نقش میانجی مسئولیت پذیری در رابطه بین سواد تربیتی والدین و تاب آوری تحصیلی دانش آموزان متوسطه دوم شهرستان کرج

محورهای موضوعی : فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی

کریم دلاویز ¹ , همام مویدفر ^{2 *} , قمر کیانی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه روانشناسی تربیتی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - استادیار گروه روانشناسی تربیتی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
3 - استادیار گروه روانشناسی تربیتی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/02/11 تاریخ پذیرش : 1402/03/17 تاریخ انتشار : 1404/03/09

کلید واژه: تاب‌آوري تحصيلي, سواد تربيتي والدين, مسئوليت‌پذيري.,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش با هدف بررسی نقش ميانجي مسئوليت‌پذيري در رابطه بين سواد تربيتي والدين و تاب‌آوري تحصيلي در والدين دارای نوجوان و جوان پسر و دختر انجام شد.

روش: این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده که با تکیه بر تحلیل مسیر انجام شد. جامعه آماري  شامل همه دانش‌آموران پسر و دختر دوره دوم متوسطه شهر کرج به تعداد 60715 نفر در سال تحصیلی 1401- 1400 مشغول به تحصیل و مادران آنان بودند. نمونه آماری 389 نفر دانش‌آموز و 389 نفر مادران آنان بودند که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای طبقه‌ای تصادفی با توجه به جنسیت انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه فرزندپروري آلاباما و فریک(1996)، مسئولیت‌پذیری نوجوانان نعمتی(1387) و تاب‌آوری تحصیلی ساموئلز (2008)، استفاده شد.

یافته‌ها: سواد تربیتی والدین بر مسئولیت‌پذیری و تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان بر تاب‌آوری تحصیلی آنان تأثیر مستقیم دارد. همچنین سواد تربیتی والدین با میانجی‌گری مسئولیت‌پذیری بر تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر غیرمستقیم دارد.

نتیجه‌گیری: اینکه سواد تربیتی والدین با میانجی‌گری مسئولیت‌پذیری بر تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر غیرمستقیم ندارد. ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی  مناسبی برای مسئولیت پذیری دانش آموزان باشند اما برای تاب آوری الگوی مناسبی نباشند. چون معمولا کودکان و نوجوانان، رفتارهای والدین از جمله تاب آوری را در موقعیتها و شرایط مختلف مشاهده، یادگیری و الگوگیری می‌کنند.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The present study was conducted with the aim of mediating the role of responsibility in the relationship between parents' quality literacy and academic resilience in parents of teenagers and young men and women.

Methodology: The method of conducting this research was descriptive correlation and path analysis. The statistical population of this research includes all the male and female students of the second year of secondary school in Karaj, numbering 60,715 people, and their mothers in the academic year of 2021-2022. The statistical sample consisted of 389 students and 389 their mothers (778) who were selected by random stratified cluster sampling method according to gender. The tools used were the Alabama Parenting Questionnaire, Frick (1996), Nemati's Juvenile Responsibility (2007) and Samuels' Educational Resilience Questionnaire (2008).

Findings: quality literacy of parents has a direct effect on academic resilience and responsibility. And responsibility does not have a direct effect on academic resilience, and parents' quality literacy does not have an indirect effect on academic resilience through the mediation of responsibility.

Conclusion: That parental educational literacy does not have an indirect effect on students' academic resilience through the mediation of responsibility. This may be because parents and teachers are good role models for students' responsibility but are not good role models for explaining it. Because children and adolescents usually observe, see, and model parental behaviors, including resilience, in different situations and conditions.

منابع و مأخذ:

Afzali, L., Hosseinian, S and Nooripour, R. (2024). Mediating role of academic competence in the relationship between perceived teaching style and academic resilience among adolescents. [Link]
Alam, Md M. (2013). A Study of Test Anxiety, Self-Esteem and Academic Performance Among Adolescents. The IUP Journal of Organizational Behavior, 17(4), 33-43. [Link]
Alva S.A. (1991). Academic Invulnerability Among Mexican- American Students: The Importance of Protective Resources and Appraisals. Hispanic J Behav Sci. 13(1):18-34. [Link]
Aulak, D. S., Quinn, B., & Wilson, N. (2016). Student burnout. British dental journal, 220(5), 219-220.[Link]
Bakiera, L. (2019), wychowanie i rodzicielstwo, styl wychowania i styl rodzicielski.analiza terminologiczna, psychologia wychowawcza, NR 16/2019, 60–72 , Data wpływu: 03.2019, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Psychologii/[Link].
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychologica
Bandura, A. (1996). A socio-cognitive view on shaping the future. In Proceedings of the Korean Psychological Association 50th Anniversary Conference, Seoul, Korea.[Link]
Barazjani, Mahdieh and Fani, Dariush (2013), the relationship between dimensions and methods of parenting on happiness and resilience in a group of high school students, the second national conference. [Link] [Persian]
Baroody, A. E., & Dobbs-Oates, J. (2011). Child and parent characteristics, parental expectations, and child behaviours related to preschool children’s interest in literacy. Early Child Development and Care, 181, 345–359. [Link]
Bassami, M., Amiri, H. (2014). Predicting students’ responsibility based on parental parenting styles and their academic achievement. Recent Advances in Psychology, Educational Sciences and Education, 6(61), 16.[Link] [Persian]
Baumrind, D. (1971). Harmonious parents and their preschool children. Developmental Psychology, 4, 99–102.[Link]
Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56–95.[Link]
Baumrind, D. (2005). Patterns of parental authority and adolescent autonomy. New Directions for Child and Adolescent Development, 108, 61–69.[Link]
Buchanan, A. (2014). Risk and protective factors in child development and the development of resilience. Open Journal of Social Sciences, 2, 244-249. Becvar, D. S. (Ed.). Handbook of family resilience. New York, NY: Springer.[Link]
Cabrera N, Padilla A. (2013). Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci; 26, (2):152-7. 3. Cabrera N, Padilla A. (2013). Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci; 26, (2):152-7. 3. [Link]
Chahardoli, Hadith and Khademi Ashkaziri, Moluk and Naqsh, Zahra, 2022, The relationship between parenting dimensions and academic resilience: the mediating role of cognitive emotion regulation in teenage children of veteran families.[Link] [Persian]
Close W, Solberg S.(2008). Predicting achievement, distress, and retention among lower-income Latino youth. J Vocat Behav, 8 (72), 31-42. [Link]
Copyright © National Literacy Trust (A research review: the importance of families and the home environment, Angelica Bonci) (2008, revised 2010 and March 2011)
Daniel T. L. Shek and Diya D, (2020). Perceived Parenting and Parent-Child Relational Qualities in Fathers and Mothers: Longitudinal Findings Based on Hong Kong Adolescents. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jun; 17(11): 40-83.[Link]
Darling, N., Steinberg, L. (1993). Parenting style as a context: an integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487–496. [Link]
Baidoo-Anu, D., Abiaw, P. & Kaedebi-Donkor, R. (2019). Parenting Styles as a Predictor of Academic Achievement of Junior High School Students in Aowin and Suaman District, Ghana. Journal of Education and Practice.[Link]
Demo, D.H., Cox, M.J. (2000). Families with young children: A review of research in the 1990s. Journal of Marriage and Family, 62(4), 876–895.[Link]
Diader, M. (2012). Investigating the relationship between parenting styles of parents and self-esteem and responsibility of first grade teenagers. Master's thesis. Islamic Azad University, Maroodasht branch.[Link] [Persian]
Faris, M., & McCarroll, E. (2010). Crying babies: Answering the call of infant cries. Texas Child Care Quarterly,34(2), 14-20. Retrieved from.[Link]
Fergus, S., & Zimmerman, M. A. (2005). ADOLESCENT RESILIENCE: A Framework for Understanding Healthy Development in the Face of Risk. Annual Review of Public Health, 26(1), 399–419. [Link]
Finn, J.D., & Rock, D.A. (1997). Academic success among students at risk for school failure. Journal of Applied Psychology, 82, 221-234.
Frick, P.J., Christian, R.C. & Wootton, J.M. (1999). Age trends in the association between parenting practices and conduct problems. Behavior Modification, 23, 106-128.[Link]
Glaser, W. (2017). Schools without failure. Hamza's simple translation with the cooperation of Mojdeh Hamzeh Tabrizi. The ninth edition of 2017. Rosh Publications.[Link] [ Persian]
Gonzalez-DeHass, A. R., Willems, P. P., ve Holbein, M. F. D. (2005). Examining the relationship between parental involvement and student motivation. Educational Psychology Review, 17(2), 99-123. [Link]
Guastello, D. D., Guastello, S. J., & Briggs, J. M. (2014). Parenting style and generativity measured in college students and their parents. Sage Open, 4 (1) , 2158244013518053.[Link]
Hajkhodadadi D, Etemadi O, Abedi M R, Jazayeri R S. (2021). The effectiveness of triple-p (positive parenting program) on effective parenting and quality of child-parent relationship in mothers with adolescents. Journal of Psychological Science. 20(98), 185-198.[Link] [Persian]
Hwang E, Shin S. (2018). Characteristics of nursing students with high levels of academic resilience: A cross sectional study. Nurse Education Today, 71: 54-59. [Link]
Jafarzadeh, N., Farkhi, N., and Sohrabi Smroud, F. (2014).The relationship between parenting methods and resilience with students' happiness. Educational Psychology (Psychology and Educational Sciences), 11(37), 67-81.[Link][Persian]
Jorabi Asrjadid, M., Shahriari Ahmadi, M., Salehi, M., Staki, M. (2021). Learning self-regulation model based on intelligence beliefs and perception of classroom atmosphere with the mediation of self-efficacy in gifted students. Quarterly Journal of Excellence in Counseling and Psychotherapy, 10, 55-70.[Link].[Persian]
Kayanifar, F. and Zoghi Paydar, MR. (2021). Prediction of academic procrastination and students' responsibility based on the amount of computer games use. Sixth International Conference / 30 Bahman 1 March. Isfahan University.[Link] [Persian]
Khormaei, F., Akbari, A., Sadri, M. and Niroumand, H. (2015). Predicting happiness based on dimensions of family communication patterns with the mediation of resilience in students, Journal of Educational Psychology Studies, 12(21), 63-82.
Koehn, A. J., & Kerns, K. A. (2018). Parent–child attachment: Meta-analysis of associations with parenting behaviors in middle childhood and adolescence. Attachment & Human Development, 20(4), pp. 378-405.[Link]
Kohlberg, L., Mayer, R. (1990). Rozwój jako cel wychowania. Toruń: Centrum Doskonalenia Nauczycieli. [Link]
Masten AS. Ordinary M. (2001) Resilience processes in development. Am Psychol;56(3):22738. PMID: 11315249
McCoy, E, Cole, J. (2011). A Snapshot of Local Support for Literacy: 2010 survey. London: National Literacy Trust. [Link]
Mehrafrooz, H. (2000). Investigating the relationship between mother's parenting methods (logical authority, autocratic, liberating) with locus of control and academic progress in fourth grade male students. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Tarbiat Moalem University, Tehran.[Link] [Persian]
Nemati, P. (2008). Construction and standardization of responsibility test of middle school students in two personal and social dimensions. Master's thesis. Allameh Tabatabaei University.[Link]
Nicoll, W. G. (2011). Resilience-focused brief family therapy: An Adlerian approach. The Journal of Individual Psychology, 67(3), 205-221.[Link]
Mumina, P., Asatsa, S., Onyango, C. L. A (2022). Performance of Secondary School Students in Public and Private Schools in Lamu County, Kenya. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS) 5 (3), 1-8.
Piazza, S., Rao, S., & Protacio, M. (2015). Converging recommendations for culturally re-sponsive literacy practices: Students with learning disabilities, English language learners, and socioculturally diverse learners. International Journal of Multicultural Education, 17(3), 1–20.[Link]
Prochaska , J. O .(2014). Systems of psychotherapy : a transtheoretical analysis. translated by Yahya Seyed Mohammadi, 19th edition-Ravan Publications, Tehran. [Link] .[Persian]
Richardson, G. E. (2002). The meta theory of resilience and resiliency. Journal of Clinical Psychology, 58, 307-321. [Link]
Sahibi, A., Zalizadeh, M. and Zalizadeh, M. (2015). Choice theory: an approach towards responsibility and social commitment. Psychological Development, 11(2), 2-14.[Link] [Persian]
Samuelse W, Woo A. (2009). Creation and initial validation of instrument to measure academic resilience [updated 2016; cited 2009]. [Link]
Schultz, D. (2016). The Psychology of Perfection: Healthy Personality Patterns translated by Khoshdel, Gita. Edition 22. Pikan Publishing House / Tehran 2016.[Link] [Persian]
Shafiabadi, A., Naseri, Gh. (2022).Counseling and psychotherapy theories, Tehran: University Publishing Center. Print 35..[Link] [Persian]
Sheikhul-Islami, R., & Barzo, Sh. (2014). Parenting and responsibility in adolescents: the mediating role of identity processing styles. Scientific Quarterly of Psychological Methods and Models, 6(19), 97-120. [Link] .[Persian]
Shelton, K.K., Frick, P.J., & Wootton, J. (1996). The assessment of parenting practices in families of elementary school-aged children. Journal of Clinical Child Psychology, 25, 317-327.[Link]
Soltaninejad, M. et al. (2014). Investigating the psychometric indices of the Educational Resilience Questionnaire. Journal of Educational Measurement, 31 (5), 17-35.[Link] [Persian]
Tarvirdizadeh, H., Saberi, H., Pashasharifi, H. (2016). Predicting academic resilience based on personality traits with the mediation of emotional intelligence. Journal of Health Promotion Management, 7 (1), 1-10.[Link] [Persian]
UNESCO. (2008). Family literacy – A global approach to lifelong learning: Effective practices in family literacy and intergenerational learning around the world. Hamburg: UNESCO Institute for Lifelong Learning.[Link]
Vosniadov, S. (2001). How children learn, International bureau of Education, UNESCO. Journal of Research in Mathematics Education.[Link]
Yaghoobi A, Bakhtyari M. (2016). The effect of resilience training on burnout in high school female student. Q J Res Sch Virt Learn. 4(13):7-16.[Link]
Zimmerman, P., & Becker-Stol, F. (2002). Stability of attachment representations during adolescence: The influence of ego-identity status. Journal of Adolescence, 25 (1), 107-124. [Link]

متن کامل:



14 شناسایی عوامل موثر بر آشفتگی زناشویی با استفاده از تحلیل مضمون

 

Journal of Counselling Excellence and Psychotherapy: Issue 13, Winter 2025; pages 28-40
Mediating Role of Accountability in the Relationship between Parents' Educational Literacy and Academic Resilience
Article Info	Abstract
Authors: Karim Delaviz1, Homam Moayedfar*2, Qamar Kiani3	Purpose: The present study was conducted with the aim of mediating the role of responsibility in the relationship between parents' quality literacy and academic resilience in parents of teenagers and young men and women. Methodology: The method of conducting this research was descriptive correlation and path analysis. The statistical population of this research includes all the male and female students of the second year of secondary school in Karaj, numbering 60,715 people, and their mothers in the academic year of 2021-2022. The statistical sample consisted of 389 students and 389 their mothers (778) who were selected by random stratified cluster sampling method according to gender. The tools used were the Alabama Parenting Questionnaire, Frick (1996), Nemati's Juvenile Responsibility (2007) and Samuels' Educational Resilience Questionnaire (2008). Findings: quality literacy of parents has a direct effect on academic resilience and responsibility. And responsibility does not have a direct effect on academic resilience, and parents' quality literacy does not have an indirect effect on academic resilience through the mediation of responsibility. Conclusion: That parental educational literacy does not have an indirect effect on students' academic resilience through the mediation of responsibility. This may be because parents and teachers are good role models for students' responsibility but are not good role models for explaining it. Because children and adolescents usually observe, see, and model parental behaviors, including resilience, in different situations and conditions.
Keywords: quality literacy of parents, academic resilience, responsibility, efficiency.
Article History: Received: 2023-05-01 Accepted: 2023-06-07 Published: 2025-05-22
Correspondence: Email:  [e-mail]    [e-mail]
1.       PhD student, Department of Educational Psychology, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran. [e-mail] in clinical psychology Islamic Azad University of Zanjan Iran 2.       Assistant Professor, Department of Educational Psychology, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran. [e-mail] (Corresponding Authur) 3.       Assistant Professor, Department of Educational Psychology, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran. [e-mail]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصلنامه تعالی مشاوره و روان درمانی                                                 تاریخ دریافت: 11/02/1402 دوره 13، زمستان 1403، صفحات 40-28                                        تاریخ پذیرش: 17/03/1402

 

 

 

 

نقش ميانجي مسئوليت‌پذيري در رابطه بين سواد تربيتي والدين و تاب‌آوري تحصيلی

کریم دلاویز¹، همام مویدفر²، قمر کیانی³

 

چکیده

هدف: پژوهش با هدف بررسی نقش ميانجي مسئوليت‌پذيري در رابطه بين سواد تربيتي والدين و تاب‌آوري تحصيلي در والدين دارای نوجوان و جوان پسر و دختر انجام شد. 

