اثرات اقتصادی و زیست‌محیطی افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر بخش کشاورزی ایران (رویکرد CGE)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

احسان طاهری ¹ (دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس)

تاریخ دریافت : 1396/02/01 تاریخ پذیرش : 1398/04/11 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: بخش کشاورزی, مدل تعادل عمومی قابل محاسبه, هزینه تخریب آلاینده‌های هوا, مصرف حامل‌های انرژی,

چکیده مقاله :

افزایش مصرف انرژی در بخش کشاورزی باعث انتشار آلاینده‌های هوا شده که سبب تخریب محیط‌زیست می‌گردد و هزینه‌هائی را بر جامعه وارد می‌کند که به آنها هزینه تخریب می‌گویند. یکی از راه‌های کاهش انتشار آلاینده‌های هوا و هزینه تخریب آنها، افزایش قیمت حاملهای انرژی می‌باشد. چون این سیاست، اثرات اقتصادی را نیز به دنبال دارد، لذا هدف این تحقیق بررسی این اثرات بر بخش کشاورزی ایران با استفاده از یک مدل CGE می‌باشد. پایه آماری مدل CGE ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1385 می‌باشد. نتایج نشان می‌دهند که با اعمال این سناریو، مصرف حامل‌های انرژی، سطح تولید، تقاضای داخلی، اشتغال، صادرات کاهش ولی قیمت فعالیت برای فعالیتهای کشاورزی و میزان واردات این محصولات افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر میزان انتشار آلاینده‌های هوا کمتر شده و هزینه تخریب در فعالیت‌های سایر کشاورزی و زراعت و باغداری به ترتیب 251.9 و 748 میلیارد ریال (به قیمت ثابت سال 1381) کاهش می‌یابد. در مجموع هزینه تخریب در بخش کشاورزی حدود هزار میلیارد ریال کاهش می‌یابد و از 5 درصد به حدود 3.2 درصد ارزش افزوده این بخش می‌رسد.

چکیده انگلیسی:

Increasing energy consumption in agriculture sector, causes emission of greenhouse gases that destroy environment and incur many costs on the society which is called destruction cost. Increasing the price of energy carriers, is one way to decrease the emission of air pollutants and destruction cost of them. Since this policy also has a economic effects, So the aim of this paper is to investigate this effects on the agriculture sector of Iran using a CGE model. Database for the CGE model, is social accounting matrix of the year (2004) for Iran. Results show that after shock, consumption of energy carriers, production level, domestic demand, employment and export falls and price of agriculture activities and import of them raises. On the other hand, emissions of air pollutants decreases and therefor destruction cost of Other Agriculture activity and Cultivation and Horticulture activity decreases about 251.9 and 748.5 billion rials (fix price of the year 2000). In total, destruction cost of agriculture sector falls from about 5% to almost 3.2% of the value added of agriculture sector.

منابع و مأخذ:

- آماده، ح. غفاری، ع. و فرجزاده، ز. (1393). تحلیل اثرات محیط زیستی و رفاهی اصلاح یارانه حامل‌های انرژی (کاربرد الگوی تعادل عمومی محاسبه پذیر). پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 13، صفحات 62-33.

- اخباری، م. (1381). "محاسبه آلاینده زایی مصارف نهایی خانوارها با استفاده از تحلیل جدول داده-ستانده زیست محیطی سال 1378"،دومین همایش کاربرد تکنیکهای داده-ستانده, تهران.

- اسکندری، م. محمدی، ح. میرزایی، ح. و کیخا، ا. (1396). آثار هدفمندسازی یارانه­های انرژی بر روند متغیرهای کلان در بخش کشاورزی، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 9، شماره 1، صص 144- 125.

- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، (1387). ماتریس حستابداری اجتماعی اقتصاد ایران در سال 1378. تهران: معاونت اقتصادی ادارة حسابهای اقتصادی.

- ترازنامه انرژی سال‌های 1391 -1384.: دفتر برنامه ریزی کلان برق و انرژی کشور، وزارت نیرو، تهران.

- ذاکری، ز. (1393). ضرورت توجه به محیط زیست در قانون هدفمندی یارانه ها: بررسی مقدار انتشار مستقیم و غیر مستقیم CO2. مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

- رحمانی، ف. احمدیان، م. و یزدانی، س. (1390). بررسی آثار حذف یارانه­ی نهاده­های کشاورزی بر تولید محصولات کشاورزی منتخب در ایران، اقتصاد کشاورزی، جلد 5، شماره 3؛ صص 77-55.

- رحیمی­نیا، ه. اکبری مقدم، ب. و منجذب، م. (1394). آثار تغییر در نظام یارآن‌های ایران بر متغیرهای قیمتی و مقداری تولید داخلی و اشتغال )با استفاده از یک مدل(CGE، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، شماره 19؛ صص 112-73.

- خیابانی، ن. (1387)."یک الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه برای ارزیابی افزایش قیمت تمامی حامل‌های انرژی در ایران"،فصلنامه مطالعاات اقتصاد انرژی،سال پنجم، شماره 1.

- شرزه­ای، غ. و ماجد، و. (1393). نگاهی متفاوت به فعالیتهای بخش کشاورزی: هزینه­های زیست­محیطی بخش کشاورزی در ایران، فصلنامه اقتصاد کشاورزی،  ویژه­نامه، صص 96-18.

- شهیدی­پور، غ. (1390). بررسی ارتباط بین انتشار گازهای آلاینده، مصرف انرژی و ارزش افزوده در بخش­های اقتصادی ایران با تاکید بر کشش شدت آلودگی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.

