنامه درسی فوق‌برنامه بر توسعه مهارت‌های زیست‌محیطی بردانش آموزان متوسطه عربستان» که با هدف بررسی میزان اثربخشی برنامه درسی و فعالیت‌های فوق‌برنامه، مهارت‌ها و ارزش‌های زیست‌محیطی در میان دانش آموزان متوسطه عربستان سعودی با تمرکز بر توسعه مهارت‌ها و ارزش‌های زیست‌محیطی درس زیست‌شناسی متوسطه انجام شد، نشان دادند دانش‌آموزانی که در معرض برنامه درسی زیست‌محیطی به صورت فوق‌برنامه قرار گرفتند، به‌طور قابل‌توجهی بهبود در مهارت‌های زیست‌محیطی، در مقایسه با همتایان خود نشان داده بودند. بنابراین برنامه درسی سبز تلاش دارد دانش آموزان را برای یک زندگی پایدار از طریق آموزش و فعالیت‌های روزانه آماده سازد؛ پس می‌توان گفت برنامه درسی سبز، برنامه‌ای است که هم ازنظر ساختار و هم ازنظر محتوای درسی، سازگار و همگام با محیط‌زیست است. در این برنامه، پیش‌بینی‌های لازم برای آموزش محیط‌زیست و طبیعت در نظر گرفته‌شده است و بر اساس آن‌ها از دانش آموزان خواسته می‌شود دست‌به‌کار شوند و مدرسه و حتی محله و محل زندگی خود را سبزتر کنند. بدیهی است که خلق و اجرای چنین برنامه‌ای به‌صورت آنی ممکن نیست و لازم است در محیطی از یک جامعه‌ی یادگیرندهی مادام‌العمر، طراحی و راه‌اندازی شود. از طرفی چنین حرکت تعاملی هیچ‌گاه پایان نمی‌پذیرد، زیرا انتظارات و نیازها دائم در حال تغییرند و متناسب با آن، مهارت‌ها و نقش‌ها نیز تغییر می‌یابند که این خود آموزش‌های جدیدی تعریف می‌نماید؛ به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت برنامه درسی سبز نوعی فعالیت آموزشی با رویکرد طبیعت‌گرا است که در آن با روش تسهیل گری، کودک را در معرض لمس طبیعت بدون هرگونه جهتدهی خاص قرار می‌دهند تا ذهن او بر اساس جزئیات موجود در طبیعت شکل گیرد و آمادهی زندگی گردد. در ایران بر اساس اصول 13 و 41 قانون اساسی جمهوری اسلامی، نه تنها حفاظت از محیط‌زیست وظیفه عمومی است، بلکه حفظ محیط‌زیست بر توسعه اقتصادی تقدم دارد. برای تحقق چنین هدفی باید یک برنامه درسی سبز جامع پایه‌گذاری شود تا دانش جدید، مهارت‌ها، ارزش‌ها و نظریات در مسیر کیفیت برتر و برای زندگی نسل‌های آینده توسعه یابد و با آموزش‌وپرورش دانش آموزان در قالب کتاب‌های درسی بتوانیم میزان آگاهی، حساسیت محیطی و احساس مسئولیت آن‌ها نسبت به حوادث و تغییرات فیزیکی، اقتصادی، زیستی، اجتماعی، سیاسی و تأثیر آن‌ها بر محیط‌زیست را افزایش دهیم.

پیشنهادات

پیشنهادات کاربردی

- در ارائه برنامه درسی سبز به دانش آموزان احترام به طبیعت، مسئولیت‌پذیری در قبال آن و فهم ارزش طبیعت تأکید گردد.

- دانش آموزان رفتارهای مناسب در حفظ محیط طبیعی را بشناسند.

- معضلات و چالش های زیست- محیطی را درک نمایند.

- دانش آموزان می‌توانند در محیط طبیعی و جهت محافظت از آن به ایفای نقش بپردازند.

- استفاده از روش حل مسئله می‌تواند دانش آموزان را در حل مشکلات زیست‌محیطی در آینده یاری دهد.

- پروژه‌های فردی و گروهی توسط دانش آموزان در حوزه حفاظت از محیط‌زیست ارائه گردد.

- در تدوین سایر موارد برنامه درسی هم از مدل و الگو استفاده شود تا بازدهی و کیفیت لازم در برنامه‌های درسی وجود داشته باشد.

- همچنین به طراحان و برنامه ریزان آموزشی پیشنهاد می‌گردد به طراحی الگوهای ملموس و عینی‌تر جهت پیاده‌سازی در دوره ابتدایی توجه کنند تا اثربخشی بیشتری را شاهد باشند.

- دوره‌های آموزش ضمن خدمت و کارگاه‌های آموزشی برای آشنا کردن معلمان با فعالیت‌ها و محتوای برنامه درسی سبز برگزار گردد.

- مسئولان نظام آموزشی و مدیران مدارس، تمهیداتی برای حضور دانش آموزان در طبیعت بیندیشند؛ تا دانش آموزان از نزدیک با طبیعت آشنا شده و با آن انس بگیرد و ارتباط برقرار نماید تا بتواند از آن محافظت کند.

