واکاوی مؤلفه¬های به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با رویکرد تحول دیجیتال
محورهای موضوعی : خلاقیت و نوآوری از جنبه‏های روان‏شناختی، علوم شناختی، علوم تربیتی و آموزشی (خلاقیت شناسی روان‏شناختی، خلاقیت شناسی پرورشی)احمد علمشاهی 1 , رضا رادفر 2 , عباس خمسه 3
1 - گروه مدیریت فنآوری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران
3 - گرده مدیریت صنعتی، واحدکرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
کلید واژه: صنعت رسانه, به‌کارگیری فناوری, تحول دیجیتال, فراترکیب, فناوری‌های نوین, نوآوری.,
چکیده مقاله :
هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مؤلفه¬های تأثیرگذار در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با محوریت تحول دیجیتال است. روش: برای رسیدن به هدف تحقیق، کلیه تحقیقاتی که در بازه زمانی سال‌های 2000 تا 2022 به موضوع پژوهش پرداخته بودند، به روش فراترکیب موردبررسی قرار گرفتند. با جستجوی واژگان کلیدی در پایگاه‌های علمی داخلی و خارجی، تعداد 1753 منبع شناسایی شدند که در چند مرحله با بررسی تاریخ انتشار و همخوانی عنوان، چکیده و متن با اهداف مطالعه مورد غربالگری قرار گرفتند و 4۲ مقاله به‌عنوان مقالات نهایی در فراترکیب استفاده شدند. یافته¬ها: درنهایت، هشت مؤلفۀ اثرگذار زیرساخت کلان داده، سواد دیجیتال مدیران و کارکنان، نوآوری در فناوری و محتوا، قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین، مدیریت ارتباطات رسانه¬ای، معناگرایی در صنعت رسانه، مشارکت مخاطبان، استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری شناسایی شدند. نتیجه¬گیری: تأمل در این مؤلفه¬ها و توجه و به‌کارگیری مفاهیم مرتبط با آن‌ها بخصوص توجه به ابعاد زیرساخت کلان داده در فضای تحول دیجیتال و نوآوری در فناوری‌ها و محتوای دیجیتال می¬تواند رهنمون و دستورالعمل هر رسانه¬ای باشد که قصد دارد رویکرد تحول دیجیتال را در سازمان رسانه¬ای خود از طریق فناوری‌های نوین رسانه¬ای پیاده¬سازی کند.
Purpose: The purpose of this research is to identify the influential components in the use of new technologies for the media industry with a focus on digital transformation. Method: To achieve the research objective, all studies conducted between the years 2000 and 2022 on the research topic were examined using the meta-synthesis method based on the seven-stage approach of Sandelowski and Barroso (2007). By searching for keywords in domestic and foreign scientific databases, a total of 1753 sources were identified. The identified sources underwent multiple stages of screening, including examining publication dates and assessing compatibility of titles, abstracts, and full texts with the study objectives. Finally, 42 articles were selected as the final articles for the meta-synthesis. Findings: Finally, eight effective components of big data infrastructure, digital literacy of managers and employees, innovation in technology and content, technological capabilities of new media, media communication management, semantics in the media industry, audience participation, and strategy Technology-based businesses were identified. Results: Deliberating on these components and paying attention and applying concepts related to them, especially paying attention to the dimensions of big data infrastructure in the space of digital transformation and innovation in technologies and digital content can be a guide and instruction for any media that It plans to implement the approach of digital transformation in its media organization through new media technologies.
1- باقرپور، پیمان. موسوی، حسین. آذربخش، سید علی محمد، (1400)، راهکارهای همگرایی میان صداوسیما و فضای مجازی در حوزه تولید محتوا، مطالعات رسانه‌های نوین، (25)7.
2- حاتمی امیر، روشندل اربطانی طاهر، شریفی مهدی،قلیچ لی بهروز، (1397)، بررسی نقش قابلیت‌های فناوری در پیادهسازی موفق نوآوری باز در حوزه IPTV سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری، 50-31.
3- حسینی‌نسب، سید مهدی. شامی زنجانی، مهدی. قلی‌پور، آرین، (1400)، ارائه مدل شایستگی مدیر ارشد دیجیتال به‌عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان، پژوهشنامه پردازش و مديريت اطلاعات، ۳۶ (۳).
4- حسینی نسب، سید مهدی. َشامی زنجانی، مهدی. قلی پور، آرین، (1400)، ارائه چارچوب وظایف مدیر ارشد دیجیتال به‌عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان، فصلنامۀ علمی مطالعات منابع انسانی، (1)11، 25-1.
5- خاتمی فیروزآبادی سید محمدعلی، طباطباییان سید حبیب‌الله، دشتی محمدعلی، 1397، عوامل کلیدی موفقیت در فرآیند پیاده ّ سازی فناوری‌های تولید پیشرفته در بنگاه‌های صنعتی: شواهدی از صنعت خودرو کشور، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دوره ششم، شماره 4، زمستان
6- خجسته، حسن (1394). تفاوت سازمان‌های رسانه¬ای با سایر سازمان‌های صنعتی. رسانه و فرهنگ، 5(2): 21-37.
7- خمسه عباس، رمضانی فرانی محمدرضا،(1397)، ارزیابی توانمندي‌های فنآورانه در سازمان‌های صداوسیما و اولویت‌بندی آن با تکنیک تحلیل شبکه‌ای در راستاي ارائه راهکارهاي بهبود، فصلنامه توسعه فناوری صنعتی، شماره سی‌ودو، تابستان.
8- راهنورد بابک، محمدخانی کامران، فرهنگی علی‌اکبر، محمد داودی امیرحسین،(1395)، تبیین مدل راهبردي براي مدیریت فرآیند پذیرش، انتقال و اشاعه فناوری‌های نوین رسانهای از دیدگاه مخاطبان ایرانی، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، سال بیست‌ودو، شماره 60، بهار، 113-87.
9- روشندل اربطانی. طاهره، امیری افشین، (1397)، مدیریت نوآوری رسانهای: تدوین چارچوبی یکپارچه، فصلنامه رسانه، سال بیست و نهم، شماره 3.
10- ساعی محمدحسین، آزادی محمدحسین، (1400)، راهکارهای مقابله با اخبار جعلی در سازمان‌های خبری و رسانه‌های ایران، فصلنامه علمی وسایل ارتباط‌جمعی رسانه، سال سی‌ودوم، شمارة 2، 78-35.
11- شریفی، سید مهدی. حاتمی، امیر. (1398). ارائه مدل تبیین نقش مدیریت منابع انسانی در اجرای موفق نوآوری باز صنعت رسانه (موردمطالعه: حوزه IPTV سازمان صداوسیما). پژوهش‌های ارتباطی (97)26. ۱۹۷-۲۰۵.
12- صالحی پور باورصاد، سجاد. کاظم پوریان، سعید. (1400). ره نگاشتی نوین برای تحقق تحول دیجیتال. سیاست‌نامه علم و فناوری. (1)11، 17-5.
13- فرقانی محمدمهدی، بنی تمیم محمدامین، (1400)، علل کاهش شمارگان مطبوعات، فصلنامه علمی وسایل ارتباط‌جمعی رسانه، سال سی‌ودوم، شمارة 2، 34-5.
14- مجدی زاده، زهرا. موسوی حق‌شناس، سید میلاد. (1399). چیستی و چرایی اخبار جعلی در عصر دیجیتال: فرا تحلیل کیفی فصلنامه علمی مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، سال سوم، شماره 1 پیاپی، بهار، 124-93.
15- مصدری، فاطمه؛ حسینی سروری، حسن (1397). ماهیت رسانه‌های نوین. رسانه و فرهنگ، 8(2): 205-229.
16- Valérie-Anne, Sven Lindmark, Heritiana Ranaivoson and Pieter Ballon, (2014), A typology of media innovations: Insights from an exploratory study, The Journal of Media Innovations 1.1, 28-51.
17- Belu Mihaela Gabriela, Ramona Iulia Dieaconescu, Dorel Mihai Paraschiv and Ioan Popa, 2021, The Impact of Implementing New Technologies in International Trade and Logistics, Basiq international conference, 7th BASIQ International Conference on New Trends in Sustainable Business and Consumption. Foggia, Italy, 3-5 June 2021. Bucharest: ASE, pp. 284-293.
18- Belle-Hallsworth, C. and Gordon, P.A. (2019), "Managing Technology Implementation Change in a Caribbean Organization", Gordon, P.A. and Overbey, J.A. (Ed.) Advances in the Technology of Managing People: Contemporary Issues in Business (The Changing Context of Managing People), Emerald Publishing Limited, Bingley, pp. 109-120.
19- Cason W. Christopher, SchWeber Claudine, 2013, Managing the Opportunities and Perils of New Media Technologies in Crisis Communication: A New Paradigm in 21st Century Crisis Preparedness, New Media Technologies, Communication, and Crisis Preparedness, Proceedings of the Third International Conference on Engaged Management Scholarship, Atlanta, Georgia, September 19-22.
20- Chaya R, 2021, A Study on Implementing a Digital Transformation in Manufacturing Industries, International Journal of Advances in Engineering and Management (IJAEM), Volume 3, Issue 10 Oct 2021
21- Chen, S. & King, J. L. (2022). Policy and Imprecise Concepts: The Case of Digital Transformation. Journal of the Association for Information Systems, 23(2), 401-407.
22- Da Costa, R. L. Cabral, L. Pereira, L. F. Dias, Á. & Gonçalves, R. (2022). Digital Transformation Impact to Media Industry. International Journal of Economics and Business Research, (1), 1.
23- Ebbrecht-Hartmann, T. (2021). Commemorating from a distance: the digital transformation of Holocaust memory in times of COVID-19. Media, Culture & Society, 43(6), 1095-1112.
24- Egloffstein, M. & Ifenthaler, D. (2021). Tracing digital transformation in educational organizations. In Digital Transformation of Learning Organizations (pp. 41-57)
25- Ekdale Brian, Jane B. Singer, Melissa Tully and Shawn Harmsen, (2015), Making Change: Diffusion of Technological, Relational, and Cultural Innovation in the Newsroom, Vol. 92(4) 938–958.
26- Faruk Jasarevic, Ermin Kuka, 2015, A strategic approach to the implementation of new technologies in the media, Ekonomidija, Teorija I Praksa, Godina VIII, broj 3, str. 101-119.
27- GARCÍA-PERDOMO VICTOR, MAGAÑA MARÍA ISABEL, (2020), The Adoption of Technology and Innovation Among Native Online News Media in Colombia, International Journal of Communication 14(2020), 3076-3095
28- Hong Guo, 2021, The development and application of new media technology in news communication industry, International Journal of Electrical Engineering & Education, 0(0) 1–11.
29- Jafari-Sadeghi Vahid, Alexeis Garcia-Perez, Elena Candelo c, Jerome Couturier, (2021), Exploring the impact of digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The role of technology readiness, exploration and exploitation, Journal of Business Research 124,100–111.
30- Knight. Margaret Anne, 2016, The impact of changing media technology on the practice of journalism, A thesis submitted in fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, at the University of Central Lancashire.
31- Kornilovich, V. A. Vasilenko, V. I. & Kulikova, O. A. (2022). Stability of the State System in the Context of Digital Transformation. In Proceedings of the International Scientific Conference “Smart Nations: Global Trends in The Digital Economy” (pp. 65-73)
32- Kirchhoff, S. (2022). Journalism Education’s Response to the Challenges of Digital Transformation: A Dispositive Analysis of Journalism Training and Education Programs. Journalism Studies, 23(1), 108-130.