روش: این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بوده که با تکیه بر تحلیل مسیر انجام شد. جامعه آماري شامل همه دانش‌آموران پسر و دختر دوره دوم متوسطه شهر کرج به تعداد 60715 نفر در سال تحصیلی 1401- 1400 مشغول به تحصیل و مادران آنان بودند. نمونه آماری 389 نفر دانش‌آموز و 389 نفر مادران آنان بودند که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای طبقه‌ای تصادفی با توجه به جنسیت انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه فرزندپروري آلاباما و فریک(1996)، مسئولیت‌پذیری نوجوانان نعمتی(1387) و تاب‌آوری تحصیلی ساموئلز (2008)، استفاده شد. 

یافته‌ها: سواد تربیتی والدین بر مسئولیت‌پذیری و تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان و مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان بر تاب‌آوری تحصیلی آنان تأثیر مستقیم دارد. همچنین سواد تربیتی والدین با میانجی‌گری مسئولیت‌پذیری بر تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر غیرمستقیم دارد. 

نتیجه‌گیری: اینکه سواد تربیتی والدین با میانجی‌گری مسئولیت‌پذیری بر تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر غیرمستقیم ندارد. ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی  مناسبی برای مسئولیت پذیری دانش آموزان باشند اما برای تاب آوری الگوی مناسبی نباشند. چون معمولا کودکان و نوجوانان، رفتارهای والدین از جمله تاب آوری را در موقعیتها و شرایط مختلف مشاهده، یادگیری و الگوگیری می‌کنند.

کلیدواژه‌ها: تاب‌آوري تحصيلي، سواد تربيتي والدين، مسئوليت‌پذيري.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

