برنامهریزی شهر ارومیه به منظور کاهش تبعات زیست محیطی ناشی از خشک شدن دریاچه ارومیه بر شهر
محورهای موضوعی : معماریالگار کامجو 1 , حسنعلی لقایی 2
1 - کارشناس ارشد برنامهریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
2 - دانشیار دانشگاه تهران. پردیس هنرهای زیبا، دانشکده شهرسازی.
کلید واژه: بوم‌شهر, ارومیه, سیستم زنده شهری, کانون‌های طبیعی, کانون‌های فرهنگی و تاریخی, حمل و نقل کارا,
چکیده مقاله :
در سال‌های اخیر توجه به محیطزیست، با درنظر گرفتن بحران‌های زیستمحیطی در کشور، اهمیت بسزایی یافتهاست. شهر ارومیه به علت بحران دریاچه ارومیه به‌عنوان یکی از کانون‌های در معرض خطر شناسایی شدهاست به‌علاوه شرایط نابسامان محیطزیست در داخل و حوزه بلافصل شهر بر شدت آسیبپذیری میافزاید. یکی از رویکردهای جدید برنامهریزی برای بهبود تعامل شهرها با محیط طبیعی، رویکرد بوم‌شهر است. اساس بوم‌شهر، توسعه و احیاء به شیوه‌ای هماهنگ با فرهنگوطبیعت است. در این پژوهش شناخت شهر و جمع‌آوری داده‌ها، از طریق مطالعاتاسنادی، مشاهداتمیدانی-پرسش‌نامه بوده. روش تحلیلسلسلهمراتبی برای تحلیل داده‌ها استفاده شدهاست. یافته‌ها نشان می‌دهد که ارومیه دارای قابلیت‌های کالبدی، طبیعی و فرهنگی جهت ایجاد تغییر در شیوه زندگی ساکنان به سوی هرچه هماهنگتر شدن با طبیعت است. در نهایت با تکیه بر این قابلیت‌ها، برنامهریزی جهت بهبود محیطزیست در شهر ارومیه ارائه شدهاست. امید است در نتیجه انجام این راه کارها، تبعات منفی خشکشدن دریاچه بر شهر وبالعکس کاهش‌یابد. در سال‌های اخیر توجه به محیطزیست، با درنظر گرفتن بحران‌های زیستمحیطی در کشور، اهمیت بسزایی یافتهاست. شهر ارومیه به علت بحران دریاچه ارومیه به‌عنوان یکی از کانون‌های در معرض خطر شناسایی شدهاست به‌علاوه شرایط نابسامان محیطزیست در داخل و حوزه بلافصل شهر بر شدت آسیبپذیری میافزاید. یکی از رویکردهای جدید برنامهریزی برای بهبود تعامل شهرها با محیط طبیعی، رویکرد بوم‌شهر است. اساس بوم‌شهر، توسعه و احیاء به شیوه‌ای هماهنگ با فرهنگوطبیعت است. در این پژوهش شناخت شهر و جمع‌آوری داده‌ها، از طریق مطالعاتاسنادی، مشاهداتمیدانی-پرسش‌نامه بوده. روش تحلیلسلسلهمراتبی[i] برای تحلیل داده‌ها استفاده شدهاست. یافته‌ها نشان می‌دهد که ارومیه دارای قابلیت‌های کالبدی، طبیعی و فرهنگی جهت ایجاد تغییر در شیوه زندگی ساکنان به سوی هرچه هماهنگتر شدن با طبیعت است. در نهایت با تکیه بر این قابلیت‌ها، برنامهریزی جهت بهبود محیطزیست در شهر ارومیه ارائه شدهاست. امید است در نتیجه انجام این راه کارها، تبعات منفی خشکشدن دریاچه بر شهر وبالعکس کاهش‌یابد. [i]AHP
Nearly most of the cities in developing countries are somehow suffering from environmental problems. While such cities are confronting rapid population growth and urban sprawl, environmental disasters like air and water pollution, drying lakes, droughts, etc. are challenging the future of these cities. Urmia city in Northwest of Iran, located near an invaluable natural park (Urmia Lake) is not an exception. The problem is that Urmia Lake in recent years is experiencing a rapid process of drying, mainly because of infrastructure development in it, dams on rivers, drought and inefficient water resources management. It is obvious that Urmia City which has been relied on the lake throughout its history currently is environmentally in danger, especially because of salty dusts dispersion. So Urmia lakes crises made Urmia city as one of the risky centers. In addition, deteriorating environmental conditions at inside and proximate area of the city increases vulnerability of it. This research is seeking for planning strategies to overcome this issue and decrease its consequences. But past experiences show that decreasing these consequences are not possible only by planning strategies and design in cities. For this purpose, a deeper approach is needed; an approach that considers all aspects of city and environment and the people living in it. One of the new approaches in urban planning to improve the interaction between urban and environment, is Eco-City approach. Basis of Eco-city is development and rehabilitation in a manner of consistent with the nature and culture. Eco-city seeks for strategies to overcome environmental crises through cultural ideas. Thus, this approach focuses on human environmental structure (city) and his lifestyle. In order to construct an analytical framework for the research, the Idea of Eco-city was based on two main concepts; 1) Urban Living System, and 2) efficient transportation. To investigate the Urmia City relating documents were researched and some field studies were done. Through these studies, environmental, historical and cultural spots in all over Urmia city were listed. Afterward, to identify the nodes out of spots, a questionnaire was used and some data bases were explored. In this case (Eco-city of Urmia) Analytical Hierarchy Process (AHP) was used for data analysis. Results shows that, Urmia city has physical, cultural and environmental potentials for making changes in resident’s life style toward better coordinate with nature. At the end, relying on this potentials strategic plan to improve environment in Urmia has been provided. This plan mainly includes improving the ecological network in the city and linkages between green areas and water streams, reinforcing the link between cultural and environmental nodes and population centers, planning an efficient public transportation system according to identified network. This research concludes that in order to better plan the cities to overcome environmental problems, it is necessary to integrate the nature and culture of the cities. It is a need to ease people’s participation and help them to plan their cities themselves. In this way there is more hope that cities can resist in front of ecological disasters and environmental crises.
