رابطه بین هوش‌سازمانی و عملکرد‌سازمانی با میانجی‌گری خلاقیت (مورد کاوی: دانشگاه تهران)

محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)

احمد کیخا ¹ ( . دانشجوی دکتری اقتصاد و مدیریت مالی آموزش عالی، دانشگاه تهران، تهران، ایران)
عباس عباسپور ² (دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران )

تاریخ دریافت : 1397/03/13 تاریخ پذیرش : 1398/03/18 تاریخ انتشار : 1398/03/30

کلید واژه: خلاقیت, هوش‌سازمانی, عملکرد‌سازمانی,

چکیده مقاله :

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هوش‌سازمانی و عملکرد‌سازمانی با میانجی‌گری خلاقیت در میان کارکنان دانشگاه تهران بوده است. روش: روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی و همبستگی می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش را، شامل کلیه کارکنان دانشگاه تهران و روش نمونه گیری از نوع نمونه گیری طبقه ای ساده بوده است. ابزار جمع آوری داده، پرسشنامه های هوش‌سازمانی کارل آلبرشت، عملکرد‌سازمانی هرسی و گلدسمیت و پرسشنامه خلاقیت سازمانی رندسیپ بوده است که بین افراد نمونه توزیع و گردآوری شده است. آزمون‌های روایی و پایایی با استفاده از نرم‌افزار SPSS v22 انجام گردید و فرضیه‌های این پژوهش با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و با کمک نرم افزار Smart-PLS v2 مورد آزمون قرار گرفتند. یافته: نتایج حاکی از آن است که ضریب معناداری سه مسیر میان متغیرهای هوش‌سازمانی، خلاقیت و عملکرد‌سازمانی (به ترتیب 9.279، 6.382 و 2.218) از 1.96 بیشتر اند که این مطلب نشان دهنده این امر است که تاثیر مستقیم هوش‌سازمانی بر عملکرد‌سازمانی و همچنین تاثیر غیرمستقیم هوش‌سازمانی بر عملکرد‌سازمانی از طریق متغیر میانجی خلاقیت، در سطح اطمینان 0.95 معنادار بوده و باعث تایید هر 4 فرضیه پژوهش می شود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاکی از آن است که تاثیر مستقیم هوش‌سازمانی بر عملکرد‌سازمانی و همچنین تاثیر غیرمستقیم هوش‌سازمانی بر عملکرد‌سازمانی از طریق متغیر میانجی خلاقیت، در سطح اطمینان 0.95 معنادار بوده و دارای رابطه مثبت معنادار می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The purpose of this study was to investigate the relationship between organizational intelligence and organizational performance through creativity mediation among Tehran University staff. Method: The research method is descriptive and correlational. The statistical population of this research includes all the staff of Tehran University and simple sampling method. The data gathering tool was Karl Albrecht's Organizational Intelligence Questionnaire, Hers's organizational performance, and Goldsmith's organizational readiness questionnaire, which was distributed among the sample population. Validity and reliability tests were performed using SPSS v22 software. The hypotheses of this study were tested using structural equation modeling and Smart-PLS v2 software. Findings: The results show that the three-way coefficients between organizational intelligence, organizational creativity and organizational performance (9.279, 6.382, and 2.218, respectively) are higher than 1.96, which suggests that the direct impact of organizational intelligence on organizational performance as well as indirect impact Organizational intelligence has a significant effect on organizational performance through the mediator of creativity at the confidence level of 0.95 and confirms all four research hypotheses. Conclusion: The results of this study indicate that the direct effect of organizational intelligence on organizational performance as well as the indirect effect of organizational intelligence on organizational performance through the intermediary variable of creativity is significant at a confidence level of 0.95 and has a positive significant relationship.

منابع و مأخذ:

احمدی بالادهی، سید مهدی؛ بخشنده، امید و احمدی گرجی، حجت. (1394). هوش‌سازمانی ابزار قدرتمند در مدیریت و رابطه آن با خلاقیت کارکنان. اولین کنفرانس بین المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، ایران: مشهد.

اکبری، پیمان؛ اعظمی، محسن و علیزاده، زهرا. (1396). رابطه اخلاق حرفه ای، معنویت سازمانی و خلاقیت کارکنان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، شماره 13، شماره 3.

انصاری منش، محسن. (1390). بررسی رابطه هوش‌سازمانی با خلاقیت کارکنان اداره کل زندان های استان فارس. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران مرکز.