33- Kraus, S. Durst, S. Ferreira, J. J. Veiga, P. Kailer, N. & Weinmann, A. (2022). Digital transformation in business and management research: An overview of the current status quo. International Journal of Information Management, 63, 102466.
34- Kumar, R. Singh, H. and Chandel, R. (2018), "Exploring the key success factors of advanced manufacturing technology implementation in Indian manufacturing industry", Journal of Manufacturing Technology Management, Vol. 29 No. 1, pp. 25-40.
35- Madichie, N. O. Bolat, E. & Taura, N. (2021). Digital transformation in West Africa: a two country, two-sector analysis. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy.
36- Mirfalah Lialestani, Khamseh & Radfar, (2021), Digital Transformation model, based on Grounded theory, Journal of Information Systems and Telecommunication, Vol. 9, No. 4, October-December.
37- Mikhailova, O. (2018), "Adoption and implementation of new technologies in hospitals: a network perspective", IMP Journal, Vol. 12 No. 2, pp. 368-391
38- Moosavi Javid, Bakhshi Javad, Martek Igor, (2021), The application of industry 4.0 technologies in pandemic management: Literature review and case study, Healthcare Analytics 1
39- Oh, K. Kho, H. Choi, Y. Lee, (2022), S. Determinants for Successful Digital Transformation. Sustainability, 14, 1215.
40- Ozkent, Y. (2022). Big Data in Digital Media Platforms. In Handbook of Research on Smart Management for Digital Transformation. IGI Global.
41- Qin Haiqing, Liu Xiaohan, Qin Haiqi, Zhu Jiang, (2020), How to be an Enabler of Digital Transformation for Media Organizations? The 11th International Conference on E-business, Management and Economics, July, Pages 153– 156
42- Rodríguez Bolívar, M.P. and Alcaide Muñoz, L. (2022), "Identification of research trends in emerging technologies implementation on public services using text mining analysis", Information Technology & People, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print.
43- Tulenheimo Risto, 2015, Challenges of Implementing New Technologies in the World of BIM – Case Study from Construction Engineering Industry in Finland, Procedia Economics and Finance, Volume 21, 2015, Pages 469-477.
44- Udovita, P. V. M. V. D. (2020). Conceptual review on dimensions of digital transformation in modern era. International Journal of Scientific and Research Publications, 10(2), 520-529.
45- Yu Fei, Tim Schweisfurth, 2020, Industry 4 technology implementation in SMEs - A survey in the Danish-German border region, International Journal of Innovation Studies 4, pp 76-84.
46- Ziboud Van Veldhoven & Jan Vanthienen, (2021), Digital transformation as an interaction-driven perspective between business, society, and technology, Institute of Applied Informatics at University of Leipzig.
نشریه علمي ابتكار و خلاقيت در علوم انسانی.
دورة سیزدهم، شمارة سه، زمستان1402 ، صص ا-37 مقاله پژوهشی
تاريخ دريافت: . 27/08/1402
تاريخ پذيرش: 23/03/1403
واکاوی مؤلفههای به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه
با رویکرد تحول دیجیتال
احمد علمشاهی1 رضا رادفر2* عباس خمسه3
چکیده
هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مؤلفههای تأثیرگذار در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با محوریت تحول دیجیتال است.
روش: برای رسیدن به هدف تحقیق، کلیه تحقیقاتی که در بازه زمانی سال‌های 2000 تا 2022 به موضوع پژوهش پرداخته بودند، به روش فراترکیب موردبررسی قرار گرفتند. با جستجوی واژگان کلیدی در پایگاه‌های علمی داخلی و خارجی، تعداد 1753 منبع شناسایی شدند که در چند مرحله با بررسی تاریخ انتشار و همخوانی عنوان، چکیده و متن با اهداف مطالعه مورد غربالگری قرار گرفتند و 4۲ مقاله به‌عنوان مقالات نهایی در فراترکیب استفاده شدند.
یافتهها: درنهایت، هشت مؤلفۀ اثرگذار زیرساخت کلان داده، سواد دیجیتال مدیران و کارکنان، نوآوری در فناوری و محتوا، قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین، مدیریت ارتباطات رسانهای، معناگرایی در صنعت رسانه، مشارکت مخاطبان، استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری شناسایی شدند.
نتیجهگیری: تأمل در این مؤلفهها و توجه و به‌کارگیری مفاهیم مرتبط با آن‌ها بخصوص توجه به ابعاد زیرساخت کلان داده در فضای تحول دیجیتال و نوآوری در فناوری‌ها و محتوای دیجیتال میتواند رهنمون و دستورالعمل هر رسانهای باشد که قصد دارد رویکرد تحول دیجیتال را در سازمان رسانهای خود از طریق فناوری‌های نوین رسانهای پیادهسازی کند.
کلیدواژهها: صنعت رسانه، به‌کارگیری فناوری، تحول دیجیتال، فراترکیب، فناوری‌های نوین، نوآوری.
پیشگفتار
فناوری یکی از کلیدی‌ترین مؤلفههای تغییر در محتوای راهبردی صنعت رسانه است و سرنوشت این صنعت به‌صورت بنیادی با فناوری‌های نوین گره‌خورده است. این فناوری‌ها در حــال ایجــاد تغییــرات بنیــادی و اساســی در صنعت رسانه همچون سایر صنایع، ســازمان‌ها و کسب‌وکارها آن‌ها هســتند. ظهـور و بـروز ایـن فناوری‌ها منجـر بـه تحـول در شـرح وظایـف، نحـوة تعامـل، تغییـر در مـدل کسب‌وکار و فرآیندهـای سـازمانی رسانهها شـده اسـت. محققان همچون حسینی نسب و همکاران (1399)، میرفلاح3 و همکاران (2021) و کیرشهوف4 (2022) تحول دیجیتال را نامي مناسب براي این تغييرات اساسي در دنياي كنوني می‌دانند که فرآیندی مداوم برای به‌کارگیری فناوری‌های دیجیتال جدید در زندگی روزمره و به معناي بـازنگري در تعاملات سازماني با مشتريان، تغيير در فرآيندهاي عرضه محصول و بازآفريني راهكارهای ايجاد ارزش براي ذينفعان است. مطالعات او5 و همکاران (2022) و کورنیلویچ و همکاران6 (2022) نشان میدهد که نیاز به تحول دیجیتال و پذیرش آن برای توسعه و استفاده از فناوری دیجیتال، در سطح جهانی شروع به‌سرعت بخشیدن کرده است و سازمان‌هایی کــه بــه ایـن تحـولات بی‌اعتنا بوده‌اند، در ســال‌های اخیــر از عرصــة کسب‌وکار خارج‌شده‌اند.
در پی گسترش چشمگیر ارتباطات، دیجیتالی شدن، جهانی‌شدن و حاكم شدن «فناوری» بر همه عرصههای زندگی انسان، فناوری‌های نوین ازجمله فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی، موجب تغییرات بسیاری در زمینه تولید، توزیع، دریافت، نگهداری و بازیابی اطلاعات شدهاند كه از آن جمله میتوان به تسریع در فرآیند تبادل اطلاعات اشاره كرد. ازنظر مجدیزاده (1399) این فناوری‌ها در دو دهه گذشته، تحولات گستردهاي را نیز در صنعت رسانه پديد آورده و شیوه‌های تولید، پخش و دريافت آن را تغییر داده است. ساختارهاي تولید محتوا، منعطفتر، آسان‌تر و ارزانتر شده است به‌طوری‌که از عهده افراد غیرحرفهاي نیز برمی‌آید و با فناوری‌های نوین پخش و دریافت، اين امکان فراهم آمده تا با اتصال به اينترنت از طريق وسايلی چون تبلت، گوشی‌های همراه هوشمند، لپ‌تاپ و رایانه‌های خانگی به برنامههاي رسانهای دسترسی پیدا کرد.
لذا با توجه به موارد پیش‌گفته توســعه فناوری‌های نوین، در حوزه رســانه و ارتباطات، موجب تغییر الگوهاي رفتاري مخاطبان، ایجاد نیازهاي جدید در مخاطبان، ورود رقباي جدید به بازار رســــانه و تخصصی شدن شبکه‌ها شده است و این موضوع در مقاله خمسه و رمضانی (1397) نیز بیان‌شده است. این تغییرات سبب گسترش بازارهای رسانهای جدید و حذف بسیاری از بازارهای موجود شده است. کیرشهف7 (2022) معتقد است دیجیتالی شدن٬ تأثیر عمیقی بر پایه‌های فناوری، اقتصادی و اجتماعی روزنامهنگاری داشته و مهارت‌های روزنامهنگاری و فرآیندهای کاری را از بسیاری جهات تغییر داده است. گارسیا8 و مگانا9 (2020) تأثیر این فناوری‌ها را به حدی می‌دانند که ساختارها و پلتفرمهای آن‌ها گاهی طرح‌ها و عاملیت خود را بر رسانهها تحمیل میکنند تا چارچوب‌های سنتی را بازنگری و ترتیبات مخرب در اکوسیستم خبری دیجیتال را باز کنند.
هانگ گو10 (2021) نتیجه گرفته است در کنار فرصت‌هایی که این فناوری‌ها برای رسانهها به ارمغان می‌آورد آسیب‌ها، تهدیدها و چالش‌هایی را نیز به همراه دارد. یکی از این تهدیدهای مهم، به اجماع متخصصان این حوزه در سراسر جهان، تولید و انتشار خبرهای هدایت‌شده و جعلی است. ساعی و آزادی (1400) اذعان میکنند که دولت‌های رقیب، عناصر معارض و اپوزیسیون، افراد سودجو و مغرض و حتی سازمان‌های رقیب، با اطلاع از این ظرفیت، اقدام به تحریف و واژگون‌سازی حقایق در فضای مجازی جوامع و کشورهای هدف در مقیاس وسیع کرده و افکار عمومی را در جهت اهداف خویش و عمدتاً در تقابل با دولت‌هایشان بسیج میکنند. این فرآیند حقیقت زدایی گسترده از فضای اطلاع‌رسانی جوامع، موجی از آسیب‌ها و نگرانی‌ها را در سراسر جهان ایجاد کرده است. در تحقیقات فرقانی و بنی تمیم (1400) نیز مسئله کاهش شمارگان مطبوعات و افول سایر رسانه‌های سنتی به‌عنوان یکی از چالشهای مهم اصحاب رسانه در ایران و جهان بیان‌شده است. رسانه‌های نوظهور سايبري، يا پهن باندها، با ويژگي‌هاي بارزي همچون تعاملي بودن، چندرسانه‌ای بودن، فرامکاني و فرازماني بودن و نیز صرفه اقتصادي، گوي سبقت را از رسانه‌های قديمي‌تر ربوده‌اند.
از طرف دیگر تجربه به‌کارگیری فناوری براي صنایع و بنگاه‌های صنعتی مختلف، همواره موفق نبوده است. خاتمی فیروزآبادی و همکاران (1397) معتقدند پیادهسازی فناوری، یک پدیده پیچیده است و همین پیچیدگی باعث میشود تا یک فناوری واحد، در دو بنگاه صنعتی به دو صورت مختلف پیادهسازی شده و دستاوردهاي متفاوتی را رقم بزند. نکته مهمی که در تعاریف به‌کارگیری فناوری وجود دارد به‌کارگیری تعبیر Implementation در رابطه با فناوری‌های نوین است که بیشتر ناظر به اقدامات و فعالیت‌هایی است که تیم پیادهسازی کننده با کمک مشاوران و همراهان خود انجام می‌دهند و بیشتر ابعاد فاعلی پدیده را پوشش میدهد. درحالی‌که تعابیری مانند Adoption بیشتر از منظر کاربران فناوری به پدیده نگاه میکند و اقبال آن‌ها به فناوری‌های نوین را به بحث می‌گذارد. لذا تعریف مدنظر در نوشتار حاضر، فرآیندی است که منجر به نهادینه شدن نوآوری فنآورانه میشود و انتشار درون‌سازمانی آن را ممکن می‌سازد. در این فرآیند درگیر کردن اعضای سازمان به نحوی مناسب و ایجاد تعهد در استفاده از فناوری لازم است.