- موانع به‌کارگیری و اجرای الگوی برنامه درسی سبز بررسی گردد و سپس نظارت بیشتر جهت اجرای صحیح آن به عمل آید.

- توصیه می‌شود الگوی برنامه درسی سبز برای سایر مقاطع تحصیلی به تناسب سنی دانش آموزان سایر مقاطع نیز طراحی گردد.

پیشنهادهاي پژوهشی

- انجام پژوهش در رابطه با امکان‌سنجی طراحی درسی مستقل و بدون تلفیق با حوزه‌های دیگر

- مطالعه تطبیقی وضعیت برنامه درسی سبز در دوره ابتدایی مخصوصاً با تأکید بر کشورهاي پیش رو و موفق

- انجام پژوهش در مورد امکان‌سنجی طراحی و اجرای برنامه درسی جهانی سبز

- توجه به مبانی فناوري و زیستی برنامه‌های درسی در طراحی این حوزه یادگیري؛ با توجه به اینکه در سند ملی اشارات کلی به آن شده است

- نیازسنجی از معلمان مدارس در طراحی برنامه درسی سبز

- استفاده از نظرات صاحب‌نظران برنامه درسی سبز در تدوین و طراحی این حوزه یادگیري

منابع و مآخذ

ادیب، یوسف و عظیمی، محمد. (1395). طراحی و اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی آموزش بهداشت و ارتقای سلامت در دوره‌ی دبستان بر اساس مفروضه‌های نظام سلامت. رساله دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز.

دیبایی، شادی و لاهیجانیان، اکرم الملوک. (1388). بررسی برنامه‌های درسی مقطع راهنمایی با تأکید بر محورهای آموزش محیط‌زیست، فصلنامه علوم محیطی دانشگاه تهران، دوره 6، شماره 3: 184-177.

شبیری، سید محمد و شمسی، سیده زهرا. (1394). تحلیلی بر برنامه درسی میان‌رشته‌ای آموزش محیط زیست در آموزش عالی، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره 7، شماره 3: 145-127.

قضاوی، منصوره و لیاقتدار، جواد. (1387). تحلیل محتوی کتاب‌های علوم تجربی دوره ابتدایی ازلحاظ توجه به معضلات زیست‌محیطی، فصلنامه تعلیم و تربیت، دوره 1، شماره 98: 152-127.

کریمی، بهنام و کیان، مریم. (۱۳۹۴). حفظ محیط‌زیست در برنامه‌های درسی دوره ابتدایی ایران، کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی، مازندران، مؤسسه علمی تحقیقاتی کومه علم آوران دانش.

کریمی، بهنام، کیان، مریم و عسگری، مجید علی. (1394). بررسی وضعیت برنامه درسی آموزشی محیط‌زیست دوره ابتدایی ایران در سند تحول بنیادین و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران و ارائه راهکار مناسب جهت اجرای آموزش محیط‌زیست، دومین همایش یافته‌های نوین در محیط‌زیست و اکوسیستم‌های کشاورزی، تهران، پژوهشکده انرژی‌های نو و محیط‌زیست دانشگاه تهران.

کرمی، شهناز، فتحی واجارگاه، کوروش، خسروی بابادی، علی اکبر و فرج زاده اصل، منوچهر .(1399). برنامه درسی سبز در نظام آموزش عالی ایران: بحران آب، تغییرات اقلیم، منابع تأمین دانش، نشریه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، شماره 1، دوره 9: 94-81.

مهر محمدی، محمود و کارگزار، معصومه. (1397) طراحی و امکان‌سنجی الگوی مطلوب برنامه درسی تربیت محیط زیستی در دوره ابتدایی، رساله دوره دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه تربیت مدرس.

ملائی، محمود، خسروی، یونس، زمانی، عباسعلی و اسلامی داوود. (1400). بررسی راهکارهای اشاعه فرهنگ محیط زیستی در جامعه و پیشگیری از جرائم محیط زیستی (مطالعه موردی: استان زنجان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم محیط‌زیست، دانشگاه زنجان.

ماشاالهی نژاد، زهرا، جعفری ثانی، حسین، مهرام بهروز، سعیدی رضوانی، محمود و جلایری لاین، شیوا. (1398). تحلیل محتوای برنامه درسی علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه‌های محیط‌زیست، فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، دوره 16، شماره 63: 138-122.

Armstrong, L. B., Rivas, M. C., Zhou, Z., Irie, L. M., Kerstiens, G. A., Robak, M. T., & Baranger, A. M. (2019). Developing a Green Chemistry Focused General Chemistry Laboratory Curriculum: What Do Students Understand and Value about Green Chemistry?. Journal of Chemical Education, 96(11), 2410-2419.

Ahmad, N. L, Hassan, F, Khir, M. M., Syed Ahmad, S. F, & Rahim, R. A (2019). Conceptualizing Green Education Awareness in Primary School to Promote Sustainability. Religación. Revista De Ciencias Sociales Y Humanidades, 4(17), P, 22-30.

