دسترسی زنان بزه‌دیده پناهجو به عدالت کیفری؛ چالش‌ها و راهکارها (با تأمل در اسناد بین‌المللی)

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

زهرا انصاری فر ¹ , سمیرا گلخندان ² , اکبر رجبی ³

1 - دانشجوی دکترای حقوق جزا وجرم شناسی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران
2 - استادیار گروه حقوق جزاء وجرم شناسی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران .
3 - استادیار گروه حقوق حقوق جزا وجرم شناسی، واحد خمین، دانشگاه آزاد اسلامی، خمین، ایران

تاریخ دریافت : 1402/08/19 تاریخ پذیرش : 1402/09/25 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: بزه¬دیدگی زنان, زنان بزه¬دیده پناهجو, بزه‌دیدگی زنان پناهجو, چالش¬های دسترسی زنان بزه¬دیده به عدالت کیفری,

چکیده مقاله :

هدف مقاله پیش رو، تبیین وضعیت زنان پناهجو، از حیث بزه‌دیدگی و دسترسی آنان به عدالت کیفری است. زنان پناهجو، به دلیل وضعیت خاصی که در آن، قرار دارند، هدف مناسبی برای بزه‌کاران به شمار می‌آیند و احتمال وقوع جرائم نسبت به آنان، همواره بالا ارزیابی می‌شود. این زنان که قشری خاص، حساس و آسیب‌پذیر هستند، باید شرایط دسترسی کامل به عدالت، به ویژه از حیث عدالت کیفری داشته باشند. نوشتار حاضر، با روی نهادن به اسناد و مدارک حقوق ملی و بین المللی و تحلیل اطلاعات حاصله از آن¬ها، به بررسی وضعیت زنان پناهجو از لحاظ بزه‌دیدگی و چالش¬های فرا روی آنان، در دسترسی به عدالت کیفری و تلاش جهت دستیابی به راهکارهای رفع چالش¬های مبتلی به می¬پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد: هرچند زنان پناهجو به دلیل تجربه خشونت‌های مختلف و افزایش احتمال تکرار تجربه بزه‌دیدگی، نیاز به حمایت‌های خاص قانونی و قضایی دارند و دسترسی آنان به عدالت کیفری با چالش‌های متعددی رو به ‌رو است، ولی هنوز نظام‌های کیفری، بسترهای لازم را برای حمایت از حقوق این دسته از زنان بزه¬دیده، فراهم نکرده-اند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the following article is to explain the situation of refugee women in terms of victimization and their access to criminal justice. Refugee women, due to the special situation they are in, are considered a suitable target for criminals and the possibility of occurrence of crimes against them is always assessed at high level. These women, who are a special, sensitive and vulnerable stratum, must have the conditions of full access to justice, especially in terms of criminal justice. This article, by focusing on national and international legal documents and analyzing the information obtained from them, examines the situation of refugee women in terms of victimization and the challenges beyond them, in accessing criminal justice and efforts to achieve the solutions of solving the addicted challenges. The findings show: although refugee women need special legal and judicial support due to the experience of various violence and the increase probability of repeating the experience of victimization and their access to criminal justice faces many challenges, but still the criminal systems don’t provide the necessary platforms for protection of the rights of this group of victim women.

منابع و مأخذ:

1. باقری، شهلا؛ افشین‌پور، منیژه، (1399)، «نقدی بر عرصه کارکردهای سازمان ملل متحد در دفاع از حقوق زنان»، نشریه پژوهش‌نامه حقوق بشری، شماره: 20.
2. پورکمال، مصطفی، (1391)، توانمندسازی زنان و حقوق بشر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بشر، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
3. جلیل پیران، علی‌کرم؛ مردانی، نادر؛ عطاشنه، منصور، (1401)، «جایگاه بیگانگان و مهاجران در حقوق اسناد بین ‌المللی و منطقه‌ای با تأکید بر کنوانسیون 1951 حقوق پناهندگان»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین ‌المللی، سال سیزدهم، شماره: 51، ص221-241.
4. حسن‌زاده، قدرت ‌اله، (1381)، بررسی حقوق پناهندگان در نظام حقوق بین‌الملل و چگونگی مطابقت آن حقوق داخلی با آن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
5. فرجی‌ها، محمد؛ آذری، هاجر، (1388)، «حمایت كیفری از زنان قربانی تجاوز در حقوق ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره: 40.
6. کمائی، مریم؛ ابوالحسنی، سلامه؛ فرهود، نغمه، (1401)، «زنان و مجرمین یقه‌ سفید: مقایسه جرائم یقه ‌صورتی و یقه ‌سفید در حقوق ایران و نروژ»، آموزه‌های فقه و حقوق جزاء، دوره اول، شماره: 4.
7. کیهانلو، فاطمه، (1385)، تعریف پناهنده در پرتو آراء محاکم قضایی بین‌المللی، رساله دکتری حقوق بین‌الملل، تهران، دانشگاه تهران.
8. کیهانلو، فاطمه، (1386)، «توسعه حمایت از زنان در حقوق پناهندگی: پیدایش مفهوم آزار مرتبط با جنسیت»، سالنامه مجله ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، شماره: 3.
9. کیهانلو، فاطمه، (1389)، «مفهوم فقدان حمایت دولت در دعاوی پناهندگی»، مجله پژوهش حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شماره: 28.
10. کیهانلو، فاطمه، (1390)، پناهندگی: نظریه‏ها و رویه‏ها، تهران، جنگل جاودانه.
11. مقدسی، نجمه، (1378)، «خشونت علیه زنان»، کتاب نقد (ویژه حقوق زن)، شماره: 12.
12. وجدانی فخر، مهدیه؛ دارابی، شهرداد؛ نجفی توانا، علی، (1401)، «بزه‌دیدگی زنان در قلمرو ملی و فراملی با تأکید بر نظریات جرم ‌شناسی»، مجله تحقیقات حقوقی بین‌المللی، دوره پانزدهم، شماره: 56.
13. هومین ‌فر، الهام، (1384)، «فاجعه و تشدید تبعیض‏های جنسیتی»، مجله زنان، شماره: 128.
14. Chimni, B.S. (2000), International Refugee Law: A Reader, 1st ed, New Delhi: SAGE Publications Pvt.Ltd.
15. Gillis, Stacy; Howie, Gillian; Munford, Rebecca, (2007), Third Wave of feminism: A Critical Exploration, London, Palgrave Macmillan.
16. Hathaway, James, (2005), The Rights of Refugee Under international law, Cambridge, Cambridge University Press.
17. Lambert, Hélène, (2008), “Seeking Asylum: Comparative Law and Practice in Selected European Countries”, Martinus Nijhoff, Vol: 46, p:232.
18. McColgan, Aileen, (2003), “Principles of Equality and Protection from Discrimination in International Human Rights Law”, European Human Rights Law Review, No: 2, p: 157-176.
19. McKean, Warwick, (2007), Equality and Discrimination under International Law. Oxford, Clarendon Press.
20. Meitjes, Garth, (1997), Human Rights Education as Empowerment: Reflections on Pedagogy, Chapter 5, In Human Rights Education for the Twenty First Century, Edited by Andreopoulos, George & Claude, Richard Pierre, Philadelphia, University of Pennsylvania Press.
21. Pobjoy, Jason, (2010), “Treating Like Alike: The Principle of Non-Discrimination as a Tool to Mandate the Equal Treatment of Refugees and Beneficiaries of Complimentary Protection”, Melbourne University Law Review, Vol: 34, p: 181-228.
22. Seibert-Fohr, Anja, (2010), “The Rise of Equality in International Law and its Pitfalls: Learning from Comparative Constitutional Law”, Brooklyn Journal of International Law, Vol: 35, No: 1, p: 1-39.
23. Steinbock, Daniel, (1998), “Steinbock, Interpreting the Refugee Definition”, UCLA Law Review, Vol: 45, No: 3, p: 733-816.
24. Weis, Paul, (2006), The Refugee Convention 1951; The Travaux Prepatoires Analysed with a Commentary by Paul Weis, Cambridge, Cambridge University Press.
25. Yalim, Asli Cennet; Critelli, Filomena, (2023), “Gender roles among Syrian refugees in resettlement contexts: Revisiting empowerment of refugee women and needs of refugee men”, Women's Studies International Forum, Vol: 96, p: 1-10.