از طرف دیگر تأثیر همه‌گیری کووید -19 بر زندگی مردم ویرانگر بوده است. در سراسر جهان، مردم مجبور شدند در خانه بمانند و برای ادامه زندگی و کار خود به بهترین شکل ممکن به استفاده از فناوری‌های دیجیتال متوسل شوند. بر این اساس کراوس11 و همکاران (2022) نتیجه گرفته‌اند کووید-19 حرکت جامعه را به سمت انقلاب صنعتی چهارم (تحول دیجیتال) سرعت بخشیده و توجه به موضوع تحول دیجیتال را از یک فرصت فنآورانه به یک ضرورت ناب برای مدیریت نیازها و انتظارات جمعیت رو به رشد جهان تبدیل کرده است.
ورود و پیشرفت فناوری نوین به‌ویژه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی در سازمان‌های رسانهای به‌سرعت در حال افزایش است. این فناوری‌ها در چند دهه اخیر تأثیرات بسیار شگرفی بر حیات اجتماعی و فرهنگی رسانهها به جای گذاشته و تغییرات زیربنایی زیادی را در محیط، ساختار و نحوه مدیریت سازمان‌های رسانهای ایجاد کرده است. سرعت رشد فناوری‌های نوین به‌گونه‌ای است که بسیاری از رسانهها از روند تحولات آن عقب می‌مانند. رسانهها برای ادامه حیات خود، نیازمند تطبیق با فناوری‌های نوین هستند. مرور تحقیقات انجام‌شده در حوزه مدیریت رسانه و علم ارتباطات نشان میدهد که بیشتر محققان به جنبههای فرهنگی و اجتماعی رسانهها پرداخته‌اند و بنا بر نظر خمسه و رمضانی (1397) ضروری است علاوه بر جنبههای فرهنگی اجتماعی که بیشتر در رسانه‌های عمومی بر آن تأکید میشود جنبههای اقتصادي و فنآورانه صنعت رسانه نیز مانند هر صنعت دیگري موردتوجه قرار گیرد.
در ایران نیز بهرهبرداری از شبکههای مجازی همچون اینستاگرام، تلگرام و ... در کسب اطلاعات و اخبار، گسترش ارتباطات خانوادگی، دوستانه و اجتماعی و همچنین توسعه کسب‌وکارهای خانگی با راه‌اندازی هزاران صفحه یا کانال شخصی اینترنتی در قالب یک خدمات دهنده و استقبال کاربران از آن، حکایت از رویکردهای نوین جامعه در عرصه رسانه‌های مدرن در ایران دارد. امروز در کشور ۱۰۳ میلیون شماره تلفن همراه به مردم واگذار شده است درحالی‌که مطبوعات در ۷۵۰ هزار نسخه در کشور منتشر میشود و نفوذی کمتر از ۲ درصد در جامعه دارد. گاهی این رسانه‌های اجتماعی پیشروتر از رسانه‌های جمعی مانند رادیو و تلویزیون نیز شدهاند و گوی سبقت را در جلب مخاطبان از آن‌ها ربوده‌اند. لذا با توجه به تهدیدات نرم کشور از سوی دشمنان و هجمه‌های رسانهای آن‌ها، تأثیرات زیاد رسانه‌های جدید در کشور و گسترش ضریب نفوذ آن‌ها در سبک زندگی جامعه، مطالعه و شناخت ظرفیت‌ها و چالشهای فناوری‌های نوین رسانهای باید موردتوجه مدیران فرهنگی و رسانهای کشور قرار گیرد. در این رهگذر بهرهگیری از مدلی بومی برای به‌کارگیری این فناوری‌ها به‌ویژه در بستر دیجیتال در جهت تأمین منافع ملی ایران ضروری است و میتواند یاریگر سیاست‌گذاران عرصه رسانه کشور برای مواجه‌ای هوشمندانه و عالمانه در امر شناسایی، جذب و به‌کارگیری و توسعه فناوری‌های نوین باشد.
عليرغم پژوهش‌های فراوان، نویسندگان در پژوهش‌های خود صرفاً به بررسی ابعاد محدود و پراکنده‌ای از به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه اکتفا کردهاند و ارائه چارچوبی جامع از ابعاد به‌کارگیری و پیادهسازی موفق فناوری‌های نوین مغفول باقی‌مانده و هریک از مطالعات پیشین بر جنبه‌ای متفاوت تمرکزیافته‌اند و خلأ بهرهگیری از مهارت‌های مدیریت فناوری برای شناسایی، جذب، بهرهبرداری و توسعه این فناوری‌ها احساس می‌شد. لذا اين تحقيق به‌صورت جامع با مطالعه تحقیقات انجام‌شده در این حوزه عوامل مؤثر در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با رویکرد تحول دیجیتال را شناسایی نمود تا این خلأ پژوهشی مرتفع شود.
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
امروز سپهر رسانهای درگیر رقابت بسیار پیچیدهای است که مملو از رسانه‌های گوناگون مکتوب، آنالوگ و آنلاین با علائم و نشانههای مشهور و جهانی است؛ از همین روست که در سال 1987، یعنی در آن سالهایی که هنوز در بستر فناوری‌های جدید ارتباطی، رسانه‌های آنلاین و اجتماعی به وجود نیامده بود و افقهای تازهای در جهان ارتباطات وجود نداشت، اورت دنیس12، مدیر مرکز مطالعات رسانهای ژانت13، اعلام کرد که امروزه سازمان‌های رسانهای در حال رشد و دگرگونی هستند و واقعیت این است که دیگر مالکان نمیتوانند ادارۀ آن‌ها را بر عهده داشته باشند. صنعت رسانه نیازمند تعریف حرفۀ جدیدی است و آن فن مدیریت شرکتهای رسانهای است. دیگر یک متخصص روزنامهنگاری نمیتواند یک سازمان رسانهای اعم از پخش رادیو و تلویزیونی، سایتهای اینترنتی و نشریات پرتیراژ را اداره کند، زیرا بعد دیگر قضیه یعنی بازار پیچیده محصولات رسانهای و رقابت با دیگر شرکتها برای بقا در بازار پررنگ‌تر و مهم‌تر شده است. امروزه تحولات دیجیتال باعث شده است که این تغییرات و پیچیدگیها شتاب فزایندهای به خود بگیرند که نیازمند بهرهگیری از قابلیتها و پتانسیلهای جامع مدیریت فناوری‌های رسانهای است.
اگرچه تحولات در فناوری‌ها، نظام توليد و توزيع را در هر سازمان صنعتي دگرگون ميكند، اما تفاوت سازمانهاي رسانهاي با سازمانهاي صنعتي را بايد در ميزان ايـن شـتاب و تـأثير فناوری بر نظام ارتباطـات ديـد. شـتاب تحـولات فناوری‌های جديـد و مبتنـي بـر وب باعث شده از صنعت رسانه به‌مثابه «صنعت در حـال ظهـور» يـاد كننـد. شـتاب تحـولات فناوری‌ها بر فرآيند توليد، مكانيسمهاي توزيع، و رابطة مخاطب با رسانه تـأثير مـيگـذارد. ازاین‌رو، تحولات فناوری همواره سازمانهاي رسانهاي و خبـري را در موقعيـت رقـابتي شديد قرار ميدهد و امكان تدوين استراتژيهاي بلندمدت را منتفي ميكند (خجسته، 1394، ص27).
درك تفاوت ميان آنالوگ و ديجيتال بسيار مهم است. آنالوگ فرآیند دريافـت سـيگنالهـاي صوتي يا ويدئويي و ترجمه آن به پالسهاي الكترونيكي است. ديجيتال به معنـي شكسـتن سيگنال به فرمهاي دودويي اسـت. ديجيتـال سيسـتمي مبتنـي بـر محاسـبات و فـرمهـاي دودويي است، برخلاف آنالوگ كه با تبديل الكترونيكي سيگنالها سروکار دارد. با فرآيند ديجيتاليزاسيون ميتوان شمار نامحدودي از اطلاعات و دادههـا را در ابعـاد بسـيار وسـيعي نسبت به عصر آنالوگ انتقال داد. با ديجيتالسازي، تصـاوير، اصـوات و دادههـا به‌وسیله سيستمهاي دوتايي كه فضاي بسيار كمتري را اشغال میکنند، منتقل مـيشـوند. فيبرهـاي نوري كه در فرآيند ديجيتالسازي استفاده ميشوند نسبت به كابلهـاي قـديمي، جابجـايي حجم بسيار بالاتري از پيامها را ممكن ميسازند. با فناوری ديجيتال، پيامهاي در گـردش افزايش مييابد و عرضه دادههاي رسانهاي بسيار وسيعتر از قبل ميشود. ديجيتال بـودن به‌عنوان ذاتي و بخش جداييناپذير ماهيت رسانههاي جديد پذيرفته شده است (مصدری و حسینی، 1397، ص213).
بیشترین تأثیر تحولات ناشی از رسانه‌های نوین در صنعت موسیقی دیده میشود٬ به‌طوری‌که فروش محصولات موسیقی از طریق فروشگاه‌های سنتی در مدت یک سال با افت 25 درصدی مواجه شد و علت آن برگزاری و خرید اینترنتی موسیقی است. اما در ارتباط با روزنامه که یکی از قدیمی‌ترین اشکال رسانهای است، حتی در کشورهای روزنامه‌خوان مانند ژاپن هرسال با افت خوانندگان مواجه هستیم که علت آن مطالعه نسخه اینترنتی روزنامه‌ها ازیک‌طرف و ظهور رقبای اینترنتی مانند خبرگزاری‌ها و سایتهای خبری از طرف دیگر است (گیدنز،1380). دراین‌بین تلویزیون وضعیت مناسبی دارد و مخاطبان آن زیاد است و به دلیل جذابیت بصری موقعیت خود را حفظ نموده است البته شبکههای تلویزیونی ملی با ورود ماهواره با افت مخاطب مواجه شدهاند. در صنعت بازی‌های رایانهای، تغییر به سمت بازی‌های اینترنتی و آنلاین است. رادیو نیز که با ظهور تلویزیون با افت مخاطب روبهرو شد، اکنون با فناوری با نام رادیوی اینترنتی مواجه شده است. بی‌تردید تغییرات یادشده، مدیریت رسانهها را پیچیده میکند و شرایط جدیدی را رقم میزند بطوریکه مدیر رسانه برای کسب موفقیت لازم است قواعد و مهارت‌های جدیدی را بکار بگیرد (گودرزی، 1400).
شاخصهای اساسی در فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در پژوهش خواجه ئیان و دیگران (1388) به شرح ذیل بیان‌شده است.
شکل ۱. ویژگیهای رسانهای برخاسته از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی (خواجهئیان و دیگران،1388)
امروزه ورود فناوری‌های جدید ارتباطی به جامعه، موجب تغییرات بنیادینی در جهان رسانهها شده و محیط رسانهای را بسیار متفاوت از گذشته، ساخته است. بنابراین، این امر تغییرات در نوع مدیریت و ارتباط با مخاطبان و همچنین ارائه جدیدی از مدل‌های کسب‌وکار را به همراه خواهد داشت. تغییراتی همچون گسترش بازار رقابت، تنوع در سلیقه و خواست مشتری، ارائه محصولات شخصی‌سازی‌شده، ورود بازیگران جدید از طریق همگرایی میتواند ناشی از تأثیر فناوری‌های نوین در این صنعت باشد (خواجه ئیان و دیگران، 1388).