نوجوانی یک دوره حیاتی رشدی است که با تغییرات زیستی، شناختی و اجتماعی قابل توجهی مشخص می شود؛ این مرحله چالش‌ها و عوامل خطر متعددی از جمله تغییرات بلوغ، انتقال‌های آموزشی، ویژگی‌های شخصی، شرایط زندگی، پویایی خانواده و منابع اجتماعی را ارائه می‌کند (Afzali et al, 2024). دانش‌آموزان داراي تاب‌آوري تحصيلي، كساني هستند كه انگيزه پيشرفت بالايي را در خود نگه مي‌دارند و عملكرد بهينه‌ي خود را با وجود وقايع تنش‌زاي محيطي و با شرايطي كه آن‌ها را در موضع عملكرد ضعيف تحصيلي و حتي ترك تحصيل قرار مي‌دهد، حفظ مي‌كنند. همچنين نوجوانی دوره رشدی است که تغییرات جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی زیادی در آن رخ می‌دهد. علاوه بر چالش‌های رشد جسمی و فکری، جستجوی هویت یک کار مهم برای نوجوانان است. نوجوانان به تدریج مستقل تر می شوند، به دنبال خود مختاری بیشتر می گردند و خودپنداره ها و ارزش های خود را تثبیت می کنند که منجر به تغییر در محیط خانواده می شود (Daniel et al., 2020). روانشناسان تربیتی و رشدی با تکیه بر اصول ارسطویی و در چارچوب روان شناسی مثبت گرا به دنبال ایجاد مدل هایی از بهزیستی متناسب با زمینه آموزشی و مدرسه بوده اند.دلیل آنها این است که از آنجایی که مدارس نقش محوری در زندگی دانش آموزان دارند، رفاه آنها باید در ارتباط با محیط مدرسه و شرایط آموزشی تعریف شود (Fathi et al,2024). کمک والدین به رشد کودکان در حوزه های مختلف ممکن است بسیار مفید باشد. به عنوان مثال، در حوزه تحصیلی، مشارکت والدین مهارت‌های دانش‌آموزان را بهبود می‌بخشد، که نشان‌دهنده توجه، انگیزه، تمرکز، تلاش و شایستگی بالاتر است (Gonzalez-DeHass et al., 2005)ورود به دوره نوجوانی هم برای نوجوانان و هم برای والدین آنها چالش‌هایی را به همراه دارد. نوجوانان ممکن است والدین خود را خشن تر و کنترل کننده تر بدانند، در حالی که والدین ممکن است کودکان را سرکش و غیرمسئولانه تر ببینند.هم والدین و هم نوجوانان با چالش‌های سازماندهی مجدد مسئولیت‌ها و برقراری یک رابطه خانوادگی برابرتر روبرو هستند. این ملاحظات حاکی از آن است که الگوها و اشکال فرزندپروری، و همچنین برداشت نوجوانان از فرزندپروری، در طول زمان زمانی که کودکان مستقل‌تر می‌شوند، تغییر می‌کنند(Daniel T. L. Shek and Diya Dou, 2020). (Kohlberg, L., Mayer, R. 1990) معتقد است که رشد با تغییرات آموزشی برانگیخته می شود. با این حال، برانگیختگی به معنای تسریع رشد نیست، بلکه به معنای فعال کردن فرآیندی است که هدف آن رسیدن به بالاترین مراحل رشد توسط فرد است. در این رویکرد، هدف از تربیت، تغییر در رفتار کودک نیست، بلکه تغییر به سوی تمایز، ادغام و سازگاری بیشتر است. پس والدین اگر در توانایی خود برای ایجاد تغییرات مثبت در فرزندان خود احساس شایستگی بیشتری داشته باشند، احتمال بیشتری دارد که برای رسیدن به این هدف اقدام کنند. محققان سواد تربیتی خانواده در آفریقای جنوبی خاطرنشان کردند، "کودکانی که توسط والدینشان حمایت می‌شوند، معمولا در مدرسه عملکرد خوبی دارند، و این امر به بزرگسالان انگیزه می‌دهد که به ارائه این حمایت ادامه دهند(UNESCO, 2008). بر اساس تئوری شناختی اجتماعی، باورهای کارآمدی نه تنها با تجارب تسلط، بلکه با ارزیابی اجتماعی توسط افراد مهم ایجاد می‌شوند (Bandura, A,1977). بنابراین، از آنجایی که والدین یاد می‌گیرند که چگونه با فرزندان خود تعامل مثبت داشته باشند، کودکان احتمالاً با انتظارات بالاتری از توانایی‌های خواندن خود پاسخ می‌دهند. با افزایش کارایی دانش آموزان این کودکان در تلاش خود پافشاری کردند و به نوبه خود به سطوح بالاتری از شایستگی دست یافتند (Baroody, A. E., & Dobbs-Oates,2011) در مطالعه ای بر روی 61 کودک از 5 مرکز مراقبت از کودکان دریافتند که انتظارات والدین از پیشرفت تحصیلی فرزندانشان به طور قابل توجهی با علاقه به سواد کودکان مرتبط است. بر اساس گزارش معلمان، کودکانی که به سواد علاقه‌ای نداشتند، رفتارهای مشکل ساز بیشتری نسبت به همسالان خود که علاقه به سواد داشتند، از خود نشان دادند. رابطه بین انتظارات والدین، علاقه کودکان به سوادآموزی و رفتار کودکان پیامدهای مهمی برای برنامه های سواد تربیتی خانواده دارد که بر نتایج در هر سه حوزه (والدین، کودکان، عملکرد تحصیلی)تأثیر می گذارد.  تاب آوری در محیط های آموزشی را تاب آوری تحصیلی می گویند. پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان تاب آور که با موقعیت های منفی روانی و محیطی مواجه می شوند بیشتر دیده می شود. تاب‌آوري تحصيلي يكي از ابعاد تاب‌آوري در محيط آموزشي است؛ دانش آموزاني كه داراي تاب آوري هستند به رغم مصائب و دشواري‌هاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي احتمال موفقيت بالاتري دارد (Tarvirdizadeh et al,2016).دانش آموزان داراي تاب آوري تحصيلي، كساني هستند كه انگيزه پيشرفت بالايي را در خود نگه مي‌دارند و عملكرد بهينه‌ي خود را با وجود وقايع تنش زاي محيطي و با شرايطي كه آن‌ها را در موضع عملكرد ضعيف تحصيلي و حتي ترك تحصيل قرار مي‌دهد، حفظ مي‌كنندAlva, S. A. ,1991)). پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه با افزايش تاب آوري، اهمالكاري تحصيلي، بي‌علاقگي تحصيلي و ناكارآمدي تحصيلي و افت تحصیلی موثر است(Yaghoobi, 2016). تاب‌آوری تحصیلی، در برگيرنده شايستگي‌هايي از قبيل اعتماد، بهزيستي، انگيزش، جهت گيري، ارتباط و مديريت تنش است(Close, 2008). Hwang ( 2018) در رابطه با ویژگی های دانشجویان پرستاری با سطح بالایی از تاب آوری تحصیلی تحقیق و پژوهشی را انجام داد که نتایج آن به این شرح است؛ تاب آوری تحصیلی موجب می‌شود که دانشجویان با انعطاف پذیری بیشتری که از خود بروز می‌دهند، به صورت کارآمد با مشکلات مقابله کنند تا از دشواری‌های به وجود آمده در زندگی تحصیلی گذر کنند و به تلاش‌های خود برای رسیدن به موفقیت تحصیلی ادامه دهند. درنتیجه برخورداری از این ویژگیها و داشتن چنین روحیه‌ای باعث علاقه‌مندی دانشجویان به تحصیل و اشتیاق تحصیلی می‌شود. Mumina et al (2022)معتقد هستند سبک‌های فرزندپروری ممکن است منجر به عملکرد تحصیلی پایین یا بالا کودک شود. بنابراین، عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در کنار سایر شرایط، بستگی زیادی به سبک‌های فرزندپروری در خانواده دارد. از والدین انتظار می رود که ارزش سخت کوشی و عشق به یادگیری را در فرزندان خود ایجاد کنند که در نهایت منجر به نتایج تحصیلی خوب می شود. مسئولیت‌پذیری یک الزام و تعهد درونی از سوی فرد برای انجام مطلوب فعالیت‌هایی است که بر عهده‌اش گذاشته‌شده است. ازجمله نظریاتی که در رابطه با مسئولیت‌پذیری بحث می‌کنند نظریه وجودگرایان است. مطابق این نظریه مسئولیت‌پذیری امری وجودی است که از طریق تعلیم و تربیت شکوفا می‌گردد. ازاین‌رو هر چه انسان آگاه‌تر باشد بیشتر احساس مسئولیت خواهد کرد و با تداوم آگاهی، انسان نیز همواره احساس مسئولیت می‌کند (Aulak et al,2016). Baidoo-Anu et al (2019) بیان می کنند کودکان در سبک فرزندپروری(سهل گیرانه)، همیشه مستقل و مسئولیت پذیر بودن را دشوار می دانند و ممکن است به دلیل نداشتن مرزها و راهنمایی احساس ناامنی کنند. Glaser (2017) مسئولیت‌پذیری را توانایی برآوردن نیازهای خود و پذیرفتن پیامد رفتارها به‌گونه‌ای که مانعی در جهت برآوردن نیازهای افراد جامعه یادگیری انتخاب باشد عنوان می‌کند. مسئولیت‌پذیری در قالب سه مؤلفه صورت‌بندی شده است:1- یادگیری انتخاب رفتارهایی است که نیازهای اساسی ما را برآورده کند،2- پذیرفتن پیامدهای رفتار خود؛3- اینکه مانعی بر سر راه برآورده شدن نیازهای دیگران نباشد ( Sahibi et al,2015). دانش‌آموزانی که نسبت به اشتباهات و شکست‌های خود مسئولیت‌پذیر هستند، حرمت بالاتری دارند (Alam,2014).  Bassami &Amiri(2014) پژوهشی با عنوان پیش‌بینی مسیولیت پذیری دانش‌آموزان بر اساس شیوه‌های تربیتی والدین و پیشرفت تحصیلی انجام دادند. پژوهش از لحاظ ماهیت جز تحقیقات کاربردی و از لحاط اجرا جز تحقیقات همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه والدین دانش‌آموزان مقطع ابتدایی ناحیه 3 شهر کرمانشاه در سال 1401بود. نمونه این پژوهش بر اساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و بر اساس فرمول کوکران تعداد 350 نفر از والدین دانش‌آموزان انتخاب گردیدسواد تربيتي والدین یکی از الگوه‌های جدید در علوم تربیتی و مدیریت آموزشی است که والدین با ارتقاء سطح دانش و مهارت خود می‌توانند فرزندان خود را در امر یادگیری بهتر، حمایت نمایند. والدین با حمایت از یادگیری در خانه و نه فعالیت‌های مدرسه، بیشترین تأثیر را در موفقیت جوانان دارند. Guastello et al (2014) در پژوهشی تحت عنوان اثربخشی شیوه‌های فرزندپروری بر میزان مسئولیت‌پذیری نشان داد که تأثیر شیوه‌های فرزندپروری مقتدرانه (ترکیبی از کنترل و محبت بالا) بر افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی پسران و استقلال دختران است. بنابراین ایجاد راهبردهای موثر در ارتقا سواد تربیتی والدین یکی از راهبردهای موثر برای پیشرفت تحصیلی و مهارتی فرزندان در آینده کاری می‌باشد. سواد تربیتی والدین به میزان دانش و مالکیت آنها در مجموعه‌ای از مهارت، دانش و تمایلات عاطفی آنها برای تربیت کودکان موثر، باهوش، با روحیه و دارای استعداد اجتماعی است، به طوری که می‌توان گفت سواد تربيتي ‌والدین یکی از مهمترین انواع سواد است، زیرا سرنوشت گونه‌های بشری به کیفیت فرزند پروری آنها، بستگی دارد. در مجموع می‌توان گفت که سواد تربيتي والدین تا آنجا اهمیت دارد که والدین بیشترین تاثیرات اجتماعی را حتی فراتر از معلمان و مدرسه بر فرزندان خود دارند. والدین اولین مربی کودک هستند.خانواده و محیط خانه کودک تأثیر بسزایی در رشد زبان و سواد و پیشرفت تحصیلی دارد و این تأثیر در سالهای اولیه کودک قویتر است اما در تمام سالهای مدرسه ادامه دارد(McCoy& Cole, J,2011). گاهی اوقات اشاره می شود که سبک فرزندپروری یک ویژگی والدینی مستقل از کودک در حال رشد است (Darling & Steinberg,1998). Masten(2001) تاب‌آوري تحصيلي را، به عنوان توانايي دانش‌آموزان در كنار آمدن مؤثر با موانع، تنش، فشار و به طور كلي عوامل تهديد كننده معرفي مي‌كند. تحقیقات انجام شده، تاب‌آوری تحصیلی را به عوامل مختلفی در حوزه‌های مختلف از تحصیل، خانواده، اجتماعی و جمعیت شناختی و روانشناختی مرتبط می‌کند (Finn & Rock,1997). همانطور که توسط Faris, & McCarroll(2010). در پژوهشی که توسط Khormaei et al (2015) مبنی بر بررسی نقش واسطه گری تاب‌آوری در رابطه بین ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده و شادکامی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه بود و بر روی 186دانش‌آموز دختر و پسر مقطع متوسطه شهر شیراز با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب شدند. صورت پذیرفت، نتایج تحلیل‌های آماری نشان داد که بین ابعاد الگوهای ارتباطی خانواده، تاب‌آوری و شادکامی رابطه معناداری وجود دارد، عامل بهم پیوسته وجود دارد: 1) توسعه شایستگی اجتماعی - عاطفی و 2) محیط‌های اجتماعی محافظت کننده مثبت، یعنی خانه، مدرسه و جامعه. الگوی تاب آوری کشف مجدد روانشناسی فردی آدلر⁴ است که ادعا می‌کند همه مشکلات سازگاری نتیجه علاقه اجتماعی ناکافی است. علاقه اجتماعی با روانشناسی مثبت و تاب‌آوري سازگار است زیرا هر دو رویکرد خوش بینانه و فعالانه‌ای را نسبت به مشاوره و درمان ایجاد می‌کنند. روانشناسی فردی و الگوی تاب آوری، الگوهای تعامل خانواده و فرزندآوری کارآمدتر را تقویت می‌کنند (Nicoll, 2011). کودکانی که در شرایط نامساعد محیطی متولد می شوند با مشکل روبرو می شوند. Sheikhul-Islami & Barzo(2014). پژوهشی با هدف بررسی نقش واسطه گری سبک‌های پردازش هویت در رابطه‌ی بین ابعاد فرزندپروری و مسئولیت‌پذیری در نوجوانان انجام دادند شرکت کنندگان این پژوهش شامل 304نفر (171دختر و 133پسر) از دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر شیراز در سال تحصیلی 93-92بود که بر اساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند نتایج تحلیل مسیر نشان داد که سبک پردازش هویت هنجاری در رابطه‌ی بین بعد فرزندپروری کنترل و مسئولیت‌پذیری نقش واسطه گری کامل ایفا می‌کند. هم چنین سبک‌های پردازش هویت اطلاعاتی، هنجاری و سردرگم- اجتنابی نقش واسطه ای سهمی در ارتباط بین بعد محبت فرزند پروری و مسئولیت‌پذیری داشتند. Buchanan (2014) در پژوهش خود، نشان داد که چگونه کودکان در معرض تجربیات نامطلوب می توانند پیامدهای روانی منفی طولانی مدت داشته باشند؛ با این وجود، هر کودکی محیط خانواده را متفاوت تجربه می کند، واکنش کودک به این وضعیت نامساعد متفاوت است و کودکانی هستند که با وجود این شرایط سخت زندگی می‌توانند تحمل کنند.  افرادی هستند که تحصیلات را در شرایط سخت محیطی و اجتماعی تجربه می‌کنند. با این وجود به نظر می‌رسد برخی  برای اینکه تفاوت بین تربیت (سبک تربیتی) و فرزندپروری (سبک فرزندپروری) روشن شود، باید توجه داشت که تربیت می‌تواند توسط بزرگسالانی انجام شود که والدین نیستند؛ فلذا شناسایی سبک فرزندپروری با سبک تربیتی گمراه‌‌‌کننده است، علاوه بر این، همانطور که در مقاله اشاره شد، توصیف والدین شامل روابط با کودک (بُعد بین فردی) و تجربه کردن خود به عنوان مشارکت‌کننده در این روابط (بُعد درون روانی) است؛ سبک فرزندپروری با اولین جنبه از تجربیات والدین مطابقت دارد(Bakiera, 2019). کار، فعالیت تحصیلی و مسئولیت به زندگی معنا و دوام می‌بخشند. بدون داشتن هدفی مهم و ارزشمند، ایثار، تعهد و مهارت، رسیدن به بلوغ و سلامت روانی میسر نیست (Schultz, 2016). علاوه بر این، رفتارهای والدین (انتظار موفقیت) و فشار ممکن است در استرس کودکان نقش داشته باشد (Hanımoğlu & İnanç, 2011; Kulakow et al, 2021). بنابراین پژوهشگر در صدد یافتن پاسخ این سؤال است: آیا مسئولیت پذیری در رابطه بین سواد تربیتی والدین و تاب آوری تحصیلی دانش آموزان نقش میانجی ایفا می‌کند؟