بصیری قائمی پسند، سودابه. (1380). رابطه خلاقیت مدیران با عملکرد دبیران مدارس دولتی و غیر انتقاعی شهر تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.

بیک زاد، جعفر؛ علائی، محمد باقر و اسنکدری، کریم. (1389). بررسی رابطه هوش‌سازمانی مدیران با عملکرد آنان در سازمان‌های دولتی استان آذربایجان شرقی. پژوهش های مدیریت، شماره 8، 143 - 163.

پور احمد، سمانه؛ سلیمانی نژاد، عادل. (1389). نقش هوش‌سازمانی در توسعه خلاقیت سازمانی. اولین کنفرانس سالانه مدیریت، نورآوری و کارآفرینی ایران. دانشگاه شیراز.

تیموری، هادی؛ شائمی، علی و زارعی، مریم. (1396). رابطه ابعاد هوش سازمانی و کارآفرینی سازمانی. فصلنامه مطالعات مدیریت، شماره 25، 115 - 134.

حسینی، سید یعقوب؛ نینا، چلی سربل. (1392). تأثیر هوش‌سازمانی بر یادگیری در سازمان. مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 71، 131 - 160.

حمیدی، فریده؛ ساکی، رضا؛ موحدی نسب، عباس و محب زاده، زینب.(1393). رابطه بین هوش‌سازمانی و عملکرد مدیران مدارس متوسطه شهر یزد. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 2، 35 - 58.

رحیمی، حمید. (1386). بررسی رابطه بین مؤلفه های مدیریت دانش سازمانی و میزان خلاقیت اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان. تهران: اولین کنفرانس ملی مدیریت دانش.

رضوی، سید مصطفی؛ زالی، ممحمدرضا؛ رشیدی، محمود و دیداری، جاوید. (1390). نقش گرایش کارآفرینانه در عملکرد‌سازمانی: شعب منتخب بانک ملت شهرتهران. پژوهشنامه مدیریت اجرایی، شماره5، 95 - 116.

زارعی، عظیم؛ مقدم، علیرضا، مهمان نوزان، سهیلا و شهریاری، مهری. (1395). بررسی نقش هوش سازمانی و یادگیری سازمانی در تبیین رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری سازمانی. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 4، 1-32.

سلطانی، مهدی؛ شیری، اردشیر؛ فرجی، الهام و همتی، امین. (1397). بررسی تأثیر کارهیجانی بر خلاقیت کارکنان با تبیین نقش میانجی استرس شغلی. فصلنامه مطالعات منابع انسانی، سال هشتم، شماره 30.

سلیمانی نژاد، علی؛ موسوی زاده، سیدرضا. (1393). بررسی رابطه هوش‌سازمانی و عملکرد‌سازمانی مدیران سازمان تامین اجتماعی. همایش بین المللی مدیریت، تهران، موسسه سفیران فرهنگی مبین.

سیدجوادین، سیدرضا (1387). معیارهای سنجش شایستگی 360 درجه.

سیدی، میرحسین؛ لطیفی، میثم. (1394). بررسی توام نقش هوش‌سازمانی و بالندگی سازمانی در عملکرد شرکت های شهرک صنعتی شهید سلیمی تبریز. مدیریت فرهنگ سازمانی، شماره 2، 409 - 428.

شاگردی، امیر؛ بهبودی، امیر و فیض پور، مجید. (1394). بررسی نقش تعدیلگری خلایت و نوآوری سازمانی در رابطه بین رهبری تحول آفرین و عملکرد سازمانی. نشریه صنعت و دانشگاه، سال هشتم، شماره 29.

شکاری، محمدرضا؛ اسمعیلی گیوی، محمدرضا و کشاورز، حمید. (1395). بررسی زیرساخت های مدیریت دانش و تأثیر آن بر هوش‌سازمانی در پژوهشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. فصلنامه پژوهش علوم و فناوری اطلاعات ایران، شماره 4، 1075 - 1097.

شمس مورکانی، غلامرضا؛ مشایخی، منصوره و سلیمانی سعید. (1393). تبیین نقش هوش‌سازمانی در ارتقای عملکرد‌سازمانی: مطالعه موردی مدیران دبیرستان های شهر تهران. فصلنامه روان شناسی تربیتی، شماره 31، 165 - 189.