مرور ادبیات پژوهش نشان میدهد پژوهش‌های انجام‌شده را در چند دسته زیر میتوان دسته‌بندی کرد. دسته اول شامل پژوهش‌هایی است که در زمینه تأثیر و پیامدهای فناوری نوین در صنعت رسانه انجام‌شده است (هانگگو، 2021؛ گارسیا و مگانا 2020؛ اکدال و همکاران؛ نایت، 2016؛ فاروک و ارمین، 2015؛ کیسون و شوبر، 2013؛ فرقانی و بنیتمیم، 1400؛ حاتمی و همکاران، 1397؛ خمسه و رمضانی، 1397؛ باقرزاده و فرامرزی، 1392). در این تحقیقات ازجمله تحقیق هانگ گو14 (2021) به ویژگیهای فناوری‌های جدید در صنعت رسانه توجه ویژهای شده است و تحقیقات در آن قالب ارائه شده است. در برخی تحقیقات نکات جالبی مطرح میشود. برای مثال: گارسیا15 و مگانا16 (2020) در پژوهششان نشان دادند که رسانه‌های آنلاین بومی، به کیفیت محتوا، دسترسی به اطلاعات و استانداردهای روزنامهنگاری بیش از فناوری و پلتفرمهای دیجیتال ارزش قائل‌اند. نایت17 (2016) با ادعای اینکه ساختارهای اقتصادی زیربنای روزنامهنگاری است رویکرد جامعهمحور و توجه به اقتصاد را در پذیرش فناوری‌های نوین در صنعت رسانه مطرح کرد. فاروک و ارمین18 (2015) نیز رویکردهای رقابتپذیری و موقعیت بازار را در نقش فناوری‌های نوین در صنعت رسانه مهم قلمداد میکند. فرقانی و بنی تمم (1400) نیز عنوان کردند که علل فنآورانه و علل اقتصادي، بيشترین تأثير را بر کاهش شمارگان مطبوعات در ایران داشته‌اند.
دسته دوم٬ شامل پژوهش‌هایی است که در حوزه نوآوری شکل‌گرفته‌اند (بلین19 و همکاران، 2014؛ اکدال و همکاران (2015)؛ شریفی و حاتمی، 1398؛ حاتمی و همکاران، 1397؛ روشندل و امیری، 1397). برای مثال: بلین و همکارانش (2014)، به استانداردهای نوآوری در رسانه در عصر جدید توجه نشان دادهاند. در این مورد، یافته‌های اکدال20 و همکاران (2015) نشان داد که تغییرات فنآورانه و انتشار نوآوریهای فنآورانه در اتاق خبر با کمترین مانع از طرف روزنامهنگاران روبرو است. شریفی و حاتمی (1398) در تحقیقی نقش مدیریت منابع انسانی در اجرای موفق نوآوری باز صنعت رسانه را تبیین کردند. حاتمی و همکاران (1397) نیز نقش قابلیت‌های فناوری در پیادهسازی موفق نوآوری باز را مطرح کردند. روشندل و امیری (1397) یک چارچوب یکپارچه برای درک مناسب مقوله مدیریت نوآوری رسانهای را تبیین کردند تا راهگشای سازمان‌های رسانهای در استفاده از فناوری‌های جدید باشد.
دسته سوم٬ تحقیقاتی نیز در زمینه تحول دیجیتال و به‌طور خاص در صنعت رسانه انجام‌شده است (اوزکنت21، 2022؛ دا کاستا22 و همکاران، 2022؛ هارتمن23، 2021؛ کیرشهف، 2022؛ زیبود و وانتینن، 2021؛ کین و همکاران، 2020؛ باقرپور و همکاران، 1400؛ راهنورد و همکاران، 1395). در این دسته از تحقیقات ازجمله در تحقیق اوزکنت (2022) و کین24 و همکاران (2020)، به اهمیت کلان دادهها و ارتباط نزدیک آن‌ها با صنعت رسانه تأکید شده است. برخی دیگر مانند داکاستا و همکارانش (2022) و هارتمن (2021) به بررسی رفتار مشتری و مصرفکنندگان در تحول دیجیتال صنعت رسانه توجه میکنند. کیرشهف25(2022)، به چالشهای دیجیتالی شدن در حوزه ژورنالیسم و آموزش آن پرداخته و در این زمینه شکافهایی را شناسایی کرده است. زیبود26 و وانتینن27 (2021) در تحقیقشان به تحول دیجیتال به‌عنوان یک دیدگاه تعامل محور بین تجارت، جامعه و فناوری نگاه میکنند. همگرایی رسانهای مفهومی است که باقرپور و همکارانش (1400) و راهنورد و همکاران (1395) در تحول دیجیتال اهمیت آن را مطرح کردهاند. با توجه به پیچیده بودن مقوله پیادهسازی فناوری و همچنین ویژگیهای متمایز صنعت رسانه با دیگر رسانهها، ضرورت ارائه چارچوبی جامع و یکپارچه از ابعاد به‌کارگیری و پیادهسازی موفق فناوری‌های نوین احساس میشود.
در این مقاله سه حوزه تحقیقات علمی مختلف به هم رسیده‌اند: مدیریت فناوری، مدیریت رسانه و تحول دیجیتال که دارای رابطۀ دیالکتیک با یکدیگر هستند و فصل مشترك آن‌ها در کانون توجه این تحقیق و شکلدهندۀ چارچوب نظری است.
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نگاه هدف، كاربردي، بر اساس نحوة جمع‌آوری اطلاعات، توصيفي- پيمايشي است و با روش كيفي انجام‌شده است. در این گام با روش فراتركيب به مطالعه پیشینه پژوهش و گردآوري اطلاعـات در ارتبـاط بـا موضـوع پرداخته‌شده است. ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ از روش ﻓﺮاﺗﺮﮐﯿﺐ، معمولاً از اﻟﮕﻮی سندلوسکی و ﺑﺎروسو28 (۲۰۰۷) اﺳﺘﻔﺎده میشود. روش سندلوسکی و ﺑﺎروسو الگویی ساختارمند برای تحلیل کیفی متن و استخراج مفاهیم است. این روش از یک الگوی هفت مرحله‌ای برای تحلیل اسناد استفاده میکند. مراحل هفت‌گانه روش سندلوسکی و ﺑﺎروسو در شکل شماره ۲ آمده است:
شکل ۲. مراحل روش سندلوسکی و ﺑﺎروسو
نخستین گام در روش سندولوسکی و باروسو، تنظیم پرسش‌های پژوهش است. این پرسش‌ها که بر اساس چهار پارامتر چه چیزی، چه کسی، چه زمانی و چگونه قابل تنظیم است، در این پژوهش به شرح زیر است:
چه چیزی؟ در این تحقیق به این سؤال پاسخ می‌دهیم که مؤلفههای به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با رویکرد تحول دیجیتال کدامند؟ برای پاسخگویی به این سؤالات، کلمات کلیدی زیر مورد جستجو قرار گرفت:
جدول 1. واژگان کلیدی موردنظر برای جستجو
واژگان کلیدی فارسی | واژگان کلیدی انگلیسی |
«به‌کارگیری فناوری» یا « به‌کارگیری تکنولوژی» «به‌کارگیری فناوری» یا « به‌کارگیری تکنولوژی» «پیادهسازی فناوری» یا «پیادهسازی تکنولوژی» | "Technology implementation"
|
«پیادهسازی موفق فناوری» یا «پیادهسازی موفق تکنولوژی» | "Successful implementation of technology" |
«به‌کارگیری فناوری جدید» یا «به‌کارگیری تکنولوژی جدید» «به‌کارگیری فناوری جدید » یا «به‌کارگیری تکنولوژی جدید» «پیادهسازی فناوری جدید» یا «پیادهسازی جدید تکنولوژی» | "Implementing new technology" |
«فناوری جدید»، «فناوری‌های جدید»، «تکنولوژی‌های جدید»، «تکنولوژی جدید»، «فناوری نوین»، «فناوری‌های نوین»، «تکنولوژی‌های نوین» و «تکنولوژی نوین» | "Implementing new technologies" "Implementing new technology" |
«فناوری» یا «تکنولوژی» و «رسانه» | "Media" AND "Technology" |
«تحول دیجیتال» | "Digital transformation" |
چه کسی؟ مقالات منتشرشده در پایگاه‌های علمی معتبر انگلیسی (پایگاه‌هایی با مجلات دارای ایندکس‌های معتبر بین‌المللی) همچون ساینس دایرکت، ام‌دی‌پی‌آی، آکادمی آکسفورد، امرالد، اشپیرینگر، تیلور و فرانسیس و ریسرچ گیت و همچنین پایگاه‌های علمی معتبر فارسی (دارای اعتبار علمی –پژوهشی) مانند بانک اطلاعات نشریات کشور (مگیران)، پایگاه مجلات تخصصی نور (نور مگز)، جهاد دانشگاهی (سید)، پرتال جامع علوم انسانی و جویشگر علمی فارسی (علم نت).
چه وقت؟ در ابتدا کلیه مقالات منتشرشده موردنظر خواهد بود و بر اساس نمودار رشد تحقیقات سال مبدأ انتخاب خواهد شد.
چگونه؟ مقالات علمی پژوهشی معتبر (به دلیل داوری دقیق انجام‌شده) به زبان‌های فارسی و انگلیسی.
پس‌ازآنکه سؤالات پژوهش بر اساس هدف پژوهش تنظیم شد، مرحله بررسی نظام‌مند متون آغاز میشود که بر اساس جستجوی واژگان کلیدی اشاره‌شده تعداد 1753 مقاله فارسی و انگلیسی، از پایگاه‌های علمی معتبر استخراج شد. بدین‌صورت که تعداد کل مقالات انگلیسی 1231 مورد و مقالات فارسی 522 مورد شناسایی شدند.
نتایج حاصل‌شده از جستجوی مقالات، نشان میدهد که مقالات با موضوع «رسانه» و «فناوری» و «پیادهسازی فناوری» از سال 2000 شروع‌شده است و از سال 2012 رشد معناداری یافته است که با توجه به موضوع مقالات، این رشد به دلیل رشد به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و ظهور و بروز رسانه‌های نوین و شبکههای اجتماعی میباشد. همچنین فراوانی مقالات منتشره با موضوع تحول دیجیتال نیز نشان میدهد این تحقیقات از سال 2000 آغاز و از سال 2015 رشد معناداری دارد. بنابراین مقالات از سال 2000 مبنای بررسی متون قرار گرفت.
برای شناسایی پژوهش‌های انجام‌شده، با کلیدواژههای به‌کارگیری فناوری، پیادهسازی فناوری، رسانه و فناوری و تحول دیجیتال در پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی‌زبان شامل مگ‌ایران، نورمگز، پایگاه نشریات جهاد دانشگاهی، پایگاه ایرانداک، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و همچنین برای جستجو منابع لاتین با کلیدواژههای Technology Implementation، Media and Technology و Digital Transformation در پایگاه‌های اطلاعاتی ساینس دایرکت29، ام دی پی آی30، آکادمی آکسفورد31، امرالد32، اشپیرینگر33، تیلور و فرانسیس34 و ریسرچ گیت35 جستجوی دقیقی انجام گرفت و در محدوده زمانی 2000-2022 تعداد 1753 منبع علمی شناسایی شد.