روش

   از نوع همبستگي و از طریق الگویابی معادلات ساختاری  (SEM) است. جامعه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری جامعه آماري اين پژوهش، دانش آموزان پسر و دختر دوره متوسطه دوم به تعداد 60735 نفر در سال تحصیلی 1401- 1400در شهر کرج بودند.جامعه آماری از بین 117 مدرسه پسرانه به تعداد 33793 نفر و 145 مدرسه دخترانه به تعداد 26942 نفر دانش آموز، تعداد 400 نفر دختر و پسر با مادران‌شان انتخاب شدند.دربارۀ حجم نمونه در پژوهش‌های مربوط به روش تحقیق همبستگی از نوع مدل معادلات ساختاری نظرات گوناگون وجود دارد ولی همه بر این موضوع توافق دارند که مدل معادلات ساختاری شبیه تحلیل عامل از فنون آماری است که با نمونۀ بزرگ قابل اجرا می‌باشد (تاباچنیک و فیدل، 2001). براساس فرمول تاباچنیک و فیدل (2007) برای نمونه‌گیری حداقل حجم نمونه در مطالعات همبستگی از فرمول: N ≥ 50 + 8M  برآورد می‌شود؛ در این فرمول N حجم نمونه و M تعداد متغیرهای پیش‌بین (مستقل) است. در پژوهش حاضر 16 متغیر پیش‌بین وجود داشت که طبق فرمول حداقل باید  بیشتر از 194 نفر باشد. بنابراین در پژوهش حاضر با در نظر گرفتن تعداد پارامترهای برآورد شده در مدل و احتساب ریزش 400 نفر از دانش آموزان در نظر گرفته شد؛ و با توجه به جنسیت آنها، به روش نمونه گیری خوشه‌ای بصورت تصادفی انجام شد؛ که در مدارس دخترانه از هر پایه 7 نفر بطور تصادفی در ده مدرسه در کل 210 نفر و در مدرسه یازدهم، 13 نفر(پایه دهم، 4 نفر، پایه یازدهم، 4 نفر و پایه دوازدهم، 5 نفر)که در مجموع 223 نفر دختر؛ و در هشت مدرسه پسرانه، بطور تصادفی هر مدرسه 21 نفر در کل 168 نفر و در مدرسه نهم پسرانه 9 نفر(هر پایه 3 نفر) که در مجموع نه مدرسه پسرانه 177 نفر دانش آموز پسر، انتخاب شد.

ابزار پژوهش 

الف) پرسشنامه فرزند پروري Alabama : این پرسشنامه یك ابزار خودگزارشی است که نسخه اصلی 51 سؤال دارد و البته نسخه کوتاه شده آن هم که دارای 42 عبارت است موجود است و همچنین مورد استفاده برای جوانان(Hajkhodadadi, 2021) و اين آزمون، پنج حوزه فرزندپروري را اندازه‌گيري مي‌كند. اين پنج حوزه عبارتند از: فرزندپروری مثبت⁵، نظارت ضعيف نظم⁶ و انضباط ناپايدار⁷، تنبیه بدني⁸، درگيري⁹ ؛ اين مقياس براساس مقياس ليكرتي از هرگز (1) تا هميشه (5) تهيه شده كه آزمودني یا مشاركت كننده بايد متناسب با رفتار خود يكي از آنها را علامت گذاري كند.همساني دروني براي مقياس ها از متوسط تا بالا بين دامنه ./46 تا ./80 توسط Shelton et al (1996) گزارش شده است. در اين پژوهش برای بررسی روایی سازه مقیاس ابعاد سواد تربیتی از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد.

ب) پرسشنامه مسئولیت‌پذیری (Nemati,2008): این ابزار شامل 50 عبارت است که نمره گذاری از سیستم 1 تا 5 پیروی می‌کند. که 7 بُعد را به شرح زیر مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهد: خودمدیریتی، نظم پذیری، قانونمندی،امانت داری، وظیفه شناسی، سازمان یافتگی، پیشرفت گرایی.  روایی سازه این پرسشنامه با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی بررسی شد که نتایج آن در ادامه ارائه شده است. بعد از نتایج مربوط به روایی سازه، نتایج مربوط به پایایی این پرسشنامه در پژوهش حاضر گزارش شده است. برای بررسی روایی سازه مقیاس مسئولیت‌پذیری از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شد.

ج) پرسشنامه تاب آوری تحصیلی (ARI) Samuelse(2004): این پرسشنامه توسط ساموئلز تهیه گردیده است و نسخه اصلی دارای 40 سوال است و در ایران به تعداد 29 سوال هنجاریابی و تقلیل یافته است. در سه مقياس‌ مهارت‌های ارتباطی، جهت‌گيري آينده و مسئله محور و مثبت نگر؛ میزان تاب‌آوری تحصیلی را مورد سنجش قرار می‌دهد. نمره گذاری نیز با مقیاس لیکرت از کاملاً موافقم تا کاملاًمخالفم. 5 تا 1 Soltaninejad et al. (2014) پایایی پرسش­نامه تاب‌آوری تحصیلی با روش آلفای کرونباخ  انجام شد. روایی سازه این پرسش‌نامه با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی بررسی شد.