1. اقتصاد‌ی، نهال. (۱۳۹۱). مشارکت شهروند‌ان، کلید توسعه پاید‌ار اجتماعی در محلات شهری، هویت شهر، ۱۶، ۸۱ـ۹۶.
2. امانی، مینا؛ لقایی، حسنعلی؛، عتابی، فرید‌ه؛ و موسوی فاطمی، حسین. (۱۳۹۰). ﻃﺮﺍﺣﻰ ﭘﺎﺭﻙ ﺑﺎ ﺭﻭﻳﻜﺮﺩ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭﻯ ﺩﺭ ﺩﺭۀ ﻭﺭﺩﻳﺞ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮﺍﻥ، هویت‌شهر، ۱۱، ۲۷ـ۳۸.
3. د‌بیرخانۀ کمیتۀ ملی توسعۀ پاید‌ار. (۱۳۸۲). گزارش اجلاس جهانی توسعۀ پاید‌ار. تهران: سازمان حفاظت محیط زیست.
4. شایان، سیاوش؛ و جنتی، محدی. (۱۳۸۶). شناسایی نوسانات مرز پیرامونی و ترسیم شکل پراکنش مواد معلّق دریاچه ارومیه، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای (سنجند‌ه‌های ETM,TM & LISSIII)، پژوهش‌های جغرافیایی، ۶۲، ۲۵ـ۳۹.
5. جامعه‌مهند‌سان‌مشاور ایران. (۱۳۹۰). ارزشیابی پاید‌اری فرایند توسعه و پی‌آمد‌های آن در د‌ریاچۀ ارومیه. جامعه مهند‌سان مشاور ایران. تهران: انتشارات جامعه مهند‌سان مشاور ایران.
6. سازمان میراث فرهنگی‌استان‌آذربایجان غربی. (۱۳۸۱). مطالعات کالبدی و تاریخی. آذربایجان غربی: سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی.
7. سازمان میراث فرهنگی‌استان‌آذربایجان غربی (۱۳۸۶). مطالعات فرهنگی. آذربایجان غربی: سازمان میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی.
8. Archer, D. (1960). Global Warming, Understanding the Forecast. Chicago: Wiley.
9. Dale, L. (2009). Sustainable development for some: green urban development and affordability, Local Environment, 14 (7).
10. Downton, p. (2009). Ecopolis, Architecture and Cities for a Changing Climate. Adelaide: Springer Science, Csiro Publishing.
11. Edwards, J. (2010). How Possible is Sustainable Urban Development? An Analysis of Planners' Perceptions about New Urbanism, Smart Growth and the Ecological City. Planning Practice and Research, 25 (4), 417-437.
12. Jenkison, J.(2008), Eco-Cities, a Sustainable Solution to Urbanisation?, Eco-cities, 44th ISOCARP Congress 2008, Retrieved November 20, 2011, From http://www.isocarp.net/
data/case_studies/1154.pdf
13. Kimberley, H. (2008). Eco-city charter,city of Alexandria. Virgin: Environmental Policy Commission City of Alexandria.
14. Kenworthy, R. (2006). The eco-city: ten key transport and planning imensions for sustainable city development. Environment and Urbanization, 18 (67), 3283-3304.
15. Register, R, (2006). Ecocities-Rebuilding Cities in Balance with Nature. Florida: New Society.
16. Roseland, M, (1997). Dimention of Ecocity, Community Economic Development Center. Burnaby: SimonFraser.
17. Ruano, M,(2000) Eco-Urbanism: Sustainable
Humansettlements,60 Case Studies. Michigan: Gustavo Gili
18. Tomkin, J. (2013). Sustainability: A Comprehensive Foundation. Houston: Rice University.
19. Wolman, A. (1965). The Metabolism of Cities. New York: sciantific American.
20. Wong, T, & Belinda, Y. (2011). Eco-City Planning, Policies, Practice and Design. New York: Springer.
21. Yanitsky, (1982) Toward an Ecocity: Problems of Integration Knowledge with Practice. International social science journal, 34(3), 469-480.