پس از انجام فرآیند جستجوی مجموعه مقاله‌های حاوی واژگان کلیدی، این مقالات بر اساس زمان، عنوان، چکیده، محتوا و روش تحقیق غربال میشوند و مقاله‌های نهایی مطابق جدول شماره 4 استخراج میشوند. از مجموع 1753 مقاله اولیه، 356 مقاله انگلیسی و 154 مقاله فارسی که مربوط به سال‌های قبل از 2013 میلادی و 1392 شمسی بودند از بررسی خارج و از تعداد 1243 مقاله باقی‌مانده، تعداد 986 مقاله با بررسی عناوین، به دلیل نامرتبط بودن و تکراری بودن آن‌ها حذف گردید. در مرحله بعدی، چکیده 257 مقاله موردبررسی قرار گرفت و به دلیل نامرتبط بودن هدف آن‌ها با هدف تحقیق تعداد 145 مقاله حذف شد و 112 مقاله باقی ماند. 67 مقاله به دلیل نامرتبط بودن و ارزیابی کیفی حذف شدند و درنهایت 4۲ مقاله تائید شدند.
شکل ۳. نتایج حاصل از حذف مقالات با عناوین غیر مرتبط و زمان
منظور از اعتبار در پژوهش کیفی، مفاهیمی همچون دفاع پذیری، باورپذیري، تصدیق پذیری و بازتاب پذیری نتایج تحقیق صورت گرفته است. حوزه اعتبارسنجي در مطالعات کیفي فراترکیب، از ابتدا موردبحث بوده است، اما آنچه مورد اجماع بیشتر پژوهشگران است، اعتبارسنجي یا به عبارتی کنترل کیفیت این مطالعات به یکی از دو روش زیر است (حاجی‌پور و همکاران،1393):
الف. با استفاده ازنظر خبرگان در تائید دستاوردهاي پژوهش
ب. با ارائه یک نتیجه جامع از مطالعه مباني نظري و پژوهش‌های قبلي که با استفاده از مطالعات موردي جدید اثبات میشود.
در این پژوهش، برای اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی از روش اول، یعنی نظر خبرگان استفاده شد. به‌گونه‌ای که با به‌کارگیری نظر دو نفر از خبرگان این حوزه و انجام اصلاحات چندباره و بازبینی مجدد توسط ایشان و مرور همتا، اعتبار پژوهش بررسی و تائید گردید. برای ارزیابی پایایی پژوهش نیز از ضریب کاپا36 استفاده‌شده است. ضریب پایایی کاپا یک معیار ارزیابی اعتبار تحلیل کیفی است. این ضریب براي محاسبه توافق بین دو کدگذار در تحلیل کیفی استفاده میشود. جیکوب کوهن، ضریب توافق درصدي را به دلیل برخی کاستی‌هاي آن مورد انتقاد قرار دارد. بنابراین براي توضیح این احتمال که ارزیاب‌ها حداقل برخی از کدها را به دلیل عدم قطعیت حدس می‌زنند، شاخص پایایی کاپاي کوهن را معرفی کرد. فرمول کاپا به شرح زیر است:
که در آن Po میزان توافق مشاهده‌شده و Pe میزان توافق مورد انتظار است. مقدار کاپا، بین صفر تا یک نوسان دارد و هرچه مقدار آن به عدد یک نزدیک‌تر باشد، نشان میدهد که توافق بیشتری بین مرورگران وجود دارد (حاجی‌پور و همکاران،13۹5). در این پژوهش براي ارزیابی پایایی نیز شاخص‌هاي دسته‌بندی‌شده در اختیار یکی از خبرگان قرار داده شد و پس از ارزیابی، ضریب توافق کاپا محاسبه گردید. مقدار این ضریب ٧٥٦/٠ محاسبه شده است.
تجزیه و تحلیل یافتهها
در مرحله بعد که استخراج اطلاعات منابع است محتوای مقالات به‌دقت مطالعه و شاخصهای اساسی استخراج میشود. نتایج این کار در این بخش در قالب کد، مفهوم و مقوله توضیح داده میشود.
جدول 2. کدها، مفاهیم و مقولات اثرگذار در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با رویکرد تحول دیجیتال
کد منبع | کدهای ثانویه (شاخص‌ها) | مفاهیم (مؤلفهها) | مقوله (ابعاد) |
1، 4، 10، 14، 31، ۳۸ | حجم داده‌های در دسترس/ سطح دسترسی به داده‌کاوی/ بهرهگیری از کلان داده به‌عنوان یک منبع مهم خبری / قابلیت‌های مرتبط با کلان داده | داده‌کاوی
| زیرساخت کلان داده |
میزان استفاده از سیستم‌های توصیه‌گر/ سفارشی از طریق تحلیل دادهها/ توانایی تحلیل رسانه‌های دیجیتال/ توانایی پیکربندی الگوریتم‌ها از طریق تحلیل دادهها | تحلیل داده | ||
توانایی خلق محتوا از طریق تحلیل دادهها/ استفاده از فناوری‌های ابتکاری برای تولید محتوای دیجیتال/ توانایی پاسخ به پسا حقیقت و حقایق جایگزین | خلق محتوا از طریق تحلیل داده | ||
مطابقت قانونی برای دستیابی به حاکمیت داده/ دستیابی به ارزش تجاری منابع داده/ تأمین زیرساخت لازم برای دادهها/ حفظ حریم خصوصی و امنیت داده/ بهرهگیری از فرصت کلان داده برای توسعه | دستیابی به حاکمیت داده
| ||
9، 17، 28، 36، ۳۸، 4۱ | مکانیزم ارتقای سواد فناوری/ سطح سواد دیجیتالی/ برنامه آموزش مستمر ضمن خدمت/ برگزاری آموزش‌های مجازی | سواد رسانه‌های نوین مدیران و کارکنان | سواد دیجیتالی مدیران و کارکنان |
ذهنیت باز مدیران به روی پیشرفت‌های جدید فناوری/ سطح تخصص، قابلیت و مهارت افراد در استفاده از فناوری دیجیتال/ پتانسیل انجام یک عملکرد جدید یا انجام کارکردهای موجود با فناوری‌های دیجیتال | پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید رسانهای | ||
برخورداری از ذهنیت و تفکر دیجیتال/ برخورداری از جذابیت دیجیتال/ تخصیص بودجه برای فرهنگسازی تحول دیجیتال | شکل‌گیری فرهنگ دیجیتالی | ||
1، 2، 3، ۴، ۱۱، ۱۲، 15، 16، ۲۳، 26، 28، ۲۹، ۳۴، 35، ۳۷، 41 | وجود فناوری‌های ابتکاری در جمع‌آوری، ذخیره و پردازش دادهها /وجود پلتفرمهای چندوجهی/استفاده از معماری اساسی برای تقویت نوآوری/ سطح تمرکز بر نوآوری | تمرکز بر نوآوری فنآورانه | نوآوری در فناوری‌ها و محتوای دیجیتال
|
انتشار نوآوریهای مرتبط با ژانر و محتوا/ توسعه نوآوری در تولید و توزیع خبر/ وجود نوآوریهای سرمقاله‌ای | تمرکز بر نوآوری در محتوا | ||
سطح انگیزه فردی برای آگاهی از فناوری‌های جدید در بین سردبیران/ منابع سرمقاله (یا سایر منابع) به‌عنوان یک عامل مهم در پذیرش نوآوری/ سطح علاقه به نوآوری رسانهای و دیجیتالی/ وجود فرهنگ نوآورانه در سازمان رسانهای | توسعه فرهنگ نوآوری
| ||
پیادهسازی نوآوری باز/ تمرکز بر نوآوری باز/ همکاری در نوآوری رسانه دیجیتال | همکاری در نوآوری (نوآوری باز) | ||
بهبود و توسعه کشفیات جدید در حوزه دانش/ سازماندهی دانش، پیوند افراد و تسهیل ارتباطات از طریق فناوری‌های جدید/ سرعت ارتقای سطح کمی و کیفی تولیدات رسانهای | تحقیق و توسعه
| ||
مطالعه و حل سؤال‌های معیارهای مخاطب/ مطالعه و حل سؤال‌های حقیقت سنجی/ مطالعه و حل سؤال‌های اطلاعات نادرست/ استفاده از روش‌های چابک برای همکاری بهتر با مشتریان برای حل مسائل/ سطح رضایت مشتریان/ جلب‌توجه دائمی کاربران/ جذب مخاطبان جوان/ بهرهبرداری از رفتارها و نگرش‌های فردی و اجتماعی در رسانه‌های اجتماعی/ حل مسئله به روش‌های پویا، خلاقانه و ابتکاری/ توسعه تیمهای خلاق پروژه‌ای | تشکیل تیمهای خلاق و نوآور مخاطب محور | ||
| رشد تولید اخبار موبایلی/ محتوای تولیدشده توسط کاربران آماتور/ سطح آشنایی اصحاب رسانه با استفاده از تلفن‌های همراه برای تولید و اشتراک محتوا | روزنامهنگاری دیجیتال | قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین
|
استفاده از فرم‌های جدید روزنامهنگاری (شهروندی، داده‌ای و شبکه‌ای)/ بهبود عملکرد و تنوع ظرفیت کانال‌ها/ برخورداری از ماهواره‌هایی با سرعت اینترنت بالا/ استفاده از پهپادها و روبات‌های هوشمند (برای پوشش رویدادها در مکان‌های دارای خطر و به دست آوردن تصاویر واضح‌تر و جامع‌تر از دید با چشم غیرمسلح)/ | روزنامهنگاری فناوری محور | ||
استفاده از رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان ابزاری جدید برای گزارش/ میزان استفاده اصحاب رسانه از اپلیکیشن های کاربرپسند/ گنجاندن ابزارهای فناوری جدید در جریان کار رسانهها/ استناد به رسانه‌های اجتماعی از بعد اعتبار و تائید/ رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان منبع مفید خبری/ وجود کانال‌هایی برای صداهای مختلف از اقلیت‌ها و جوامع | بهرهگیری اصحاب رسانه از فناوری‌های نوین رسانهای | ||
ظرفیت ذخیره‌سازی اطلاعات قدرتمند فناوری رسانه‌های جدید/ ظرفیت انتشار اطلاعات قدرتمند فناوری رسانه‌های جدید/ وجود اپلیکیشن‌های نرم‌افزاری تعریف‌شده برای عملکردهای عمومی/ بهنگام بودن اطلاعات/ کیفیت انتقال اطلاعات | بهرهگیری سازمانی از فناوری‌های نوین رسانهای | ||
پرورش استعداد در زمینه همگرایی رسانهای/ وجود فضای همگرایی فنآورانه/ دسترسی به ادغام رسانهای/ ادغام مؤثر رسانه‌های سنتی با رسانه‌های نوظهور/ برخورداری از ترکیبی از حالت پیشرفته «آنلاین» و «آفلاین» | همگرایی رسانهای | ||
۳، ۴، 8، ۱۱، 13، 25، 32 | ایجاد محیطی مناسب برای کسب‌وکارها/ افزایش قابلیت ارتباطات بی‌سیم/ سطح روابط بین رسانهای/ تغییر در شیوه روابط رسانهای / ارتباط بین روزنامهنگاران، فن‌آوران و تجار | سطح ارتباطات بین رسانهای | مدیریت ارتباطات رسانهای
|
سطح تمایل کارکنان برای استفاده از فناوری‌های نوین (مانند تلفن هوشمند)/ تغییر پارادایم و جهت جریان‌های اطلاعاتی مختلف بین نمایندگان درگیر در شرکت/ استفاده از فناوری‌های نوین در مدیریت ارتباطات داخلی / سطح علاقه و تمایل برای همکاری درون‌سازمانی/ درک بهتر از وسعت کار و تغییر شرایط رسانهای برای روزنامهنگاران | سطح همکاری درون‌سازمانی | ||