یافته‌ها

میانگین و انحراف معیار متغیر سواد تربیتی والدین( 352/3 و 325/0 ) ؛ مسئولیت پذیری دانش آموزان (مسئولیت‌پذیری در دانش آموزان پسر به ترتیب 776/3 و 258/0 و در دانش آموزان دختر به ترتیب 860/3 و 240/0 ) و تاب آوری تحصیلی دانش آموزان به ترتیب: در دانش آموزان پسر به ترتیب 374/3 و 363/0 و در دانش آموزان دختر به ترتیب 434/3 و 319/0 بدست آمده است.

جدول 1. ماتریس همبستگی پیرسون بین سواد تربیتی با تاب آوری تحصیلی

متغیر		1	2	3	4	5	6
1	فرزند پروری مثبت	1
2	نظارت ضعیف	**75/0-	1
3	نظم وانضباط ناپایدار	**59/0-	**66/0	1
4	تنبیه بدنی	**85/0-	**91/0	**87/0	1
5	درگیری	**79/0	**75/0-	**83/0-	**86/0-	1
6	تاب آوری تحصیلی	**30/0	**23/0-	**23/0-	**27/0-	**32/0	1

01/0>. **P *05/0>. *P

نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول 1 نشان می­دهد که بین فرزند پروری مثبت و درگیری با تاب آوری تحصیلی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p). اما بین نظارت ضعیف، نظم و انضباط ناپایدار، تنبیه بدنی با تاب آوری تحصیلی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد (01/0> p).

جدول 2. ماتریس همبستگی پیرسون بین مسئولیت پذیری با تاب آوری تحصیلی

	متغیر	1	2	3	4	5	6	7	8
1	خود مدیریتی	1
2	نظم پذیری	**81/0	1
3	قانونمندی	**82/0	**80/0	1
4	امانت داری	**73/0	**72/0	**82/0	1
5	سازمان یافتگی	**89/0	**83/0	**78/0	**66/0	1
6	پیشرفت گرایی	**73/0	**71/0	**79/0	**66/0	**80/0	1
7	مسئولیت پذیری	**81/0	**77/0	**76/0	**64/0	**73/0	**70/0	1
8	تاب آوری تحصیلی	**23/0	**21/0	**26/0	**22/0	**22/0	**25/0	**26/0	1

01/0>. **P *05/0> *P 

نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول 2 نشان می­دهد که بین مسئولیت پذیری وابعاد آن با  تاب آوری تحصیلی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد (01/0> p).

 

1-       آزمون همبستگی بین بین سواد تربیتی با مسئولیت پذیری

جدول 3. ماتریس همبستگی پیرسون بین سواد تربیتی بامسئولیت پذیری

متغیر		1	2	3	4	5	6
1	فرزند پروری مثبت	1
2	نظارت ضعیف	**75/0-	1
3	نظم وانضباط ناپایدار	**68/0-	**66/0	1
4	تنبیه بدنی	**85/0-	**91/0	**87/0	1
5	درگیری	**79/0	**75/0-	**83/0-	**86/0-	1
6	مسئولیت پذیری	**37/0	**38/0-	**35/0-	**34/0-	**38/0	1

01/0>. **P *05/0>. *P

نتایج ضریب همبستگی پیرسون در جدول شماره 3نشان می­دهد که بین فرزند پروری مثبت و درگیری با مسئولیت پذیری رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد (01/0> p).

 

مدل ساختاری برازش پژوهش

در این بخش ابتدا مدل ساختاری برازش شده در دو حالت ضرایب استاندارد و ضرایب t گزارش شده است .

 

 

 

شکل 1. مدل برازش شده پیش‌بینی تاب‌آوری تحصیلی براساس سواد تربیتی  با میانجی‌گری  مسئولیت‌پذیری در حالت ضرایب استاندارد

 

همانطور که در شکل شماره 1 مشخص است رابطه مسئولیت پذیری با فرزندپروری مثبت 34/0، با نظارت ضعیف 36/0-، با انضباط ناپایدار33/0- ، با تنبیه بدنی 31/0- و با درگیری 35/0 می‌باشد. رابطه مسئولیت پذیری با تاب آوری تحصیلی 25/0میباشد. رابطه تاب آوری تحصیلی با فرزند پروری مثبت 28/0، با نظارت 21/0- با انضباط ناپایدار22/0- با تنبیه 25/0- و با درگیری 30/0 است.

 

 

 

شكل 2. مدل برازش شده  پیش بینی تاب آوری تحصیلی بر اساس سواد تربیتی  با میانجی گری  مسئولیت پذیری در حالت ضرایب t

همانطور که در شکل 2 مشخص است رابطه مسئولیت پذیری با فرزندپروری مثبت 19/5 با نظارت ضعیف 47/10با انضباط ناپایدار28/19، با تنبیه بدنی 31/12 وبا درگیری 78/9 میباشد. رابطه مسئولیت پذیری با تاب اوری 18/14میباشد و رابطه تاب اوری تحصيلي با فرزند پروری مثبت 02/17، با نظارت 95/13 با انضباط ناپایدار41/20-با تنبیه 80/32وبا درگیری 15/27 است

جدول 4. اثر مستقیم مسئولیت پذیری بر تاب آوری تحصیلی

مسیر	β	CI 95%	T	P
مسئولیت پذیری-> تاب آوری تحصیلی	25/0	44/0.,39/0	70/4	001/0

فاصله اطمینان 95 %

همان­طور که در جدول 4 مشخص است اثر مستقیم مسئولیت پذیری  بر تاب اوری تحصیلی معنادارمیباشد (05/0>p).

جدول 5. اثر مستقیم سواد تربیتی والدين بر تاب آوری تحصیلی

مسیر	β	CI 95%	T	P
فرزند پروری مثبت-> تاب آوری تحصیلی	28/0	25/0,34/0	34/3	001/0
نظارت ضعیف-> تاب آوری تحصیلی	21/0-	41/0,19/0-	47/4	001/0
نظم وانضباط ناپایدار-> تاب آوری تحصیلی	22/0-	40/0,30/0-	12/3	001/0
تبیه بدنی> تاب آوری تحصیلی	25/0-	34/0.,12/0-	62/5	001/0
درگیری-> تاب آوری تحصیلی	30/0	03/0,08/0	27/3	001/0

فاصله اطمینان 95 %

همان­طور که در جدول 5 مشخص است اثر مستقیم ابعاد سوادتربیتی برتاب آوری تحصیلی معنادار است (05/0>p)، بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی، فرزند پروری مثبت و درگیری میتواند تاب آوری تحصیلی را به طور مثبت و نظارت ضعیف ،نظم و انضباط ناپایدار، تنبیه بدنی به صورت منفی تاب آوری تحصیلی را تبیین کنند.

 

جدول 6. اثر مستقیم سواد تربیتی والدین بر مسئولیت پذیری دانش آموزان

مسیر	β	CI 95%	T	P
فرزند پروری مثبت-> مسئولیت پذیری	34/0	52/0,11/0	99/3	001/0
نظارت ضعیف-> مسئولیت پذیری	36/0-	34/0,28/0-	57/3	001/0
نظم وانضباط ناپایدار-> مسئولیت پذیری	33/0-	14/0, 24/0-	62/6	001/0
تبیه بدنی> مسئولیت پذیری	31/0-	30/0.,10/0 -	17/2	001/0
درگیری->  مسئولیت پذیری	35/0	08/0/0,16/0	48/3	001/0

فاصله اطمینان 95 %

همانطور که در جدول 6 مشخص است اثر مستقیم ابعاد سوادتربیتی بر مسئولیت پذیری معنادار است (05/0>p)، بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی ، فرزند پروری مثبت ودرگیری میتواند به طور مثبت ونظارت ضعیف ،نظم وانضباط ناپایدار،تنبیه بدنی به صورت منفی مسئولیت پذیری را تبیین کنند.