صادقی، مال امیری منصور. (1393). بررسی و تجزیه و تحلیل خلاقیت کارکنان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 4، 163-207.

ضرغامی، حمیدرضا. (1390). بررسی میزان کاربرد اصول ابداعی تریز در تسریع روند، نوآوری و بهبود عملکرد سازمان‌های پژوهشی به همراه مطالعه موردی. پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت.

ضرغامی، حمیدرضا؛ جعفری، مصطفی و پیوان، اخوان. (1391). بررسی رابطه بین خلاقیت و انگیزه افراد برای نوآوری در سازمان‌های پژوهشی: مطالعه موردی در پژوهشکده پردازش هوشمند علائم. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 4، 37 - 63.

طالبی زاده، محدثه؛ یعقوبی، نورمحمد. (1391). بررسی رابطه هوش‌سازمانی و نوآوری سازمانی در سازمان امور اقتصادی و دارایی شهر کرمان. دومین کنفرانس دانشجویی کارآفرینی کشور، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

عبداللهی پور، الهه؛ مظفری، مهدی. (1395). بررسی ارتباط تفکر استراتژیک و هوش‌سازمانی (مورد مطالعه شرکت های تعاونی استان ایلام. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، شماره 197.

عبدوی، فاطمه؛ پاشایی، سجاد. (1397). تجزیه و تحلیل نقش واسطه ای بازخورد کار از سرپرشت در تأثیر عوامل محیطی، فردی، سازمانی بر ارتقای خلاقیت کارکنان. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 1، 57-82.

عزیزی نژاد، بهاره. (1397). بررسی تأثیر رهبری همنوا بر عملکرد سازمانی از طریق نقش توانمندسازی تیمی در بین مدیران و کارکنان دانشگاه پیام نور. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شماره 4، 27 - 46.

عطایی، مجتبی. (1397). مروری بر هوش سازمانی و ابعاد آن. دو ماهنامه مهندسی مدیریت. سال یازدهم، شماره 74.

علامه، محسن؛ مقدمی، مهدی. (1389). بررسی رابطه میان یادگیری سازمانی و عملکرد‌سازمانی (مورد مطالعه: واحد نیروی محرکه شرکت ایران خودرو). پژوهشنامه مدیریت اجرایی، شماره 1، 75 - 99.

غفاری، رحمان؛ رستم نیا، یحیی. (1396). الگوی اثرگذاری رهبری معنوی و انگیزش مبتنی بر معنویت بر عملکرد‌سازمانی. فصلنامه مدیریت اسلامی، شمار 1، 143 - 174.

فلاح شمس، فیض؛ خواجه نوبر، حسین و اصغری، بیتا (1391). بررسی رابطه بین هوش‌سازمانی و خلاقیت کارکنان در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال 1388. فصلنامه فراسوی مدیریت، شماره 21، 149 - 166.

فیلسوفیان، مریم؛ اخوان، پیمان. (1396). بررسی تأثیر رفتار تسهیم دانش بر عمکرد سازمانی (مورد مطالعه: سازمان فضایی ایران). فصلنامه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، شماره 3، 713 -730.

قربانی، محمود؛ منفردی راز، براتعلی؛ نیستانی، فاطمه. (1393). رابطه هوش‌سازمانی و خلاقیت کارکنان بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، شماره6، 611 - 624.

قنبری، سیروس؛ بهشتی راد، رقیه. (1395). بررسی تأثیر سکوت سازمانی بر کاهش کارتیمی و عملکرد‌سازمانی بر اساس کارت امتیازی متوازن (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه رازی کرمانشاه). جامعه شناسی کاربردی، شماره 4، 47 - 59.

کریمی، آصف؛ شکوهی، رضوان؛ شعبانی نژاد، اسماعیل و گیلانی، الهام. (1395). رابطه میان بازاریابی داخلی و عملکرد‌سازمانی: نقش تعدیل گری جنسیت. زن در توسعه توسعه و سیاست، شماره 3، 289 - 308.

کشتکاران، علی؛ محبتی، فاطمه؛ هدایتی، سید پوریا و روشن فرد، آمنه. (1388). رابطه سبک تفکر با نو آوری سازمانی مدیران ارشد و میانی بیمارستان های آموزشی شیراز. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، شماره 6، 33 - 40.