Burns, H. (2011). Teaching for transformation: (Re) Designing sustainability courses based on ecological principles. Journal of Sustainability Education, Vol. 2. [Online]. Available at

http://www.jsedimensions.org/wordpress/wpcontent/uploads/2011/03/Burns2011.

Besong.f.a(2017). Infusing Sustainability in Higher Education in Ireland: The Green Curriculum Model (GCM) and the Dispositions, Abilities and Behaviours (DAB) Competency Framework. Ph.D. thesis, School of STEM Education, Innovation & Global Studies, Dublin City University.

Edwards, S., Skouteris, H., Cutter- Mackenzie, A., Rutherford, L., O’Conner, M., Mantilla, A., and Elliott, S., & Young, T. (2016). Nature by default in early childhood education for sustainability. Australian Journal of Environmental Education, 32(01), 57-64.

Fien, J. (2005). Education For the environment: Critical curriculum Theorising and environmental education Geelong Victoria: Deakin university press.

Green, B. (2018). Understanding curriculum? Notes towards a conceptual basis for curriculum inquiry. Curriculum Perspectives, 38(1), 81-84.

Makrakis, V. and Kostoulas-Makrakis, N. (2013). Sustainability in higher education: a comparative study between European Union and Middle Eastern Universities. International Journal of Sustainable Human Development, 1(1), pp. 31-38.

Okanovic, A; Jesic, J; Dakovic, V; Vukadinovic, S; Andrejevic Panic, A. (2021). "Increasing University Competitiveness through Assessment of Green Content in Curriculum and Eco-Labeling in Higher Education" Sustainability 13, no. 2: 712. https://doi.org/10.3390/su13020712

Silva R.L.F, Bacci. D, Silva, I. S & Campos, D. D. M. (2018). Teacher Training in Environmental Education and Its Relation with the Sustainability Culture in Two Undergraduate Degrees at USP. In: Leal Filho W. Frankenberger F. Iglecias P. Mülfarth R. (eds) Towards Green Campus Operations. World Sustainability Series

Validation of the green curriculum model for primary schools

Afsaneh Ahmadi Moghadam¹⁶& Mahboubeh Soleimanpour Omran¹⁷*

Abstract

Introduction and objective: The present study was conducted with the aim of validating the green curriculum model (GCM) for the second grade elementary school students.

Method: This study was carried out using a descriptive survey method. A questionnaire with 73 items was designed to validate the model according to the identified themes. The content validity of the questionnaire was confirmed using the opinions of ten professors and experts. The reliability of the questionnaire was 0.89 for the components of goals, 0.93 for content, 0.86 for teaching methods and 0.89 for the evaluation component. In this study, the statistical population included experts in the field of curriculum, professors of educational sciences, assistants and managers of education. The total size of the statistical population was determined to be 395 people. At this stage, cluster sampling method was used. Confirmatory factor analysis (CFA) and Covariance-based structural equation modelling (CB-SEM) and SPSS and Amos Graphics were used to analyze the data.

Findings: The results of factor analysis confirmed all themes with high factor loading.

Conclusion: The green curriculum is environmentally-friendly, and can make students ready for a sustainable life. Therefore, it is suggested that the green curriculum model (GCM) be implemented in schools with more supervision.

Key words: Green Curriculum Model (GCM), Green Curriculum, Students, Second year of elementary school

[1] . Makrakis

[2] . Armstrong

[3] . Green

[4] . Green Education

[5] .Ahmad & etal

[6] . Burns

[7] .Elliott and Young

[8] .Ahmad & etal

[9] .Fien

[10] . Besong

[11] .Okanovic

[12] . Silva

[13] .spss

[14] .Amos Graphic

[15] - Purposeful

[16] . PhD Student in Educational Management, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran.

[17] . Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Bojnourd Branch, Islamic Azad University, Bojnourd, Iran.

*(Corresponding author) m.pouromran@gmail.com

مقالات مرتبط

فراتحلیل رابطه هوش فرهنگی با صلاحیت فرهنگی
تاریخ چاپ : 1402/03/01
رابطه دوره‌های آموزشی مهارت‌های اجتماعی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران با فرهنگ شهروندی (مطالعه موردی: منطقه 8 سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران)
تاریخ چاپ : 1395/09/01
بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی در سازمان‌های فرهنگی استان گیلان
تاریخ چاپ : 1395/06/01
رابطه فرهنگ سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی با متغیر میانجی اخلاق حرفه‌ای کارکنان اداره شیلات استان مازندران
تاریخ چاپ : 1395/06/01
مطالعه رابطه سرمایه‌فرهنگی و فرهنگ شهروندی با شهروندی فرهنگی؛ (مورد مطالعه: شهر کرج)
تاریخ چاپ : 1398/02/01
تجارب کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان از مدیریت برداشت و دلایل ایجاد آن برمبنای رویکرد پدیدارشناسی
تاریخ چاپ : 1398/02/01

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

اعتبار یابی الگوی برنامه درسی سبز برای مدارس ابتدایی