جدول 7. اثر غیرمستقیم مسئولیت پذیری در پیش بینی تاب آوری بر اساس سواد تربیتی

مسیر	β	CI 95%	T	P
فرزند پروری مثبت > مسئولیت پذیری > تاب آوری	17/0	25/0,32/0	52/4	001/0
نظارت ضعیف > مسئولیت پذیری > تاب آوری	19/0-	17/0,29/0-	41/5	001/0
نظم وانضباط ناپایدار > مسئولیت پذیری > تاب آوری	15/0-	35/0, 14/0-	69/5	001/0
تبیه بدنی > مسئولیت پذیری > تاب آوری	19/0-	16/0,31/0-	30/6	001/0
درگیری > مسئولیت پذیری > تاب آوری	18/0	28/0,25/0	56/3	001/0

فاصله اطمینان 95 %

همان طور که در جدول 7 مشخص است اثر غیرمستقیم مسئولیت پذیری درپیش بینی تاب آوری بر اساس سواد تربیتی معنادار است(05/0>p)،  بنابراین فرضیه چهارم پژوهش تأیید می گردد.

بحث و نتیجه‌گیری

مسئولیت پذیری دانش آموزان بر تاب‌آوری تحصیلی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد و معنادارمی‌باشد بنابراین فرض پژوهش تأیید می­گردد. نتایج این پژوهش با پژوهش‌هاي Guastello et al (2014) و Bassami &,    Amiri  (2014) همسو میباشد. مسئولیت پذیری به معنی توانایی پاسخ دادن و به مفهوم تصمیم گیری های مناسب و مؤثر است. و اثر مستقیم ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی مناسبی برای مسئولیت پذیری باشند. و دانش آموزان در موقعیت‌های مختلف آن را در رفتارهای والدین خود مشاهده نموده اند.

سواد تربیتی والدین بر تاب‌آوری تحصیلی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد و معنادار است. بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی، فرزند پروری مثبت می‌تواند تاب آوری تحصیلی را به طور مثبت و نظارت ضعیف، نظم و انضباط ناپایدار، تنبیه بدنی ودرگیری به صورت منفی تاب آوری تحصیلی را تبیین کنند بنابر این فرضیه پژوهش هم تأیید می‌گردد. نتایج این پژوهش با پژوهش Khormaei et al (2015)همسو است. در نتیجه مـي تـوان گفـت چون مولفه‌های سواد تربیتی والدین، فرايند شناختی و فرا شناختي هستند، آموزش سواد تربیتی والدین توانسته تاثیر مستقیم بر بهبود و افزایش تاب اوری تحصیلی دانش آموزان شود.همچنین دانش‌آموزانی که تاب اوری تحصیلی دارند، به گونه­ای سازگارتر عمل می­کنند.

سواد تربیتی والدین بر مسئولیت پذیری دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرستان كرج اثر مستقیم دارد. و معنادار است بدین معنا که در بین ابعاد سوادتربیتی، فرزند پروری مثبت میتواند به طور مثبت و نظارت ضعیف ،نظم وانضباط ناپایدار،تنبیه بدنی ودرگیری به صور منفی مسئولیت پذیری را تبیین کنند؛ این فرضیه پژوهش هم تأیید می­گردد. نتیجه این فرضیه با پژوهش های Sheikhul-Islami & Barzo (2014) و Guastello et al (2014) همسو است. بنابراین دانش‌آموزانی که مسئولیت پذیر هستند، به گونه‌ای سازگارتر عمل می‌کنند و به وظایفی که به وی محول شده، درست انجام می‌دهند و قادر هستند رفتارهاي مختلف و مناسبي در موقعیت‌های مختلف داشته باشند.

مسئولیت پذیری دانش آموزان در پیش بینی تاب آوری دانش آموزان بر اساس سواد تربیتی والدین نقش میانجی دارد. همان طور که نتایج نشان می دهد اثر غیرمستقیم مسئولیت پذیری در پیش بینی تاب آوری بر اساس سواد تربیتی معنادار است. بنابراین فرض پژوهش تأیید می گردد. اليس مسئولیت پذیری را معادل با منطقی بودن و معقول زندگی کردن می داند (Schultz, 2016)اینکه سواد تربیتی والدین با میانجی‌گری مسئولیت پذیری بر تاب‌آوری تحصیلی دانش آموزان تأثیر غیرمستقیم ندارد. ممکن است به این دلیل باشد که والدین و معلمان الگوی  مناسبی برای مسئولیت پذیری دانش آموزان باشند اما برای تاب آوری الگوی مناسبی نباشند. چون معمولا کودکان و نوجوانان، رفتارهای والدین از جمله تاب آوری را در موقعیت ها و شرایط مختلف مشاهده، یادگیری و الگوگیری می کنند.

 

ملاحظات اخلاقی و پیروی از اصول اخلاق پژوهش

در این پژوهش به شرکت کنندگان در مورد محرمانه ماندن اطلاعاتشان اطمینان داد شد و افراد داوطلبانه بدون هیچ اجباری به پرسشنامه­ها پاسخ دادند.

 حامی مالی

هزینه­های این مطالعه توسط نویسندگان مقاله تامین شد.

 مشارکت نویسندگان

 همه نویسندگان سهم یکسان در مقاله داشته اند.

 تعارض منافع

 بنابر اظهار نویسندگان مقاله حاضر فاقد هرگونه تعارض منافع بوده است.

 

References

Afzali, L., Hosseinian, S and Nooripour, R. (2024). Mediating role of academic competence in the relationship between perceived teaching style and academic resilience among adolescents. [Link]

Alam, Md M. (2013). A Study of Test Anxiety, Self-Esteem and Academic Performance Among Adolescents. The IUP Journal of Organizational Behavior, 17(4), 33-43. [Link]

Alva S.A. (1991). Academic Invulnerability Among Mexican- American Students: The Importance of Protective Resources and Appraisals. Hispanic J Behav Sci. 13(1):18-34. [Link]

Aulak, D. S., Quinn, B., & Wilson, N. (2016). Student burnout. British dental journal, 220(5), 219-220.[Link]

Bakiera, L. (2019), wychowanie i rodzicielstwo, styl wychowania i styl rodzicielski.analiza terminologiczna, psychologia wychowawcza, NR 16/2019, 60–72 , Data wpływu: 03.2019, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Psychologii/[Link].

Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychologica

Bandura, A. (1996). A socio-cognitive view on shaping the future. In Proceedings of the Korean Psychological Association 50th Anniversary Conference, Seoul, Korea.[Link]

Barazjani, Mahdieh and Fani, Dariush (2013), the relationship between dimensions and methods of parenting on happiness and resilience in a group of high school students, the second national conference. [Link] [Persian]

Baroody, A. E., & Dobbs-Oates, J. (2011). Child and parent characteristics, parental expectations, and child behaviours related to preschool children’s interest in literacy. Early Child Development and Care, 181, 345–359. [Link]

Bassami, M., Amiri, H. (2014). Predicting students’ responsibility based on parental parenting styles and their academic achievement. Recent Advances in Psychology, Educational Sciences and Education, 6(61), 16.[Link] [Persian]

Baumrind, D. (1971). Harmonious parents and their preschool children. Developmental Psychology, 4, 99–102.[Link]

Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56–95.[Link]

Baumrind, D. (2005). Patterns of parental authority and adolescent autonomy. New Directions for Child and Adolescent Development, 108, 61–69.[Link]

Buchanan, A. (2014). Risk and protective factors in child development and the development of resilience. Open Journal of Social Sciences, 2, 244-249. Becvar, D. S. (Ed.). Handbook of family resilience. New York, NY: Springer.[Link]

Cabrera N, Padilla A. (2013). Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci; 26, (2):152-7. 3. Cabrera N, Padilla A. (2013). Entering and succeeding in the culture of college. J Behav Sci; 26, (2):152-7. 3. [Link]

Chahardoli, Hadith and Khademi Ashkaziri, Moluk and Naqsh, Zahra, 2022, The relationship between parenting dimensions and academic resilience: the mediating role of cognitive emotion regulation in teenage children of veteran families.[Link] [Persian]

Close W, Solberg S.(2008). Predicting achievement, distress, and retention among lower-income Latino youth. J Vocat Behav, 8 (72), 31-42. [Link]

Copyright © National Literacy Trust (A research review: the importance of families and the home environment, Angelica Bonci) (2008, revised 2010 and March 2011)