کیانی، محمدمهدی؛ بهرامی، محمدامین؛ منتظرالفرج، راضیه؛ فلاح زاده، حسین؛ محمدزاده، مرتضی (1395). بررسی رابطه هوش‌سازمانی و چابکی سازمانی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی صدوقی یزد. مجله آموزش پزشکی یزد، شماره2، 105 - 117.

مختاری، مهران؛ میرسپاسی، نیلوفر و موسوی، امیر. (1393). شناسایی و تبیین رابطه هوش سازمانی با مدیریت دانش. فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، شماره 9، 119 - 154.

مدنی، مصطفی؛ باقی، مجتبی و سوادکوهی، علیرضا. (1394). پیش بینی عملکرد ادارک شده کارکنان با استفاده از مؤلفه های هوش سازمانی در شرکت توزیع برق اصفهان. فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال شانزدهم، شماره 4، 96 - 105.

مصطفائی، بابک؛ رضاوند، محمدحسین. (1396). تأثیر نقش خلاقیت بر عملکردسازمانی (مورد مطالعه: دانشگاه تبریز). هفتمین کنفرانس بین المللی حسابداری و مدیریت: سالن همایش های صدا و سیما.

ملائیان، صدیقه؛ اسلامیه، فاطمه. (1389). بررسی رابطه بین میزان برخورداری شرکت سایپا یدک از ویژگی های سازمان‌های یادگیرنده با میزان هوش‌سازمانی در این شرکت. فصلنامه تازه های روانشناسی صنعتی و سازمانی. شماره 4، 77 - 88.

مهارجران، بهناز؛ دیوبند، افشین. (1396). تحلیل رابطه سبک رهبری اخلاقی و سکوت سازمانی با خلاقیت کارکنان. فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، شماره 2، 137 - 148.

میرسپاسی، ناصر؛ افقهی، بابک. (1391). مقایسه تحلیلی هوش سازمانی در آموش عالی: مطالعه موردی. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، شماره 65، 67 – 86.

ناظم، فتاح؛ حمودی، جمیله. (1385). رابطه بین خلاقیت مدیران با بهبود عملکرد کارکنان آن ها در سازمان‌های نفتی. فصلنامه علمی ترویجی مدیریت، شماره 7، 80 – 88.

نظری، شهرام؛ بخیت، معصومه و عیدی پور، کامران.(1396). تأثیر سایش اجتماعی بر عملکرد‌سازمانی اداره کل ورزش و جوانان استان تهران با نقش میانجی‌گری درگیری شغلی. مطالعات مدیریت رفتارسازمانی در ورزش، شماره 14، 69 – 76.

نقوی، میرعلی؛ فرهادی، علی. (1395). ارزیابی عملکرد‌سازمانی از منظر نهج البلاغه. فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، شماره 15، 21 – 38.

نمامیان، فرشید؛ فیض الهی، صادق. (1394). تأثیر فرهنگ سازمانی بر عملکرد سازمان با نش میانجی نوآوری (مورد مطالعه: شهرک صنعتی ایلام). فرهنگ ایلام، شماره 46، صص 161 تا 174.

وظیفه دوست، حسینی؛ قاسمی، فاطمه. (1387). هوشمندی رقابتی (رویکردها و کاربردها). ماهنامه تدبیر، شماره 197، مهرماه، 42 - 48.

یارویسی، رضا؛ فتاح، ناظم و ابوالمعانی الحسینی، خدیجه. (1397). شناسایی عوامل مؤثر بر هوش سازمانی با استفاده از نظریه بنیانی (مطالعه موردی دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه). پژوهش در نظام­های آموزشی، دوره 12، 415 - 435.

یوسفی فر، حسن؛ مهارتی، یعقوب و فراحی، محمدمهدی. (1397). بررسی تأثیر ابتکار عمل فردی و تنوع مهارت بر خلاقیت کارکنان با نقش تعدیل گری اختصاصی بودن دانش و منابع خلاق. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 2، 1-42.

 

Alaarj, S., Abidin-Mohamed, Z., & Bustamam, U. S. B. A. (2016). Mediating role of trust on the effects of knowledge management capabilities on organizational performance. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 235, 729-738.‏

Albrecht, K. (2003). The power of minds at work: Organizational intelligence in action. AMACOM/American Management Association.‏

Cankar, S. S., & Petkovšek, V. (2013). Private and public sector innovation and the importance of cross-sector collaboration. Journal of Applied Business Research, 29(6), 1597.‏

Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach to structural equation modeling. In: G. A. Marcoulides (Ed.), Modern Methods for Business Research (pp. 295–358). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.

