زمیولوژی؛ بررسی موردی حقوق مصرف‌کنندگان (چالش‌ها و راهکارها)

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

عدنان عمرانی فر ¹ , مهدی شیداییان ² , یگانه بیرنگ ³

1 - دانشجوی دکترای حقوق جزاء و جرمشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - استادیار گروه حقوق جزاء و جرمشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - دانشجوی ارشد حقوق جزاء و جرمشناسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

تاریخ دریافت : 1401/06/24 تاریخ پذیرش : 1401/07/30 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: مکتب زمیولوژی, جرمشناسی رادیکال, آسیب‌شناسی پدیده مجرمانه, ماورای جرم,

چکیده مقاله :

زمیولوژی مکتب نوپایی است که از دل جرمشناسی انقلابی ظهور کرده است و رسالت خود را به جای تکیه به مفهوم مضیق جرم، بر آسیب‌ شناسی اجتماعی پدیده‌های مجرمانه در مفهوم موسع، قرار داده است. اکنون مسأله اصلی، این است که آیا مکتب زمیولوژی می‌تواند با رویکرد آسیب اجتماعی شناسی، آسیب‌های حقوق مصرف‌کننده را رکن اصیل بازار اقتصادی، شناسایی و راهکار ارائه دهد؟ نگارندگان معتقد هستند با پیچیده شدن آسیب‌های وارده بر حقوق مصرف‌کنندگان، آموزه‌های زمیولوژی می‌تواند چالش‌های مفهوم جرم را با آموزه هایی همچون: بررسی گستردگی آسیب، ورود پنهانی آسیب، فاصله طولانی از ایجاد تا ظهور، بی‌اطلاعی از قربانی شدن، دشواریِ قابلیت انتساب برطرف سازد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که آموزه‌های زمیولوژی می‌تواند نارسایی‌های حقوق مصرف را در جهت حمایت با ارائه راهکارها و آسیب‌شناسی اقتصادی، جسمی روانی و آسیب‌شناسی اخلاقی را در جامعه پوشش دهد.

چکیده انگلیسی:

Zemiology is a nascent school that emerged from the heart of the revolutionary criminology and it has based it’s mission on the social pathology of criminal phenomena in the broader concept instead of reliance on the narrow concept of crime. Now, the main issue is that whether the school of zemiology with social pathology approach can identify and present a solution to the damages of the consumer’s rights as an original foundation of the economical market? The writers believe that with the complexities of the damages caused to the rights of consumers, the teachings of the zemiology can remove the challenges of the concept of crime with instructions such as; Examining the extension of the damage, the hidden entry of the damage, the long distance from creation to appearance,the ignorance of victimization, and the difficulty of assignability. This research with a descriptive-analytical method comes to the conclusion that the teachings of zemiology can cover the inadequacies of the consumer’s rights in the direction of supporting by presenting solutions and economical pathology, physical-psychological and moral pathology in the society.

منابع و مأخذ:

الف: منابع فارسی

1. بیانی، مهدی(1390)، نقد و بررسی قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و مطالعۀ تطبیقی با مقررات اتحادیۀ اروپا، پایان نامۀ کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.


2. سریر‌افراز، محمد(1388)، پیشگیری از وقوع جرم و فعالیت‌های بستر ساز برقراری جامعۀ ایمن، تهران؛ نشر شهر.


3. حسن پور، معصومه(1394)، «بزه‌دید‌ه‌ شناسی و پیشگیری از بزه‌دیدگی»، فصلنامه دادرسی، شمارۀ 54، 24-27.


4. سلیمی، فضه و پارساپور، محمدباقر(1391) «ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﻣﺪﻧﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮ فﻛﻨﻨﺪه (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ در ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﺣﻘﻮق ﻣﺼﺮ فﻛﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺣﻘﻮق اﺗﺤﺎدﻳﻪ اروﭘﺎﻳﻲ) پژوهشنامۀ حقوق تطبیقی، شماره 4. 53-75.


5. شمس ناتری، محمد ابراهیم و شهریاری، بهمن(1394) «ماهیت جرم شناختی رفتارهای منتهی به مخاطرات در مکتب نوظهور زمیولوژی»، فصلنامه دانش مخاطرات، دوره 2، شماره 3. 325-339.


6. جعفری تبار، حسن(1375) مسوولیت مدنی سازندگان و فروشندگان، تهران؛ انتشارات دادگستر.


7. جابری، عصمت ا...(1386) حقوق مصرف کننده، تهران:نشر دادیار.


8. کاتوزیان، ناصر(1381) مسوولیت ناشی از عیب تولید؛ مطالعۀ تطبیقی و انتقادی در تعادل حقوق تولید‌کننده و صرف‌کننده، چ5، تهران، دانشگاه تهران.


9. میرخلیلی، سید محمود (1397) توضیحات کلاسی درس جرم‌شناسی نظری، نیم سال دوم، دوره دکتری، پردیس ارس دانشگاه تهران.


10. منتظری المشیری، علی ( 1385) بررسی جرایم تقلیب در مواد غذایی خوردنی و آشامیدنی(، پایان نامة کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی ، دانشگاه قم.


11. میت ترنس دی و دیگران (1392) نیم رخ های جنایی، مترجمین: علی نجفی تونا و ایوب میلکی، چاپ اول، انتشارات آموزش و سنجش.

ب: منابع لاتین

12. Ashworth, Andrew.(2006). Principles of Criminal Law, 5th ed. Oxford: Oxford University Press.


13. Bisschop, Lieselot and Vande Walle, Gudrun.(2013), Environmental Victimisation and Conflict Resolution: A Case Study of e-Waste, in Emerging Issues in Green Criminology Exploring Power, Justice and Harm, Edited by: Reece Walters, Diane Solomon Westerhuis and Tanya Wyatt, First published, Palgrave Macmillan, pp 34-54.


14. G (1998). law texs. Publishing Justice.


15. Fisher, David. A & Powers, William(1994) Product Liability, Cases and Materials, Second Edition, West Publishing Co.


16. Hossain,Basharat,(2014). "Economic Rationalism and Consumption: Islamic Perspective", journal of Economics and Sustainable Development, Vol. 5, No. 24, pp. 115-123.


17. Hulsman L. (1986). Critical Criminology and the Concept of Crime, Kluwer Academic Publishers, Germany.


18. McGill C.H. (2012). Zemiology and the dark side of globalization: the case of Naivasha’s cut-flower industry, Neo: A Student Research Journal, 6.


19. Sen, Amartiya, (1988), On Ethics and Economics. Oxford and New York: Blackwell Publishing.


20. Treadwell J.(2012). Criminology: The Essentials, Sage Publications Limited, London, 6..


21. Tombs S. and Hillyard P. (2004). Beyond criminology? in Tombs S., Hillyard P., Gordon D., et al. (eds.) Beyond criminology: Taking harm seriously, Pluto Press, London, 10-29


22. Williams, Christopher. (2009). An environmental victimology. In R. White (Ed.), Environmental crime: A reader (pp. 200-22). Cullompton: Willan Publishing.


23. West Encyclopedia of American Law. Consumer. Answers.com. n.d.. Retrieved on January 31, 2010.


24. van Swaaningen, R. "Reclaiming critical criminology: social justice and the European tradition".’ The Journal Theoretical Criminology, 3,1.1999.