واکاوی برخی از عوامل تأثیرگذار بر خلاقیت ریاضی از منظر تازه‌کاران ریاضی: مهارت‌ها و دانش ریاضی و ویژگی‌های شخصیتی
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)
1 - استادیار گروه ریاضی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی yaftian@srttu.edu
کلید واژه: ویژگی‌های شخصیتی, نظریة زمینه‌ای, خلاقیت ریاضی, آموزش ریاضی, دانش و مهارت‌های ریاضی,
چکیده مقاله :
زمینه: فعالیت‌های خلاقانه در ریاضی به‌منزلة فعالیتی مرتبه بالا نیازمند دانش و مهارت‌هایی غنی در آن حیطه و ویژگی‌های شخصیتی خاصی است. از جمله گام‌های ضروری در راستای شناسایی این دانش و مهارت‌ها و همچنین ویژگی‌های شخصیتی، انجام پژوهش‌هایی است که به تدوین و ارائه نظریه‌هایی می‌پردازد که از بطن جامعه خود برخاسته باشد. هدف: چگونگی تأثیرگذاری دانش و مهارت‌ها و ویژگی‌های شخصیتی بر خلاقیت ریاضی دانشجویانی که درگیرفعالیت‌های خلاقانه ریاضی هستند. روش پژوهش: رویکرد کیفی به روش نظریة زمینه‌ای با استفاده از ابزار مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختار یافته به کار گرفته شد. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانشجویان رشته ریاضی در دانشگاه‌های دولتی واقع در شهر تهران هستند. برای انجام مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختار یافته، 13 دانشجوی ریاضی با روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری به طور داوطلبانه دعوت به همکاری شدند. جهت حصول اطمینان از کیفیت تحقیق از معیارهای باورپذیری، اطمینان‌پذیری، انتقال‌پذیری و تأییدپذیری استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد که برای مقوله‌های دانش و مهارت‌های ریاضی و ویژگی‌های شخصیتی دانشجویان زیر مقوله‌هایی حاصل شده است که چگونگی تأثیر آن‌ها در ارائه راه‌حل‌هایِ خلاقانه در حل مسائل ریاضی را تبیین می‌کند. نتیجه‌گیری: نظام‌های آموزشی و متخصصان امور تعلیم و تربیت باید با اتکا بر یافته‌های علمی به تبیین دقیق‌تری از فرایند یاددهی- یادگیری دست یابند و با فراهم کردن محیط‌هایی که بتوانند یادگیرندگان را با وضعیت‌ها و مسائل چالش برانگیز مواجه کنند و در حین دست و پنجه نرم کردن و حل این مسائل، زمینه را برای پرورش خلاقیت در آن‌ها مهیا کنند.
Background: Creative mathematical activities as the sophisticated activities need rich knowledge and skills and personality characteristics. In order to identify these mathematical knowledge and skills and personality characteristics, it is necessary for mathematics educator to do research which leads to formulating fundamental theories through considering society’s contextual features. One of the necessary steps in this regard is doing qualitative research. Objectives: This study tried to identify the mathematical knowledge and skills and personality characteristics which are involved in creative mathematical activities and that how they influence on these activities. Methods: To do so, qualitative research based on grounded theory is served for data collection and analysis. The instrument for data collection in the present study is introspective semi- structured interviews. In this study MAXQDA9 software is used for data analysis. The population is all students who are majoring in mathematics in one of the universities in Tehran. For the semi-structured introspective interviews, some 13 mathematics students were asked to participate in the study based on purposive sampling. The data was analyzed by coding process in the two stages of free and axial coding. To ensure that the research is qualified, the credibility, dependability, transferability and conformability criteria were used. Results: The results reveal, there are several sub-categories for both of these mathematical knowledge and skills and personality characteristics categories that explain how they influence on the creative solutions of the mathematics problems. Conclusion: Hoping that educational systems and education professionals explain the teaching-learning process more accurately based on scientific findings and provides an environment which the learners face challenging situations and problems and provide the context for the advancement of creativity, while struggling for solving these problems. The results could help the educators to provide appreciate educational environments which can develop mathematical creativity.