Dovey, K. (2009). The role of trust in innovation. The Learning Organization, 16(4), 311-325.‏

Drost, E. A. (2011). Validity and reliability in social science research. Education Research and perspectives, 38(1), 105.

Ganter, A., & Hecker, A. (2014). Configurational paths to organizational innovation: qualitative comparative analyses of antecedents and contingencies. Journal of Business Research, 67(6), 1285-1292.‏

Hoyes BM. (2014). Seeing clearly – the first tool for leadership/organizational creativity. Journal of Strategic Leadership; 5(1): 59-66.

Hulland, J. (1999). Use of partial least squares (PLS) in strategic management research: A review of four recent studies. Strategic management journal, 195-204.

Hülsheger, U. R., Anderson, N., & Salgado, J. F. (2009). Team-level predictors of innovation at work: a comprehensive meta-analysis spanning three decades of research.

Manzoor, A. (2014). A look at efficiency in public administration: past and future. Sage Open, 4(4), 2158244014564936.‏

Marns, E Blanche, F. (2003). Building organizational culture that stimulates creativity and innovation. European journal of innova on management, v1, pg 64‐74.

Matsuda, T. (1993). Organizational intelligence: its significance as a process and as a product, Proceedings of the International Conference on Economics/Management and Information Technology. Tokoyo, Japan.

Moro, S., Cortez, P., & Rita, P. (2015). Business intelligence in banking: A literature analysis from 2002 to 2013 using text mining and latent Dirichlet allocation. Expert Systems with Applications, 42(3), 1314-1324.‏

Navimipour, N. J., Milani, F. S., & Hossenzadeh, M. (2018). A model for examining the role of effective factors on the performance of organizations. Technology in Society, 55, 166-174.‏

Oyemomi, O., Liu, S., Neaga, I., & Alkhuraiji, A. (2016). How knowledge sharing and business process contribute to organizational performance: Using the fsQCA approach. Journal of Business Research, 69(11), 5222-5227.

Oyemomi, O., Liu, S., Neaga, I., Chen, H., & Nakpodia, F. (2019). How cultural impact on knowledge sharing contributes to organizational performance: Using the fsQCA approach. Journal of Business Research, 94, 313-319.

Pattnaik, S. C., & Sahoo, R. (2018). Human Resource Practices as Predictors of Organizational Performance: A Structural Equation Modeling Approach. Global Business Review, 0972150918779286.‏

Reilly, M., & Scot, P. S. (2010). Dynamic capabilities, absorptive capacity and knowledge sharing: A research agenda into explicating the antecedent factors conducive to subsidiary bargaining power. Academy of International Business (UKI Chapter) Conference Paper, Trinity College Dublin, April 2010. (1-26). Retrieved from: http://arrow.dit.ie/buschmancon/7/.

Rimi, N. N., Yusliza, M. Y., Walters, T., & Basher Rubel, M. R. (2017). The role of devolution in HR‐line manager collaboration and HRM effectiveness relationship: A study of private commercial banks in Bangladesh. Global Business and Organizational Excellence, 36(4), 43-51.‏

Sarac M, Efil I, Eryilmaz M. (2014). A study of the relationship between person-organization fit and employee creativity. Management Research Review; 37(5): 479 – 501.

Sözbilir, F. (2018). The interaction between social capital, creativity and efficiency in organizations. Thinking Skills and Creativity, 27, 92-100.‏

Surienty, L, Ramayah, T, Lo, MC, & Tarmizi, AN. (2013). Quality of Work Life and Turnover Intention: A Partial Least Square (PLS). Approach Social Indicators Research, 119(1):405-20.

Voorberg W, Bekkers V and Tummers L G (2015). A systematic review of co-creation and coproduction: Embarking on the social innovation journey. Public Management Review. 17 (9) 1333-57.

Wang, G.; Netemeyer, R. G. (2004). Salesperson Creative Performance: Conceptualization, Measurement, and Nomological Validity. Journal of Business Research, 57 (8), 805–12.

Wetzels, M., Odekerken-Schröder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS quarterly, 177-195.

Williams, P. J., Geladi, P., Britz, T. J., & Manley, M. (2012). Investigation of fungal development in maize kernels using NIR hyperspectral imaging and multivariate data analysis. Journal of Cereal Science, 55(3), 272-278.