پیادهسازی ارائه خدمات عمومی و دولت الکترونیک/ استفاده از خدمات بلاک چین برای ارائه خدمات عمومی/ سطح همکاری با مشتریان برای حل مسائل/ سطح رضایت مشتریان/ توسعه خدمات مشتریان/ ایجاد شهرت با فناوری‌های جدید | سطح خدمات عمومی رسانهای | ||
| توانمندسازی رسانه اجتماعی برای ساخت، اجرا و مدیریت معنا/ پتانسیلهای چندوجهی نشانه شناختی رسانه‌های اجتماعی مرتبط با عملکرد اجتماعی/ ایفای نوآوری معنا به‌عنوان نقشی مرتبط در پویایی صنعت | توانمندسازی رسانه اجتماعی برای رسیدن به معنا | معناگرایی در صنعت رسانه |
ایجاد روزنامهنگاری معنایی/ ارائه روش‌های تحقیقاتی خودکار بیشتر با ابزارهای جدید/ ارائه یک نگرش جدید در روزنامهنگاری/ بهبود تفسیر روزنامهنگاران درباره دادهها | شکل‌گیری پارادایم روزنامهنگاری معناگرا | ||
15، 17، 33، 34، 35 | رشد روحیه مشارکت به‌عنوان عنصر مرکزی در فرهنگ دیجیتال/ به‌کارگیری روش‌های جدید برای پیشنهاد، اصلاح، تمجید و ادعا در پوشش رویدادها/ تأثیر در ارتباطات بین روزنامهنگاران و جوامع آن‌ها | ارتباطات اصحاب رسانه و مخاطبان
| مشارکت مخاطبان |
کاهش شکاف دیجیتال در کاربران/ رفع نگرانی در مورد از دست دادن فناوری/ احساس وابستگی به فناوری بین مخاطبان/ پراکندگی مخاطبان به‌طور فزاینده/ نگرش مثبت مردم به استفاده از فناوری‌های نوین رسانهای/ پذیرش و استفاده از فناوری‌های نوین رسانهای | وابستگی فنآورانه مخاطبان
| ||
2، 4، ۵، 6، 7، 8، 9، 18، 20، ۲۲، 26، 30، 32، 33، 34، ۳۸، ۳۹، ۴۱، ۴۲ | همراهی محیط سیاستی/ محدودیت‌های انجام کسب‌وکار/ حکمرانی بهتر/ تفاوت‌های منطقه‌ای در ماهیت اجتماعی، نهادی و جغرافیایی/ فرصت‌های ارائه شده توسط فناوری دیجیتال | محیط نهادی | استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری |
سطح رقابت در صنعت رسانه/ دسترسی به جایگاه رقابت در یک محیط رسانهای بی‌ثبات/ گسترش محیط شرکت ازنظر جغرافیایی و محدوده محصولات و خدمات/ توجه به فضای رقابتی و شرایط بازار/ کسب مزیت‌های رقابتی / نقاط مرجع رقابت | مزیت رقابتی در صنعت رسانه | ||
افزایش آگاهی درباره اهمیت مدیریت تغییر/ تغییر فرآیندهای کسب‌وکار برای کسب‌وکار پایدار بلندمدت/ ادغام نیازهای کسب‌وکار/ هم‌راستایی خدمات فناوری اطلاعات با نیازهای کسب‌وکار/ شبکههای استراتژیک ارزش استراتژیک درک شده/ قرار دادن فناوری و دادهها در بطن سازمان/ تغییر چندین جنبه از صنعت رسانه ازجمله / مدل‌های کسب‌وکار، کاهش درآمد، مدل‌های محتوا، مدیریت، اقتصاد و بودجه عمومی/ ادغام تفکر طراحی / تمرکز بر شفافیت/ تمرکز بر کیفیت/ افزایش سرعت کار/ افزایش کارایی/ ادغام شرح وظایف سازگاری با فناوری‌های نوین رسانهای/ تغییر به یکی از سرگرمی‌های تلفیقی و خدمات ارتباطات از راه دور از یک فراهم‌کننده ساده/ تبدیل به سازمان رسانهای چند محصولی | مدیریت تغییرات | ||
ارائه شکلی خیلی ارزشمند، فعال و پویا از ارزش به مشتریان/ شیوه‌های حس سازی مشتری و فراهم‌کننده/ تولید عناصر ارزش کاملاً جدید با تقویت، حفظ، تنظیم مجدد، کاهش یا حذف عناصر موجود/ تغییر شکل عناصر ارزش/ تغییر محتوا و ماهیت ارزش/ تغییر انتظارات و تصورات از ارزش تأثیر بر اعتبار ذینفعان شرکتها | تغییر محتوا و ماهیت ارزش
| ||
عملکرد با کارایی بالا/ افزایش بهره‌وری کار و صرفه‌جویی در زمان/ افزایش بهره‌وری کارکنان/ کاهش هزینههای نیروی انسانی/ بهرهگیری از محرک‌های انگیزشی نیروی کار | افزایش بهره‌وری کارکنان | ||
افزایش هزینه کرد برای خدمات دیجیتال و محصولات رسانهای/ سرعت تغییر الگوهای مصرف‌کننده/ بهبود سبک زندگی توسعه محصول | تغییر الگوهای مصرف‌کننده | ||
مدیریت سود و درآمد/ بازتولید مدل‌های درآمدی موجود/ تأثیر بر بازار مالی/ مدیریت منابع مالی و سرمایه‌گذاری / مدیریت هزینه | مدیریت درآمد و هزینه | ||
تسهیل نوآوریهای مدل تجاری/ توانمندسازی نوآوریهای مدل تجاری/ دسترسی به مدل‌های تجاری مختلف و جدید/ دانش مديريتي و انگیزههای مديريتي جهت يافتن جايگزين‌ها | بهبود نوآوریهای مدل تجاری |
نتایج
پژوهش حاضر با هدف واکاوی مؤلفههای به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با محوریت تحول دیجیتال انجام‌شده است. به همین منظور از فراترکیب کلیه تحقیقات در بازه زمانی 2000 تا 2022 استفاده شد. درنهایت مؤلفههای تأثیرگذار زیرساخت کلان داده، سواد دیجیتال مدیران و کارکنان، نوآوری در فناوری و محتوا، قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین، مدیریت ارتباطات رسانهای، معناگرایی در صنعت رسانه، مشارکت مخاطبان، استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری شناسایی شدند.
نکته حائز اهمیت در نتایج این تحقیق، در کلان داده نهفته است. کلان داده در ایجاد و انتشار محتوا در پلتفرمهای رسانه‌های اجتماعی نقش ارزندهای ایفا میکند و از این طریق کارایی صنعت رسانه را افزایش میدهد. یکی از مقولههای مهم در به‌کارگیری و پیادهسازی فناوری‌های دیجیتال در صنعت رسانه، کلان داده و تأمین زیرساخت مناسب برای آن است. تحلیل مناسب دادهها، منبع رسانهای، حاکمیت داده، امنیت داده، انجام تحلیل مناسب از رسانهها و ارزش تجاری کلان داده همگی در گرو تأمین زیرساخت مناسب برای کلان داده است. این رویکرد در راستای بخشی از تحقیقات دسته سوم در حوزه تحول دیجیتال بخصوص در صنعت رسانه میباشد که در پیشینه تحقیق مطرح‌شده است.
برای تطبیق مهمترین نظریه حامی نتایج این تحقیق باید به نظریه اشاعه نوآوری اشاره کرد که نقش مهمی در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه میتواند ایفا میکند. راجرز، فرآیند اشاعه نوآوریها را به 5 مرحله تقسیم میکند. مرحله اول، آگاهی است. در این مرحله، با نوآوری و شناخت کارکرد آن، آگاهی از پدیده نو زمانی صورت می‌گیرد که فرد یا واحد تصمیمگیرنده، با نوآوری و کارکرد آن مواجه میشود. مرحله دوم، ترغیب است. در این مرحله نگرش مثبت یا منفی نسبت به پدیده جدید در ذهن فرد شکل می‌گیرد. مرحله سوم، تصمیم است. در این مرحله فرد در ذهن خود به ارزیابی می‌پردازد و تصمیم نهایی را برای پذیرش یا رد نوآوری اتخاذ میکند. هر تصمیم تشریفاتی در این زمینه که مبتنی بر دو مرحله قبلی نباشد به‌عنوان مانع عمل خواهد کرد. مرحله چهارم اجراست. در این مرحله از نوآوری استفاده میشود. مرحله آخر، تثبیت است. در این مرحله فرد پس از اتخاذ تصمیم، به دنبال اطلاعاتی میگردد که تصمیم او را تائید کند و درواقع تصمیم خود را تقویت کند. اطلاعات منفی درباره تصمیم او میتواند روند کسب نوآوری را متوقف کند. هرکدام از این مراحل بیارتباط به مؤلفههای شناسایی‌شده در این تحقیق نیستند. سواد دیجیتالی مدیران و کارکنان با مرحله آگاهی راجرز برابری میکند. قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین، مدیریت ارتباطات رسانهای با مرحله ترغیب میتواند نسبت داشته باشد. زیرساخت کلان داده، استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری، با مراحل تصمیم و اجرای نظریه راجرز مطابقت دارد. درنهایت، مؤلفههای نوآوری در فناوری و محتوا و معناگرایی در صنعت رسانه میتوانند با مرحله تثبیت راجرز مقایسه شوند. این رویکرد با تحقیقات دسته دوم که در پیشینه تحقیق بحث شد مرتبط است.
بدین‌صورت که در یافتهها به مفاهیم تمرکز بر فناوری نوآورانه، تمرکز بر نوآوری در محتوا، توسعه فرهنگ نوآوری، همکاری در نوآوری باز، تحقیق و توسعه خلاقیتمحور و تشکیل تیمهای خلاق و نوآور مخاطب محور تـأکید شد. این مفاهیم که با محوریت به‌کارگیری نوآوری در فناوری‌ها و محتوای دیجیتال تشکیل شدند علاوه بر اینکه همسو با نتایج تحقیقات دسته اول (هانگگو، 2021؛ گارسیا و مگانا 2020؛ اکدال و همکاران؛ نایت، 2016؛ فاروک و ارمین، 2015؛ کیسون و شوبر، 2013؛ فرقانی و بنیتمیم، 1400؛ حاتمی و همکاران، 1397؛ خمسه و رمضانی، 1397؛ باقرزاده و فرامرزی)، هستند که به تأثیر نوآوری بر صنعت رسانه تأکیددارند؛ مکملی هستند بر نتایج تحقیقاتی که توسط محققان دسته دوم (بلین37 و همکاران، 2014؛ اکدال و همکاران (2015)؛ شریفی و حاتمی، 1398؛ حاتمی و همکاران، 1397؛ روشندل و امیری، 1397؛ بلین و همکارانش (2014)) که استانداردهای نوآوری در رسانه در عصر جدید را مدنظر قرار داده بودند. برای مثال: مفهوم تشکیل تیمهای خلاق و نوآور مخاطب محور در کنار مؤلفۀ معناگرایی در صنعت رسانه ابعادی هستند که در تحقیقات قبلی به آن‌ها توجه نشده بود و جزو نوآوریهای این تحقیق محسوب میشوند.