- طاهری، ا. صادقی، ع. و عصاری، ع. (1396). تأثیر افزایش قیمت حامل های انرژی بر هزینه تخریب آلاینده­های هوا در ایران (رویکرد تعادل عمومی محاسبه پذیر CGE). فصلنامه پژوهشهای اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال هفدهم ـ شماره 3؛ صص 157 – 131.

- طاهری، ف. و موسوی، ن. (1389). بررسی نقش انرژی در ارزش افزوده­ی بخش کشاورزی در ایران. مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی جلد 2، شماره 2؛ صص 60-45.

- طیب نیا، ع. و فولادی، م. (1388). بررسی آثار افزایش قیمت های جهانی بر سطح قیمت های داخلی، تراز تجاری و نرخ ارز، با استفاده از یک مدل تعادل عمومی محاسبه­ای. مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 89 ، صص 157-184.

- علی­پور، ع. موسوی، ح. و خلیلیان، ص. (1393). ارزیابی هزینه انتشار گاز گلخانه‌ای کربن دی اکسید حاصل از توسعه بخش کشاورزی ایران. مجله اقتصاد کشاورزی، شماره 1، صص 81-63.

- علیجانی، ف. سالارپورف م. و صبوحی، م. (1391). ارزیابی اثرات حذف یارانه تولید بر بخش کشاورزی در قالب مدل تعادل عمومی. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، جلد 26، شماره 3؛ صص 227 – 218.

- مقدسی، ر. و طاهری، ف. (1391). پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی مالیات بر آلودگی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد 4، شماره 3؛ صص 111 – 77.

- مقیمی، م. شاهنوشی، ن، شهناز، د. اکبری­مقدم، ب. داشنور، م. (1390). بررسی آثار رفاهی و زیست محیطی مالیات سبز وکاهش یارانه سوخت در ایران با استفاده از مدل تعادل عمومی قابل محاسبه. اقتصاد کشاورزی و توسعه, سال نوزدهم، شماره 75.

- منظور، د. و حقیقی، ا. (1390). آثار اصلاح قیمت‌های انرژی بر انتشار آلاینده‌های زیست‌محیطی در ایران؛ مدل‌سازی تعادل عمومی محاسبه‌پذیر. محیط شناسی، سال سی و هفتم، شماره 60، صص 1-12.

- منظور، د. شاهمرادی، ا. و حقیقی، ا. (1389). بررسی اثرات حذف یارانه آشکار و پنهان انرژی در ایران: مدلسازی تعادل عمومی محاسبه­پذیر بر مبنای ماتریس داده­های خرد تعدیل شده، فصل مطالعات اقتصاد انرژی، سال هفتم، شماره 26؛ صص 54-21.

- موسوی ن، شایگانی ب، و فرج زاده، ذ. (1391). اثرات مالیات بر فعالیت­های کشاورزی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد4 ،شماره 4، صص 96- 63.

- موسوی، ن. فرج زاده، ذ. و طاهری، ف. (1391). اثرات رفاهی کاهش یارانه انرژی در بخش کشاورزی ایران. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. جلد 26، شماره4 ؛ صص 306- 298 .

- موسوی، ن. فرج زاده، ذ. طاهری، ف. (1393). بررسی پیامدهای اقتصادی و زیست­محیطی حذف یارانه کودهای شیمیایی و آفت­کش­ها با استفاده از الگوی تحلیل تعادل عمومی (1393). اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال بیست و دوم، شماره 88، صص 205 – 171.

- موسوی، ن. (1394). عوامل تعیین­کننده شدت مصرف انرژی و انتشارکربن در بخش کشاورزی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد7 ،شماره 2، صص 214- 197.

- موسوی نیک، ه. (1391). بهنگام سازی جدول داده-ستانده، ماتریس حسابداری اجتماعی و طراحی الگوی CGE و کاربردهای آن در سیاستگذاری اقتصادی-اجتماعی، پایه های آماری ماتریس حسابداری اجتماعی 1385، تهران، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.

- نصرنیا، ف. و اسماعیلی، ع. (1388). رابطه علی بین انرژی و اشتغال، سرمایه­گذاری و ارزش افزوده در بخش کشاورزی. هفتمین کنفرانس اقتصادکشاورزی ایران. پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران

- نعمت­اللهی، ز. شاهنوشی، ن. جوان­بخت، ع. دانشور کاخکی، م. (1392). آثار افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر بخش­های کشاورزی و صنایع غذایی. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 21، شماره 83؛ صص 59 – 35.

Refrences

- Dixon, J., Scura, L., Carpenter, R. & Sherman, P. (2013). Economic analysis of environmental impacts: Routledge.

- Hatirli, S. A., Ozkan, B. & Fert, K., (2005). an econometric analysis of energy input-output in Turkish agriculture, Renewable and Sustainable Energy Reviews, vol. 9, 608-623.

- Hill, M. (1999). Green tax reforms in Sweden: The second dividend and the cost of tax exemptions. The Royal Swedish Academy of Sciences, Stockholm. Beijer Institute of Ecological Economics. Discussion Paper, 119: 43.

- Jensen, J., & Tarr, D. (2002). Trades, Foreign Exchange Rate, and Energy Policies in Iran: Reform Agenda, Economic Implications, and Impact on the Poor. World Bank, POLICY RESEARCH WORKING PAPER 2768.

- IMF (2010). Islamic Republic of Iran, Selected Issues Paper, IMF Country Report, No.10/76.

- Kerkelä, L. (2004). Distortion costs and effects of price liberalisation in
Russian energy markets: A CGE analysis. BOFIT Discussion Papers.

- Lecca, P., Swales, K., & Turner, K. (2011)." An investigation of issues relating to where energy should enter the production function",Economic Modelling, 28, 2832-2841.