بنیادهای اخلاقی حقوق در بوته سیاست قانونگذاری با رویکرد به حقوق تجارت

محورهای موضوعی : آموزه های فقه و حقوق جزاء

محمود عرفانی ¹ (استاد گروه حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
امیررضا محمودی ² (دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان. گیلان. ایران.)

تاریخ دریافت : 1401/03/25 تاریخ پذیرش : 1401/05/05 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: حقوق تجارت, سیاست قانونگذاری, حقوق تجارت اسلام, بنیادهای اخلاقی حقوق,

چکیده مقاله :

تجارت و معاملات، حوزه ای است که رعایت اصول و بنیادهای اخلاقی در آن، مورد تأکید اسلام است و یکی از ارکان اصلی تضمین کننده ی ماندگاری زندگی اجتماعی و اقتصادی است. در نوشتار پیش رو، سعی شده است با استناد به احکام تجاری در اسلام، بررسی نصوص شرعی و واکاوی مصادیق فراوان کارکرد اخلاق در حقوق تجارت اسلامی، رابطه ی اصول و بنیادهای اخلاقی اسلام و حقوق تجارت، در سیاست تشریعی اسلام نمایان گردد و تفوق اصول و بنیادهای اخلاقی بر قواعد حقوقی، در روابط و معاملات تجاری، آشکار شود. از آنجا که هدف جستار حاضر، نمایان سازی ساختار اخلاقی حقوق تجارت اسلامی در بوته ی قانونگذاری اسلامی است، بیان تعارضات و رویکردهای مختلف مذاهب فقهی، در این تحقیق، ملحوظ نیست و اهمیت تجارت برای زندگی اجتماعی و دیدگاه های موجود درباره ی رابطه ی حقوق تجارت و اصول و بنیادهای اخلاقی با رویکرد به آموزه های حقوق اسلام تشریح می شود.

چکیده انگلیسی:

Trade and transactions is an area in which the observance of moral principles and foundations is emphasized by Islam and is one of the main pillars guaranteeing the sustainability of social and economic life. In the following article, an attempt has been made to show the relationship between the moral principles and foundations of Islam and business law in the legislative policy of Islam by referring to business rules in Islam, examining Shari'a texts and analyzing many examples of the function of ethics in Islamic business law. Ethical principles and foundations should be revealed over legal rules in business relationships and transactions. Since the purpose of this research is to present the ethical structure of Islamic business law in the context of Islamic legislation, it is not important to express the conflicts and approaches of different schools of jurisprudence in this research, and the importance of business for social life and the existing views about The relationship between business law and moral principles and foundations is explained by approaching the teachings of Islamic law.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

1. ابن ماجه قزوینی، محمد بن یزید، ( بی­تا )، سنن إبن ماجه، دار إحیاء الکتب العربیه، بیروت.


2. سنگلجی، محمد، ( 1347 )، ضوابط و قواعد معاملات، بی نا، بی جا.


3. سنهوری، عبدالرزاق احمد، ( 1390 )، نظریه عقد، نشر خرسندی، تهران.


4. عربی، علی؛ باقری، محمود؛ عرفانی، محمود، ( 1399 )، بایسته­های اخلاقی در بانکداری اسلامی، پژوهش­های اخلاقی، سال یازدهم، شماره 2، ص191ـ210.


5. علوی، سید محمد تقی، ( 1401 )، اصول مشترک حاکم بر معاملات، انتشارات مجد، تهران.


6. محمودی، امیررضا؛ میری بالاجورشری، سیده مهشید؛ افروز، فرزین، ( 1401 )، شاخصه­ های تربیتی دولتمردان در نظام حقوقی شیعی با رویکردی بر دیدگاه های سیاسی حضرت علی(ع)، مجله پژوهش های اسلامی، دوره سیزدهم، شماره 50، ص 1ـ14.


7. Akseki, Ahmet Hamdi, (1968), Ahlak Dersleri, Üç Dal Neşriyat/Fatih Matbaası, İstanbul.


8. Akşit, Mustafa Cevat, (2007), İslam’da Ticaret Prensipleri, Birun Yayınları, İstanbul.


9. Âmir, Abdülazîz, (1954), et-Ta’zîr fi’ş-ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Dârul’fikri’l-Arabî, Kahire.