در اثر همراهی با دیدگاه‌های یکپارچه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، محققان فناوری رسانهای بر این اعتقاد هستند که تفکرات نظری جدید تلاش میکنند تا نظریه انتشار رسانهای را تقویت کنند. در این زمینه دو بایسته اصلی وجود دارد. یکی از آن‌ها تواناییهای فنی منحصربه‌فرد مرتبط با فناوری‌های دیجیتال جدید است و دومی تغییر محیط سیاستی در جوامع معاصر است. هرکدام از این دو در پیادهسازی فناوری دیجیتال برای رسانهها نقش مهمی بر عهده‌دارند. دو مؤلفه مرتبط با این رویکرد نظری با عناوین قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین و مدیریت ارتباطات رسانهای در این تحقیق واکاوی شدند. برای مثال، همگرایی رسانهای، سهولت دسترسی و انتشار اطلاعات، بحث مشارکت کاربران (از مؤلفههای به‌دست‌آمده) و پنج نیروی پورتر در ساختار صنعت (میزان تهدید تازهواردها، قدرت چانهزنی تأمینکنندگان، قدرت چانهزنی مشتریان، رقابت میان فعالان فعلی صنعت و تهدید کالاها و خدمات جایگزین) نقش کاربردی در موفقیت صنعت رسانه دارند.
تحولات دیجیتالی باید بر اساس برخی از بهترین شیوه‌های صنعت باشد که به‌موجب آن خدمات فناوری اطلاعات با نیازهای کسب‌وکار هماهنگ میشوند، سهامداران مربوطه را درگیر میکنند و حوزههای مختلف را به هم مرتبط می‌سازد. علاوه بر این، برای اجرای مؤثر تغییر، سازمانها باید یک چرخه مدیریت تغییر کامل از ارزیابی، آمادهسازی، برنامهریزی، اجرا و حفظ تغییر را دنبال کنند. برای غلبه بر چالشهای حاکمیتی، سازمانها باید در راه‌اندازی ساختارهایی که به‌عنوان توانمند ساز خدمات فناوری عمل میکنند، فعال باشند. علاوه بر این، شناسایی نیازهای کسب‌وکار در مراحل اولیه بسیار مهم است، درنتیجه درک روشنی از چرایی ایجاد تغییر به کاربران ارائه میشود. مؤلفه استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری٬ این چالشهای مدیریتی و فناوری را میتواند رفع کند.
یکی از نکات اصلی در راستای تحول دیجیتال در سازمان رسانهای این است که نقشه راه جاریسازی فرهنگ سازمانی موردنیاز برای تحول دیجیتال نه تنها سبب پیادهسازی فرهنگ دیجیتال به شیوه‌ای ساختارمند میشود، بلکه به سازمان امکان میدهد موقعیت فعلی خود را با اقدامات فرهنگ دیجیتال بسنجد و برنامههای عملی مناسبی را برای دستیابی به سطوح بالاتر تحول دیجیتال تدوین کند. لایه اول، لایه اهداف است که بالاترین لایه در نقشه راه است و میتواند از انگیزههای داخل و خارج سازمان ناشی شده باشد. این لایه دربرگیرنده شش مؤلفه تفکر دیجیتال، فنآوریمحوری، ذینفعمحوری، ریسکپذیری و نوآوری باز، چابکی دیجیتال و شفافیت و پاسخگویی است که به‌نوعی ارزشهای فرهنگ دیجیتال محسوب میشوند. لایه دوم، لایه فرآیندهای فرهنگی تمام پاسخها و راههای ممکن برای رسیدن به اهداف را نشان میدهد. این لایه دربرگیرنده ایجاد فضای دیجیتال، همراهسازی سازمانی و توسعه و ارزشگذاری فرهنگی دیجیتال میباشد. برای دستیابی به تحول دیجیتال داشتن ذهنیت دیجیتالی که آن نیز از سواد دیجیتالی ناشی میشود امری ضروری است. لایه سوم، لایه پایینی یا زیرساخت از شرایط و امکانات لازم برای پیادهسازی فرآیندهای فرهنگی برای رسیدن به اهداف تشکیل‌شده‌اند و نشاندهندۀ منابع و تواناییهای سازمان میباشد. لازم است که بخشی از بودجه سازمان به‌صورت اختصاصی به فرهنگسازی برای دستیابی به تحول دیجیتال اختصاص یابد. زیرساخت لازم برای فناوری‌های نوین باید تدارک دیده شود و کارکنان و حتی مدیریت آموزش لازم دریافت کنند تا حین پیادهسازی با ابهام روبهرو نشوند و حتی کارشکنی و مقاومت نداشته باشند.
باید عنوان کرد که بهمنظور ارتقای عملکرد سازمان، نیازمند سطح قابل قبولی از توانمندی فنآورانه هستیم. یکی از راههای دستیابی به توانمندی فنآورانه، پیادهسازی فرآیندهای مدیریت فنآورانه در سازمان است. از طرفی با مدنظر قرار دادن رویکرد نظریه مدیریت یکپارچه به مدیریت فناوری، مفهوم مدیریت یکپارچه فناوری مطرح میشود که سطح هنجاری، راهبردی و عملیاتی برای آن میتوان متصور شد. در بخش عملیاتی باید عنوان کرد که سازمانها زیرسیستم‌های مختلفی دارند که ورودی‌های سازمان را از طریق فرآیند خود به خروجی‌های ارزشمند تبدیل میکنند و درنتیجه تداوم حیات سازمان را امکانپذیر میکنند. سیستم مدیریت فناوری یکی از آن‌هاست که از تصمیمات سازمان در مورد فناوری‌های روز و جدید پشتیبانی میکند. ازآنجایی‌که مدیریت فناوری و فناوری در سازمان‌های با فناوری پیشرفته از اهمیت بالایی برخوردار است، باید سیستم مدیریت فناوری را در سازمان پیادهسازی کنیم، بنابراین باید فرآیندهای آن را مشخص کرده و فعالیت‌های لازم برای انجام هر یک از این فرآیندها را دریابیم. این فرآیندها عبارت‌اند از: فرآیند شناسایی مناسبترین فناوری، انتخاب بهروزترین فناوری، انتخاب رقابتیترین فناوری، شناسایی مناسبترین فناوری، اکتساب مناسبترین فناوری، بهرهبرداری مناسب از فناوری، محافظت از فناوری مورداستفاده و یادگیری استفاده درست از فناوری. دو فرآیند شناسایی و انتخاب فناوری دارای بیشترین اهمیت در سازمان هستند. احتمالاً به این دلیل است که احتمال شناسایی یا انتخاب فناوری‌های سطح پایین و نامناسب و از این طریق هزینههای ناشی از تصمیمات اشتباه در خصوص فناوری‌ها کاهش یابد. همچنین فرآیند بهرهبرداری از فناوری به علت اهمیت بسیار زیاد دستیابی به محصول نهایی و رفع نیازهای مشتری، جایگاه سوم را ازنظر برتری در بین فرآیندهای مدیریت فناوری داراست. درنهایت، فرآیندهای یادگیری، اکتساب و حمایت از فناوری‌ها در جایگاههای بعدی ازنظر برتری قرار دارند. علت اهمیت پایینتر این سه فرآیند در سازمان عبارت است از توجه ناکافی به مباحث یادگیری فناوری و حمایت از فناوری و همچنین حمایت از نیروی انسانی صاحب دانش فنی که به‌نوبه خود باعث افزایش نارضایتی در سازمان شده است. در خصوص فرآیند اکتساب فناوری باید بیان داشت که به علت تبعیت سازمان از رویکردهای قبلی تأمین فناوری خود، انتخاب روش مناسب اکتساب فناوری از اهمیت چندانی برخوردار نیست.
در کل ساختار بنگاه صنعتی داراي سه جنبۀ مهم فنآورانه، سازمانی و محیطی است که بر فرآیند پیادهسازي فناوری تأثیرگذار هستند. بافتار فنآورانه، توصیفکنندۀ موجودیت فناوری‌های داخلی و خارجی مرتبط با فعالیت بنگاه صنعتی و مشخصههاي آن‌هاست؛ بافتار سازمانی توصیفگر قلمرو، اندازه و ساختارهاي سازمانی رسمی و غیررسمی و فرآیندهاي ارتباطی است و بافتار محیطی، فضایی است که بنگاه فعالیت کسب‌وکاري خود را در آن را پیش میبرد و شامل مؤلفههایی مانند صنعت و ساختار بازار، رقبا، زیرساختهاي پشتیبانی از تکنولوژي و نحوه تعاملات با دولت میشود. در این تحقیق، زیرساخت کلان داده، نوآوری در فناوری و محتوا و قابلیت‌های فنآورانه رسانه‌های نوین پوششدهنده جنبههای فنآورانه میباشد. معناگرایی در صنعت رسانه، سواد دیجیتالی مدیران و کارکنان و استراتژی کسب‌وکار مبتنی بر فناوری بیانگر جنبههای سازمانی و همچنین مشارکت مخاطبان و مدیریت ارتباطات رسانهای تبیین‌کننده جنبههای محیطی میباشد.
مؤلفههایی که در این تحقیق به دست آمدند به‌صورت کلی صنعت رسانه را مخاطب قرار دادهاند؛ تحقیقات بعدی میتوانند این عنوان را برای صنایع خاص مانند سازمان خبری، یا شبکه اجتماعی خاص مانند اینستاگرام یا بله، صنعت فیلم و ... موردبررسی قرار دهند. برای تحقیقات آینده، هرکدام از مؤلفههایی که در این تحقیق شناسایی شدند، قابلیت آن را دارند که به‌عنوان موضوع مستقلی موردپژوهش قرار گیرند. بدین‌صورت که چه نقشی را در به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت رسانه با محوریت تحول دیجیتال ایفا میکند و تا چه حد در این زمینه پیش رفته است. برای مثال: بررسی دغدغهای مانند تشکیل تیمهای خلاق مخاطب محور با موضوعیت قرار دادن کاربران صنعت شبکههای اجتماعی و رسانه‌های اجتماعی در کشور میتواند افقی برای بررسی نحوه عملکرد کاربران در شبکههای اجتماعی داخلی باشد. همچنین مطالعات آینده میتواند به پدیدۀ معناگرایی جدید در صنعت رسانه توجه نشان دهد و واکاوی به‌کارگیری معنا در صنعت رسانه با محوریت تحول دیجیتال را مدنظر قرار دهد. با توجه به اینکه یکی از نتایج این تحقیق و بخشی از نوآوری آن توجه به امر معناگرایی در صنعت رسانه است که تا چه حد با تحول دیجیتال نسبت دارد و دیجیتالی شدن، باعث چه تحولاتی در معناگرایی صنعت رسانه شده است. یکی از پیامدهای معناگرایی در صنعت رسانه، پدیدۀ هوش مصنوعی است که در سال 2023 تحول شگرفی در صنعت رسانه خلق کرده است و غولهای رسانهای دنیا به دنبال به‌کارگیری این فناوری و تحول در صنایع خود هستند. این رویکرد نیز میتواند جهتگیری تحقیقات آینده را در فضای رسانهای کشور با محوریت به‌کارگیری فناوری‌ها تحت تأثیر تحول دیجیتال شکل دهد.
منابع و مآخذ
1- باقرپور، پیمان. موسوی، حسین. آذربخش، سید علی محمد، (1400)، راهکارهای همگرایی میان صداوسیما و فضای مجازی در حوزه تولید محتوا، مطالعات رسانه‌های نوین، (25)7.
2- حاتمی امیر، روشندل اربطانی طاهر، شریفی مهدی،قلیچ لی بهروز، (1397)، بررسی نقش قابلیت‌های فناوری در پیادهسازی موفق نوآوری باز در حوزه IPTV سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری، 50-31.
