بررسی ترکیبات شیمیایی موجود در روغن اسانسی گیاه مریم گلی سهندی (Boiss. & Buhse Salvia sahendica ) در دو مرحله مختلف رشد

محورهای موضوعی : ژنتیک

علی اصغر مجروحی ¹

1 - گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، تهران

تاریخ دریافت : 1387/02/11 تاریخ پذیرش : 1387/06/21 تاریخ انتشار : 1387/12/25

کلید واژه: ترکیبات شیمیایی, روغن اسانسی, بومی, نعناعیان, مریم گلی سهندی, مراحل مختلف رشد, Salvia sahendica,

چکیده مقاله :

جنس مریم گلی با نام علمی Salvia متعق به تیره Lamiaceae در ایران دارای 58 گونه می‌باشد که در حدود 17 گونه (از جمله گونه مورد بررسی) بومی هستند. برخی از گونه‌های این جنس در طب سنتی سراسر دنیا، به واسطه دارا بودن خواص ضد میکروبی و ضد توموری و همچنین بوی خوش و ترکیبات معطر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تحقیق اندام هوایی گیاه مریم گلی سهندی در دو مرحله رویشی و زایشی از دامنه‌های کوه سهند، نزدیک شهرستان سردرود، واقع در استان آذربایجان شرقی جمع آوری گردید. اسانس آن به روش تقطیر در آب (کلونجر) جمع آوری و توسط دستگاههای GC و GC/MS مورد آنالیز قرار گرفت. بازده اسانس در مرحله رویشی (W/W 3/0%) و مرحله گلدهی (W/W 1/1%) برآورد شد. در اسانس مرحله رویشی، 32 ترکیب شیمیایی با 5/98 درصد کل شناسایی گردید. آلفا- پینن (5/28%)، بتا- پینن (1/26%)، سابینن (3/10%)، ژرماکرن- D (6/9%) و 1،8- سینئول(9/4%) ترکیبات عمده اسانس در مرحله رویشی بودند. در اسانس مرحله گلدهی، 35 ترکیب شیمیایی با 8/99 درصد کل شناسایی شد. آلفا- پینن(9/18%)، بتا- پینن(5/18%)، 1، 8- سینئول (9/13%)، لینالیل استات (4/8%)، بی سیکلوژرماکرن (2/8%)، سابینن (6/7%) و لینالول (3/5%) ترکیبات عمده در اسانس مرحله گلدهی بودند.

چکیده انگلیسی:

Salvia, the largest genus of Lamiaceae, is represented in Iranian flora by 58 species, 17 of which are endemic. Some of these species have been used in folk medicine all around the world for their antibacterial and antitumor activities as well as flavoring agent in perfumery and cosmetics. The aerial parts of Salvia Sahendica were collected at vegetative and flowering stages from the Sahand Mountain near to Sardroud (Azarbayjan province, Iran). The essential oils were isolated by hydrodistillation Clevenger type apparatus and analyzed by GC and GC-MS. In vegetative stage, Thirty-two components were identified, representing 98.5 % of the total oil. α- pinene (28.5%), β- pinene (26.1%), sabinene (10.3%), germacrene- D (9.6%) and 1,8- cineole (4.9%) were the main components in vegetative stage. In flowering stage, Thirty-five components were identified, representing 99.8% of the total oil. α- pinene (18.9%), β- pinene (18.5%), 1,8- cineole (13.9%), linalyl acetate (8.4%), bicyclogermacrene (8.2%), sabinene (7.6%) and linalool (5.3%) were the main components at flowering stage.

منابع و مأخذ:

آیینه چی، ی. (1358) مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 85..

قهرمان، ا. (1376) فلور رنگی ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، جلد 13.

قهرمان، ا. (1373) کورموفیت‌های ایران. انتشارات نشر دانشگاهی، جلد سوم، صفحه 256.

مظفریان، و. (1386) فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، صفحه 479.

یوسف زادی، م. سنبلی، ع. زینالی، ا. و پارسا، م. (1386) سومین همایش گیاهان دارویی. دانشگاه شاهد،صفحه 343.

Habibi, Z., Biniaz, T., Masoudi, S., Rustaiyan, A. (2004). Chemical compostion of essential oil from S. eremophilla, Journal of Essential Oil Research, No. 16, 172-173.

Jassbi, AR., Mehrdad, M., Eghtesadi, F., Ebrahimi, SN., Baldwin, I. (2006). Novel rearranged abietane diterpenoida from the roots of Salvia sahendica, Journal of Chemistry & Biodiversity, Vol. 3, N. 8, pp: 916-921.

Javidnia, K., Miri, R., Kamalinejad, M. (2002). Essential oil compostion of S. mirzayanii, Flavors and Fragranc Journal, No. 17, pp. 465-467.

Moghadam, F., Zaynizadeh, B., Ruedi, P. (1995). Salvileucolide methylester, a Sesterterpene from Salvia sahendica, Phytochemistry, No. 39, pp. 589-590.

Ody, P. (1993). The complete medicinal herbal, New York, Dorling Kindersley limited, pp. 170-171.

Rustaiyan, A., Komeilizadeh, H., Masoudi, S., and Jassbi, A., (1997). Chemical composition of Salvia sahendica, Journal of Essential oils Research, No. 9, pp. 13-15.

Rustaiyan, A., Akhgar, MR., Masoudi, S., Nematollahi, F. (2005). Chemical composition of essential oils of three Salvia species growing wild in Iran, Salvia rhtidea, S. limbata and S. palaestina, Journal of essential oil Research, No. 6, pp:121-124.

Rechinger, K.H. (1982). Flora Iranica, Labiate, No. 150, pp: 465. Edits by K.H. Rechinger and I.C. Hedge, Akademische Druckend Verlagsanstalt, Graz, Austria.

Sindambiwe, J. B., Calomme, M., Cos, P., Totte, J., (1999). Screening of seven selected   Rwandan medicinal plants for antimicrobial and antiviral activities. Journal of Ethnophamacology, No. 65, pp. 71-77.

Yuan, R., (2000). Traditional Chinese medicine: an approach to scientific proof and clinica validation, Pharmacology and Therapeutics, No. 86, pp. 191-198.