10. Apaydın, (1997), “İhtikâr”, İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi (Ed. İ. Kafi Dönmez), MÜİFV Yayınları, İstanbul.


11. Azîmâbâdî, Ayyib Muhammed, (1988), Avnü’l-ma’bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, XIV+Fihrist, Beyrut.


12. Bardakoğlu, Ali, “(Tarihsiz), Ribâ”, İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İstanbul.


13. Berki, Ali Himmet, (1965), Hukuk Tarihinden İslâm Hukuku, DİB. Yayınları, No: 37, Ankara.


14. Bilmen, Ömer Nasuhi, (1967), Hukukı İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, I-VIII, İstanbul.


15. Buharî, Abdülaziz, (1997), Keşfu’l-esrâr alâ Usûli’l-Pezdevî (nşr.Muhammed el-Mu’tasım billâh el-Bağdâdî), Beyrut.


16. Çağrıcı, Mustafa, (1985), İslâm Ahlâkı, Ensar Neşriyat, İstanbul.


17. Cercâvî, Ali Ahmed, (2007), Hikmetü’t-teşrîi’l-İslâmî ve felsefetühû, Dâru’l-fikr, Beyrut.


18. Döndüren, Hamdi, (1993), Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali, Erkam Yayınları, İstanbul.


19. Erturhan, Sabri, (2005), “Muvâzaa ve İstiğlâl”, Ali Haydar’dan Sadeleştirme, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya, Nisan, Sayı, 5, s. 267-296.


20. Gazâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, (1402), İhyâu ulûmi’d-dîn, Dâru’l-ma’rife, I-IV, Beyrut.


21. Kandemir, Yaşar, (1979), Örneklerle İslâm Ahlâkı, İstanbul.


22. Karadağî, Ali Muhyiddîn, (1985), Mebdeü’r-rıdâ fi’l-ukûd, Beyrut.


23. Karadâvî, Yusuf, (1996), Devru’l-kıyem ve’lahlâk fi’l-iktisâdi’l-İslâmî, Beyrut.


24. Karaman, (1982), Günlük Hayatımızda Haramlar ve Helaller, İstanbul.


25. Köse, Saffet, (2008), “İslam Hukukuna Göre Rüşvet Suçu ve Cezası”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sy, 11.


26. Kuneybî, Hâmid Sâdık, (1988), Mu’cemu lüğati’l-fukahâ, Beyrut.


27. Mahmoudi, Amirreza, Deirand, Reza, (2015), Şiiliğin Kamu Hukuku Anlayışı, Karahan Yayınları, Adana.


28. Meydânî, Abdurrahman Hasan, (1992), elAhlâku’l-İslâmiyye ve üsüsühâ, Dımaşk.


29. Müttakî el-Hindî, Abdilmelik, (1993), Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef’âl, Beyrut.


30. Necip Bilge, (1987), Hukuk Başlangıcı, Turhan Kitabevi, Ankara.


31. Özsoy, İsmail, (1994), Faiz ve Problemleri, Nil Yayınları, İstanbul, 1994.


32. Şevkânî, Ali, (1993), Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’lahbâr, Kahire.


33. Ülgener, Sabri, (1984), Darlık Buhranları ve İslâm İktisat Siyaseti, Ankara.


34. Ünal, Alit, (1999), “İslâm Hukuku Açısından Hukuk-Ahlâk İlişkisi”, Yayınlanmamış Makale, Ankara.


35. Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, (1971), Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul.


36. Zâhim, Abdillah, (1991), Tatbîku’ş-Şerîati’l-İslâmiyye fî men’i’lcerîme, Kâhire.


37. Zerkâ, Mustafa Ahmed, (1968), el-Medhalü’l-fıkhıyyü’l-âmm el-Fıkhu’l-İslâmî fî sevbihi’l-cedîd, Dımaşk.


38. Zuhaylî, Vehbe, (1989), el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühû, Dımaşk.