شناسایی موانع صادرات محصولات کشاورزی در استان هرمزگان با استفاده از نظریه مبنایی

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

جعفر یعقوبی ^{1 *} , محمد بهروزی ² , حیدر قلی زاده ³

1 - استاد گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ترویج و آموزش روستایی ، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی دانشگاه زنجان
3 - دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، ایران

تاریخ دریافت : 1402/02/16 تاریخ پذیرش : 1402/05/08 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: موانع صادرات, سیاست‌گذاری, هرمزگان, کشاورزی, گمرک,

چکیده مقاله :

بخش کشاورزی به‌عنوان یک بخش تجاری دارای مزیت‌های مهم می‌تواند به‌عنوان یک بخش اقتصادی مهم جهت توسعه صادرات غیرنفتی کمک کند. این بخش علی‌رغم داشتن مزیت نسبی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی، متأسفانه سهم قابل‌توجهی در صادرات و ارزآوری کشور ندارد. با توجه به مسئله فوق، هدف کلی پژوهش کاربردی و میدانی حاضر شناسایی موانع صادرات محصولات کشاورزی بود. در این تحقیق از رویکرد کیفی و روش نظریه مبنایی استفاده شد. جامعه آماری تحقیق صادرکنندگان محصولات کشاورزی در سال 1401 و کارشناسان اداره گمرک در استان هرمزگان بودند. در تحقیق کیفی داده بنیان حاضر با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و گلوله برفی نمونه ها انتخاب شدند. حجم نمونه با استفاده از اشباع داده تعیین شد و درنهایت 17 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. برای تأیید پایایی داده‌ها از یادداشت‌برداری دقیق در طی گردآوری داده‌ها استفاده شد. تکرار مطالب و مفاهیم توسط کارشناسان نشان‌دهنده پایایی مناسب داده‌های جمع‌آوری‌شده بود. نتایج نشان داد که در طی فرایند تحلیل داده‌ها 100 مفهوم در مرحله کدگذاری باز شناسایی شد که در مرحله کدگذاری محوری، مفاهیم فوق در 22 مقوله محوری دسته‌بندی شدند. بر اساس نتایج کدگذاری انتخابی، موانع صادرات محصولات کشاورزی در شش مقوله کلی شامل نارسایی‌های مرحله تولید محصولات، موانع سیاست‌گذاری و قانونی، زیرساخت و کاغذبازی ناکارآمد، ناکارآمدی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سامانه گمرک، نارسایی و هزینه بالای سامانه حمل‌ونقل دریایی و مشکلات مدیریت فروش و انتقال ارز صادرات حاصل از تحریم دسته‌بندی شدند.

چکیده انگلیسی:

The agricultural sector as a commercial sector in Iran has important advantages can help as an important economic sector for the development of non-oil exports. Despite having a relative advantage in the production of some agricultural products, this sector unfortunately does not have a significant contribution to the country's exports and foreign exchange earnings. According to the above problem, the purpose of this study was to identify the obstacles to the export of agricultural products. The approach of this study was qualitative and grounded theory methodology was used in this study. Data in this study were collected by using semi-structured interviews with 17 exporters of agricultural products in Hormozgan province. By analyzing the content of the interviews, 100 conceptual propositions related to the purpose of the research were extracted during open coding. These concepts were categorized into 22 subcategories during axial coding and then into 6 general categories during selective coding. According to this category, the most important obstacles to the export of agricultural products include Inefficiencies in the production stage of products, policy and legal obstacles, inefficient infrastructure and bureaucracy, hardware and software inefficiency of the customs system, insufficiency and high cost of the sea transportation system, and problems of sales management and transfer of export currency resulting from the restriction.

منابع و مأخذ:

احمدی، اکبر. (1400). بررسی تحلیل و اولویت‌بندی موانع توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی کشور. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری.
پاک گوهر، علیرضا و خلیلی، محدثه. (1400). بررسی اندازه نمونه در روش‌های نمونه‌گیری کیفی. فصلنامه علمی ترویجی ترویج علم. 12(20) : 270-297.
جلالی، رستم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی. نشریه تحقیقات کیفی در علوم سلامت. 1(4) : 310-320.
جنگجوی شالدهی، علیرضا و مهردوست، کامران. (1400). شناسایی و رتبه بندی موانع توسعه صادرات غیر نفتی. هفتمین کنفرانس بین المللی پیشرفت های اخیر در مدیریت و مهندسی.
حمیدی، کلثوم، یعقوبی، جعفر، و احدنژاد روشتی، محسن. (1400). شناسایی چالش های کسب و کارهای کارآفرینانه ی کشاورزی شهری در شهرستان زنجان با استفاده از نظریه ی مبنایی. پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، 14(2 (پیاپی 54) )، 19-34.
خلیلیان، صادق و فرهادی، علی. (1381). بررسی عوامل مؤثر بر صادرات بخش کشاورزی ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه. 10(39) : 71-84.
خلیلیان، صادق و فلاحی، اسماعیل. (1387). بررسی بازاریابی و صادرات میوه و تره‌بار ایران (1374 الی 1383). بررسی‌های بازرگانی. (28).
دانایی‌فرد، حسن و امامی، سید مجتبی. (1386). استراتژی‌های پژوهش کیفی:تأملی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد. اندیشه مدیریت. 1(2) : 69-97.
دریساوی بهمنشیر، رضا، بافنده، عبدالحسین و عزیزی، فضل‌الله. (1389). بررسی موانع صادرات غیرنفتی در استان خوزستان با استفاده از تحلیل عاملی. بررسی‌های بازرگانی .2(8) : 67-88.
ده یادگاری، سعید، انواری رستمی، علی‌اصغر و کردنائیج، اسدالله. (1384).بررسی رابطه بین ابعاد مزیت رقابتی و عملکرد صادراتی شرکت‌های ایرانی صادرکننده سنگ‌های تزیینی. پژوهشنامه بازرگانی (37) : 133-152.
ذکایی، محمد سعید. (1381). نظریه و روش در تحقیقات کیفی. نشریه علوم اجتماعی. 17 : 42-69.
رنجبر، هادی، حقدوست، علی‌اکبر، صلصالی، مهوش، خوشدل، علیرضا، سلیمانی، محمدعلی و بهرامی، نسیم. (1391). نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی:راهنمایی برای شروع. مجله پژوهش علوم سلامت و نظامی. 10(3) : 238-250.
سعادت، رحمان، طالب بیدختی، آزاده، و شهریار، ایمان. (1401). بررسی اثر تحریم بر رابطه تجاری ایران و فرانسه. مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل، 5(2 )، 545-569.
سیف اللهی، ناصر، باشکوه، محمد، و محمدخانی، رحیم. (1400). طراحی الگوی مفهومی عوامل موثر توسعه صادرات محصولات کشاورزی: ارائه نظریه ی داده بنیاد. مدیریت کسب و کار بین المللی، 4(4 )، 111-131.
شاه‌آبادی، ابوالفضل و صفایی، مریم. (1396).تأثیر مؤلفه‌های دانش بر عرضه صادرات بخش کشاورزی. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. (84) : 1-26.
شاهمرادی، مهنا، آگهی، حسین و علی بیگی، امیرحسین. (1398).عارضه‌یابی صادرات بخش کشاورزی ایران. نشریه علمی کاوش‌های مدیریت بازرگانی. 11(21).
عزیزی، وحید، مهرگان، نادر و یاوری، غلامرضا. (1394). نقش سیاست‌های حمایتی در توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایران. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. 46(1) : 107-119.
محمد خانی، رحیم، باشکوه، محمد و سیف الهی، ناصر.(1400).طراحی الگوی مفهومی عوامل موثر توسعه صادرات محصولات کشاوررزی:ارائه نظریه.مدیریت کسب و کار بین الملی. 4(4) : 111-131.
محمد زاده، نازی و محمدی، فرناز. (1391). بررسی عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی ایران با تأکید بر جهانی‌شدن. فصلنامه اقتصاد مالی. 6(21) : 9-32.
مهرابی، امیر حمزه، خنیفر، حسین، امیری، علی‌نقی، زارعی متین، حسن و جندقی، غلامرضا. (1390). معرفی روش‌شناسی نظریه داده بنیاد برای تحقیقات اسلامی. مدیریت فرهنگ‌سازمانی. 9(23) : 5-30.
میرزایی، مریم و عدالتیان شهریاری، جمشید. (1401). موانع صادرات در کسب و کار مبتنی بر رویکرد اقتصادی در توسعه پایدار. مدیریت توسعه و تحول. 49 : 129-136.
نصابیان، شهریار و جعفری، سمیرا. (1395). اثر صادرات زعفران بر رشد بخش کشاورزی (مطالعه موردی : ایران و اسپانیا). تحقیقات اقتصاد کشاورزی. جلد8 (3) : 17-36.
Bertrand, O, Betschinger, M, Brea-Solís, H. (2022). Export barriers for SMEs in emerging countries: A configurational approach. Journalof business research. 149 : pp412-423.
Ferro, E, Otsuki , T, Wilson, j. (2015). The effect of product standards on agricultural exports. Food policy. 50 : pp68-79.
Mataveli, M, Ayala, J.C, Alfonso J. G, José L. (2022). An analysis of export barriers for firms in Brazil, European Research on Management and Business Economics, 28 (3): pp1-17.
Ravi, S, Uthayasuriyan, k. (2012). Factors Affecting Agricultural Marketing in India. An Overview, 1: pp 26-28.
Unggul, H, Jayadi, A, Erlando, A, Rizky Samudro, B, Widodo, W, Esquivias, M. (2023). Survey data on organizational resources and capabilities, export marketing strategy, export competitiveness, and firm performance in exporting firms in Indonesia .data in brief. 48 :pp119-112.