3- حسینی‌نسب، سید مهدی. شامی زنجانی، مهدی. قلی‌پور، آرین، (1400)، ارائه مدل شایستگی مدیر ارشد دیجیتال به‌عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان، پژوهشنامه پردازش و مديريت اطلاعات، ۳۶ (۳).
4- حسینی نسب، سید مهدی. َشامی زنجانی، مهدی. قلی پور، آرین، (1400)، ارائه چارچوب وظایف مدیر ارشد دیجیتال به‌عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان، فصلنامۀ علمی مطالعات منابع انسانی، (1)11، 25-1.
5- خاتمی فیروزآبادی سید محمدعلی، طباطباییان سید حبیب‌الله، دشتی محمدعلی، 1397، عوامل کلیدی موفقیت در فرآیند پیاده ّ سازی فناوری‌های تولید پیشرفته در بنگاه‌های صنعتی: شواهدی از صنعت خودرو کشور، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دوره ششم، شماره 4، زمستان
6- خجسته، حسن (1394). تفاوت سازمان‌های رسانهای با سایر سازمان‌های صنعتی. رسانه و فرهنگ، 5(2): 21-37.
7- خمسه عباس، رمضانی فرانی محمدرضا،(1397)، ارزیابی توانمندي‌های فنآورانه در سازمان‌های صداوسیما و اولویت‌بندی آن با تکنیک تحلیل شبکه‌ای در راستاي ارائه راهکارهاي بهبود، فصلنامه توسعه فناوری صنعتی، شماره سی‌ودو، تابستان.
8- راهنورد بابک، محمدخانی کامران، فرهنگی علی‌اکبر، محمد داودی امیرحسین،(1395)، تبیین مدل راهبردي براي مدیریت فرآیند پذیرش، انتقال و اشاعه فناوری‌های نوین رسانهای از دیدگاه مخاطبان ایرانی، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، سال بیست‌ودو، شماره 60، بهار، 113-87.
9- روشندل اربطانی. طاهره، امیری افشین، (1397)، مدیریت نوآوری رسانهای: تدوین چارچوبی یکپارچه، فصلنامه رسانه، سال بیست و نهم، شماره 3.
10- ساعی محمدحسین، آزادی محمدحسین، (1400)، راهکارهای مقابله با اخبار جعلی در سازمان‌های خبری و رسانه‌های ایران، فصلنامه علمی وسایل ارتباط‌جمعی رسانه، سال سی‌ودوم، شمارة 2، 78-35.
11- شریفی، سید مهدی. حاتمی، امیر. (1398). ارائه مدل تبیین نقش مدیریت منابع انسانی در اجرای موفق نوآوری باز صنعت رسانه (موردمطالعه: حوزه IPTV سازمان صداوسیما). پژوهش‌های ارتباطی (97)26. ۱۹۷-۲۰۵.
12- صالحی پور باورصاد، سجاد. کاظم پوریان، سعید. (1400). ره نگاشتی نوین برای تحقق تحول دیجیتال. سیاست‌نامه علم و فناوری. (1)11، 17-5.
13- فرقانی محمدمهدی، بنی تمیم محمدامین، (1400)، علل کاهش شمارگان مطبوعات، فصلنامه علمی وسایل ارتباط‌جمعی رسانه، سال سی‌ودوم، شمارة 2، 34-5.
14- مجدی زاده، زهرا. موسوی حق‌شناس، سید میلاد. (1399). چیستی و چرایی اخبار جعلی در عصر دیجیتال: فرا تحلیل کیفی فصلنامه علمی مطالعات میان‌رشته‌ای ارتباطات و رسانه، سال سوم، شماره 1 پیاپی، بهار، 124-93.
15- مصدری، فاطمه؛ حسینی سروری، حسن (1397). ماهیت رسانه‌های نوین. رسانه و فرهنگ، 8(2): 205-229.
16- Valérie-Anne, Sven Lindmark, Heritiana Ranaivoson and Pieter Ballon, (2014), A typology of media innovations: Insights from an exploratory study, The Journal of Media Innovations 1.1, 28-51.
17- Belu Mihaela Gabriela, Ramona Iulia Dieaconescu, Dorel Mihai Paraschiv and Ioan Popa, 2021, The Impact of Implementing New Technologies in International Trade and Logistics, Basiq international conference, 7th BASIQ International Conference on New Trends in Sustainable Business and Consumption. Foggia, Italy, 3-5 June 2021. Bucharest: ASE, pp. 284-293.
18- Belle-Hallsworth, C. and Gordon, P.A. (2019), "Managing Technology Implementation Change in a Caribbean Organization", Gordon, P.A. and Overbey, J.A. (Ed.) Advances in the Technology of Managing People: Contemporary Issues in Business (The Changing Context of Managing People), Emerald Publishing Limited, Bingley, pp. 109-120.
19- Cason W. Christopher, SchWeber Claudine, 2013, Managing the Opportunities and Perils of New Media Technologies in Crisis Communication: A New Paradigm in 21st Century Crisis Preparedness, New Media Technologies, Communication, and Crisis Preparedness, Proceedings of the Third International Conference on Engaged Management Scholarship, Atlanta, Georgia, September 19-22.
20- Chaya R, 2021, A Study on Implementing a Digital Transformation in Manufacturing Industries, International Journal of Advances in Engineering and Management (IJAEM), Volume 3, Issue 10 Oct 2021
21- Chen, S. & King, J. L. (2022). Policy and Imprecise Concepts: The Case of Digital Transformation. Journal of the Association for Information Systems, 23(2), 401-407.
22- Da Costa, R. L. Cabral, L. Pereira, L. F. Dias, Á. & Gonçalves, R. (2022). Digital Transformation Impact to Media Industry. International Journal of Economics and Business Research, (1), 1.
23- Ebbrecht-Hartmann, T. (2021). Commemorating from a distance: the digital transformation of Holocaust memory in times of COVID-19. Media, Culture & Society, 43(6), 1095-1112.
24- Egloffstein, M. & Ifenthaler, D. (2021). Tracing digital transformation in educational organizations. In Digital Transformation of Learning Organizations (pp. 41-57)
25- Ekdale Brian, Jane B. Singer, Melissa Tully and Shawn Harmsen, (2015), Making Change: Diffusion of Technological, Relational, and Cultural Innovation in the Newsroom, Vol. 92(4) 938–958.
26- Faruk Jasarevic, Ermin Kuka, 2015, A strategic approach to the implementation of new technologies in the media, Ekonomidija, Teorija I Praksa, Godina VIII, broj 3, str. 101-119.
27- GARCÍA-PERDOMO VICTOR, MAGAÑA MARÍA ISABEL, (2020), The Adoption of Technology and Innovation Among Native Online News Media in Colombia, International Journal of Communication 14(2020), 3076-3095
28- Hong Guo, 2021, The development and application of new media technology in news communication industry, International Journal of Electrical Engineering & Education, 0(0) 1–11.
29- Jafari-Sadeghi Vahid, Alexeis Garcia-Perez, Elena Candelo c, Jerome Couturier, (2021), Exploring the impact of digital transformation on technology entrepreneurship and technological market expansion: The role of technology readiness, exploration and exploitation, Journal of Business Research 124,100–111.
30- Knight. Margaret Anne, 2016, The impact of changing media technology on the practice of journalism, A thesis submitted in fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy, at the University of Central Lancashire.
31- Kornilovich, V. A. Vasilenko, V. I. & Kulikova, O. A. (2022). Stability of the State System in the Context of Digital Transformation. In Proceedings of the International Scientific Conference “Smart Nations: Global Trends in The Digital Economy” (pp. 65-73)
32- Kirchhoff, S. (2022). Journalism Education’s Response to the Challenges of Digital Transformation: A Dispositive Analysis of Journalism Training and Education Programs. Journalism Studies, 23(1), 108-130.
33- Kraus, S. Durst, S. Ferreira, J. J. Veiga, P. Kailer, N. & Weinmann, A. (2022). Digital transformation in business and management research: An overview of the current status quo. International Journal of Information Management, 63, 102466.
34- Kumar, R. Singh, H. and Chandel, R. (2018), "Exploring the key success factors of advanced manufacturing technology implementation in Indian manufacturing industry", Journal of Manufacturing Technology Management, Vol. 29 No. 1, pp. 25-40.
35- Madichie, N. O. Bolat, E. & Taura, N. (2021). Digital transformation in West Africa: a two country, two-sector analysis. Journal of Enterprising Communities: People and Places in the Global Economy.
36- Mirfalah Lialestani, Khamseh & Radfar, (2021), Digital Transformation model, based on Grounded theory, Journal of Information Systems and Telecommunication, Vol. 9, No. 4, October-December.
37- Mikhailova, O. (2018), "Adoption and implementation of new technologies in hospitals: a network perspective", IMP Journal, Vol. 12 No. 2, pp. 368-391
38- Moosavi Javid, Bakhshi Javad, Martek Igor, (2021), The application of industry 4.0 technologies in pandemic management: Literature review and case study, Healthcare Analytics 1
39- Oh, K. Kho, H. Choi, Y. Lee, (2022), S. Determinants for Successful Digital Transformation. Sustainability, 14, 1215.
40- Ozkent, Y. (2022). Big Data in Digital Media Platforms. In Handbook of Research on Smart Management for Digital Transformation. IGI Global.
41- Qin Haiqing, Liu Xiaohan, Qin Haiqi, Zhu Jiang, (2020), How to be an Enabler of Digital Transformation for Media Organizations? The 11th International Conference on E-business, Management and Economics, July, Pages 153– 156
42- Rodríguez Bolívar, M.P. and Alcaide Muñoz, L. (2022), "Identification of research trends in emerging technologies implementation on public services using text mining analysis", Information Technology & People, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print.
43- Tulenheimo Risto, 2015, Challenges of Implementing New Technologies in the World of BIM – Case Study from Construction Engineering Industry in Finland, Procedia Economics and Finance, Volume 21, 2015, Pages 469-477.
44- Udovita, P. V. M. V. D. (2020). Conceptual review on dimensions of digital transformation in modern era. International Journal of Scientific and Research Publications, 10(2), 520-529.
45- Yu Fei, Tim Schweisfurth, 2020, Industry 4 technology implementation in SMEs - A survey in the Danish-German border region, International Journal of Innovation Studies 4, pp 76-84.
46- Ziboud Van Veldhoven & Jan Vanthienen, (2021), Digital transformation as an interaction-driven perspective between business, society, and technology, Institute of Applied Informatics at University of Leipzig.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه مدیریت فنآوری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران alamshahi.ahmad@gmail.com
[2] . استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه ازاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران(نویسنده مسئول)radfar@gmail.com
3. گروه مدیریت صنعتی، واحدکرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران khamseh49@gmail.com
[3] Mirfallah
[4] Kirchhoff
[5] Oh
[6] Kornilovich
[7] Kirchhoff
[8] GARCÍA-PERDOMO
[9] Magaña
[10] Hong go
[11] Kraus
[12] . Evertte Dennis
[13] . Gannett
[14] Hong go
[15] GARCÍA-PERDOMO
[16] Magaña
[17] Knight
[18] Faruk & Ermin
[19] Bleyen
[20] Ekdale
[21] Özkent
[22] da Costa
[23] Hartmann
[24] Qin
[25] Kirchhoff
[26] Ziboud
[27] Vanthienen
[28] Sandelowski and Barroso
[29] Science Direct
[30] MDPI
[31] Oxford Academic
[32] Emerald
[33] Springer
[34] Taylor and Francis
[35] Researchgate
[36] Cohen’s kappa coefficient
[37] Bleyen