Daniel T. L. Shek and Diya D, (2020). Perceived Parenting and Parent-Child Relational Qualities in Fathers and Mothers: Longitudinal Findings Based on Hong Kong Adolescents. Int J Environ Res Public Health. 2020 Jun; 17(11): 40-83.[Link]

Darling, N., Steinberg, L. (1993). Parenting style as a context: an integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487–496. [Link]

Baidoo-Anu, D., Abiaw, P. & Kaedebi-Donkor, R. (2019). Parenting Styles as a Predictor of Academic Achievement of Junior High School Students in Aowin and Suaman District, Ghana. Journal of Education and Practice.[Link]

Demo, D.H., Cox, M.J. (2000). Families with young children: A review of research in the 1990s. Journal of Marriage and Family, 62(4), 876–895.[Link]

Diader, M. (2012). Investigating the relationship between parenting styles of parents and self-esteem and responsibility of first grade teenagers. Master's thesis. Islamic Azad University, Maroodasht branch.[Link] [Persian]

Faris, M., & McCarroll, E. (2010). Crying babies: Answering the call of infant cries. Texas Child Care Quarterly,34(2), 14-20. Retrieved from.[Link]

Fergus, S., & Zimmerman, M. A. (2005). ADOLESCENT RESILIENCE: A Framework for Understanding Healthy Development in the Face of Risk. Annual Review of Public Health, 26(1), 399–419. [Link]

Finn, J.D., & Rock, D.A. (1997). Academic success among students at risk for school failure. Journal of Applied Psychology, 82, 221-234.

Frick, P.J., Christian, R.C. & Wootton, J.M. (1999). Age trends in the association between parenting  practices and conduct problems. Behavior Modification, 23, 106-128.[Link]

Glaser, W. (2017). Schools without failure. Hamza's simple translation with the cooperation of Mojdeh Hamzeh Tabrizi. The ninth edition of 2017. Rosh Publications.[Link] [ Persian]

Gonzalez-DeHass, A. R., Willems, P. P., ve Holbein, M. F. D. (2005). Examining the relationship between parental involvement and student motivation. Educational Psychology Review, 17(2), 99-123. [Link]

Guastello, D. D., Guastello, S. J., & Briggs, J. M. (2014). Parenting style and generativity measured in college students and their parents. Sage Open, 4 (1) , 2158244013518053.[Link]

Hajkhodadadi D, Etemadi O, Abedi M R, Jazayeri R S. (2021). The effectiveness of triple-p (positive parenting program) on effective parenting and quality of child-parent relationship in mothers with adolescents. Journal of Psychological Science. 20(98), 185-198.[Link] [Persian]

Hwang E, Shin S. (2018). Characteristics of nursing students with high levels of academic resilience: A cross sectional study. Nurse Education Today, 71: 54-59.  [Link]

Jafarzadeh, N., Farkhi, N., and Sohrabi Smroud, F. (2014).The relationship between parenting methods and resilience with students' happiness. Educational Psychology (Psychology and Educational Sciences), 11(37), 67-81.[Link][Persian]

Jorabi Asrjadid, M., Shahriari Ahmadi, M., Salehi, M., Staki, M. (2021). Learning self-regulation model based on intelligence beliefs and perception of classroom atmosphere with the mediation of self-efficacy in gifted students. Quarterly Journal of Excellence in Counseling and Psychotherapy, 10, 55-70.[Link].[Persian]

Kayanifar, F. and Zoghi Paydar, MR. (2021). Prediction of academic procrastination and students' responsibility based on the amount of computer games use. Sixth International Conference / 30 Bahman 1 March. Isfahan University.[Link] [Persian]

Khormaei, F., Akbari, A., Sadri, M. and Niroumand, H. (2015). Predicting happiness based on dimensions of family communication patterns with the mediation of resilience in students, Journal of Educational Psychology Studies, 12(21), 63-82.

Koehn, A. J., & Kerns, K. A. (2018). Parent–child attachment: Meta-analysis of associations with parenting behaviors in middle childhood and adolescence. Attachment & Human Development, 20(4), pp. 378-405.[Link]

Kohlberg, L., Mayer, R. (1990). Rozwój jako cel wychowania. Toruń: Centrum Doskonalenia Nauczycieli. [Link]

Masten AS. Ordinary M. (2001) Resilience processes in development. Am Psychol;56(3):22738. PMID: 11315249

McCoy, E, Cole, J. (2011). A Snapshot of Local Support for Literacy: 2010 survey. London: National Literacy Trust. [Link]

Mehrafrooz, H. (2000). Investigating the relationship between mother's parenting methods (logical authority, autocratic, liberating) with locus of control and academic progress in fourth grade male students. Unpublished Master's Thesis, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Tarbiat Moalem University, Tehran.[Link] [Persian]

Nemati, P. (2008). Construction and standardization of responsibility test of middle school students in two personal and social dimensions. Master's thesis. Allameh Tabatabaei University.[Link]

Nicoll, W. G. (2011). Resilience-focused brief family therapy: An Adlerian approach. The Journal of Individual Psychology, 67(3), 205-221.[Link]

Mumina, P., Asatsa, S., Onyango, C. L. A (2022). Performance of Secondary School Students in Public and Private Schools in Lamu County, Kenya. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS) 5 (3), 1-8.

Piazza, S., Rao, S., &  Protacio, M.  (2015). Converging recommendations  for culturally  re-sponsive  literacy  practices: Students with  learning disabilities, English  language learners, and socioculturally diverse learners. International Journal of Multicultural Education, 17(3), 1–20.[Link]

Prochaska , J. O .(2014). Systems of psychotherapy : a transtheoretical analysis. translated by Yahya Seyed Mohammadi, 19th edition-Ravan Publications, Tehran. [Link] .[Persian]

Richardson, G. E. (2002). The meta theory of resilience and resiliency. Journal of Clinical Psychology, 58, 307-321. [Link]

Sahibi, A., Zalizadeh, M. and Zalizadeh, M. (2015). Choice theory: an approach towards responsibility and social commitment. Psychological Development, 11(2), 2-14.[Link] [Persian]

Samuelse W, Woo A. (2009). Creation and initial validation of instrument to measure academic resilience [updated 2016; cited 2009]. [Link]

Schultz, D. (2016). The Psychology of Perfection: Healthy Personality Patterns translated by Khoshdel, Gita. Edition 22. Pikan Publishing House / Tehran 2016.[Link] [Persian]

Shafiabadi, A., Naseri, Gh. (2022).Counseling and psychotherapy theories, Tehran: University Publishing Center. Print 35..[Link] [Persian]

Sheikhul-Islami, R., & Barzo, Sh. (2014). Parenting and responsibility in adolescents: the mediating role of identity processing styles. Scientific Quarterly of Psychological Methods and Models, 6(19), 97-120. [Link] .[Persian]

Shelton, K.K., Frick, P.J., & Wootton, J. (1996). The assessment of parenting  practices in families of elementary school-aged children. Journal of Clinical Child Psychology, 25, 317-327.[Link]

Soltaninejad, M. et al. (2014). Investigating the psychometric indices of the Educational Resilience Questionnaire. Journal of Educational Measurement, 31 (5), 17-35.[Link] [Persian]

Tarvirdizadeh, H., Saberi, H., Pashasharifi, H. (2016). Predicting academic resilience based on personality traits with the mediation of emotional intelligence. Journal of Health Promotion Management, 7 (1), 1-10.[Link] [Persian]

UNESCO. (2008). Family literacy – A global approach to lifelong learning: Effective practices in family literacy and intergenerational learning around the world. Hamburg: UNESCO Institute for Lifelong Learning.[Link]

Vosniadov, S. (2001). How children learn, International bureau of Education, UNESCO. Journal of Research in Mathematics Education.[Link]

Yaghoobi A, Bakhtyari M. (2016). The effect of resilience training on burnout in high school female student. Q J Res Sch Virt Learn. 4(13):7-16.[Link]

Zimmerman, P., & Becker-Stol, F. (2002). Stability of attachment representations during adolescence: The influence of ego-identity status. Journal of Adolescence, 25 (1), 107-124. [Link]

 

 

---

[1]  دانشجوی دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران.

[2]  استاديار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران  .(نویسنده مسئول)

[3]  استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، زنجان، ایران.

[4] .Adler.

[5] . Positive Parenting 

[6] . Poor Monitoring/Supervision 

[7]  . Inconsistent Discipline

[8]  . Corporal Punishment

[9]  . Involvement