بازشناسی مؤلفه‌های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی (مطالعه موردی: محله اباذر، تهران)

محورهای موضوعی : معماری

میترا غفوریان ¹ , وحید افشین مهر ² , زهرا نوروزی زاده ³

1 - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران
2 - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه پیام نور تهران.
3 - کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه پیام نور مرکز تهران شرق.

تاریخ دریافت : 1396/07/03 تاریخ پذیرش : 1396/07/03 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: مسکن, پایداری اجتماعی, تعاملات اجتماعی, عوامل فردی, عوامل اجتماعی,

چکیده مقاله :

در بستر افزایش توجهات جهانی به ابعاد مختلف توسعه پایدار و مسائل مربوط به کیفیت زندگی انسان‌ها، تلاش برای دستیابی به پایداری اجتماعی در مجموعه‌های مسکونی اهمیت بیشتری یافته است. پژوهش حاضر با هدف بازشناسی تأثیر مؤلفه‌های پایداری، بر بعد اجتماعی مسکن، مشارکت پذیری و افزایش تعاملات اجتماعی در زندگی شهری، انجام شده است. ابزار گردآوری داده‌ها، شامل مطالعات اسنادی و پیمایش از طریق پرسش‌نامه می‌باشد. ارزیابی مؤلفه‌ها، با روش همبستگی و تجزیه تحلیل کمی‌داده‌ها به وسیله روش‌های آماری انجام گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های مشارکت، هویت، حس تعلق و امنیت به ترتیب بیشترین تأثیر را بر افزایش تعاملات اجتماعی در بین ساکنین مجموعه‌های مسکونی دارند و از بین دو دسته عامل فردی و اجتماعی تعریف کنندۀ تعاملات اجتماعی، عوامل اجتماعی به عنوان مؤثرترین عامل بر افزایش تعاملات اجتماعی شناخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Early in the last century, growth of urbanization, leads to expansion of residential construction and at the same time leads to less attention to the quality of the housing. But in recent decades and in the context of increasing international attention to various aspects of sustainable development, including economic development, social-cultural development, preserve and enhance the environment and also noticing the issues relating to the quality of human life, the quest for social sustainability in housing complexes has become more important. According to the social dimensions of human, achieving physical and psychological needs depends on the interaction with other people. Housing as a place where people spend the high percentage of their lifetime in it could cause participation and collaboration of family in a greater society and be a suitable place for increasing human social interaction. In the past, individuals’ social interactions were in their location and in public areas which was between houses and in every neighborhood. But in modern times by vertical connections that were created in the last century residential complexes, the lack of these interactions is felt that the lack of attention to this human fundamental need which means to interact with others, can cause irreparable damages including loss of sense of belonging to the community and also loss of security, individualism and etc. This study aims at identify and recognition the impact of the components of sustainability on the social dimension of housing and also discussing their individual and social factors on increasing social interactions in urban life. With the assumption that social sustainability improve residents' sense of belonging, participation and increasing social interactions of people. Data which are gathered in this research includes documentary studies and measurements through the questionnaire. Data collection tool in this study includes documentary studies and navigate through the questionnaire. Identification and assessment of relevant factors is done with correlation and analysis of quantitative data through statistical methods. The results show that the components of participation, identity, sense of belonging and security, respectively, have the greatest impact on increasing the level of social interaction among the residents of the residential complexes of Abazar neighborhood. Based on the results of the two categories of individual and social factors defining the social interaction, social factors has known as the most influential factor on increasing social interactions. The analysis of individual factors and social factors, led to the proposed model of the research. Accordingly, it can be said that on the one hand social interactions on the basis of subscriptions between individual’s factors of residents of residential complexes and on the other hand social factors is defined. The overlap of these factors can also increase social interaction in the residential complex. In conclusion, based on the findings of research proposals as architecture-urban planning solutions to improve the performance of municipal managers, designers and the construction of residential areas, in accordance with the principles and values of social stability and increasing levels of social interaction in the neighborhood and housing complexes have been proposed.Keywords: Housing Social Stability, Social Interaction, Individual Factors, Social Factors.

منابع و مأخذ:

1. اوستروفسکی، واتسلاف. (1387). شهرسازی معاصر(چاپ دوم). (لادن اعتضادی، مترجم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
2. احمدی، منیژه؛ چراغی، مهدی؛ و ولایی، محمد. (1393). تحلیل عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی در نواحی روستایی با تاکید بر سرمایه اجتماعی. مسکن و محیط روستا، 147، 109-119.
3. آلتمن، ایروین. (1382). محیط و رفتار اجتماعی، خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام. (جواهر افسر و علی نمازیان، مترجمان). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.(نشر اصلی اثر1975).
4. باقری بنجار، عبدالرضا؛ و رحیمی، ماریا. (1391). بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنان(شهروندان مناطق 3و12تهران). مطالعات جامعه شناختی شهری، 2( 5)، 143-170.
5. بهزادفر، مصطفی؛ و اعتماد، گیتی. (1386). مبانی مفهومی و نظری مشارکت . تهران: جامعه مهندسان و مشاور ایران.
6. بهزادفر، مصطفی؛ و قاضی زاده، سیده ندا. (1390). حس رضایت از فضای باز مسکونی(نمونه مورد مطالعه، مجتمع‌های مسکونی شهر تهران). هنرهای زیبا، 3 (45), 15-24.
7. پرتوی، پروین. (1388). اصول و مفاهیم توسعه پایدار شهری از دیدگاه پدیدارشناختی. معماری وشهرسازی، 2(2) ، 19-34.
8. پور جعفر، محمدرضا؛ ایزدی، محمدسعید؛ و خبیری، سمانه. (1394). دلبستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها. هویت شهر، 24، 43-64.
9. پور دیهیمی، شهرام؛ نورتقانی، عبدالمجید؛ و مشایخ فریدنی، سعید. (1392). هویت و مسکن: بررسی ساز و کار تعامل هویت ساکنین و محیط مسکونی. مسکن و محیط روستا، 141،3-18 .
10. پیران، پرویز. (1376). تهیه طرح و انواع آن .تهران: موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی.
11. جیکوبز، جین. (1392). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. (حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، مترجمان). تهران: دانشگاه تهران. (نشر اصلی اثر1961).
12. جینکیز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی. (تورج یاراحمدی، مترجم). تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
13. حسنوند، اسماعیل، و حسنوند، احسان. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی جوانان. فصلنامه نظم و امنیت اجتماعی،16 , 57-76.
14. دانشپور، سید عبدالهادی، و چرخچیان، مریم. (1386). فضاهای عمومی و عوامل مؤثر حیات جمعی. باغ نظر، 7 , 57-76.
15. راجرز، ریچارد. (1384). معماران بزرگ و طراحی پایدار، (حمید حسینمردی، مترجم). آبادی، 42،110-114.
16. ریترز، جورج. (1374). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر. (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: نشر علمی.
17. سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج؛ و حبیب، فرح. (1395). بازشناسی مفهوم و اصول هویت در اثر معماری. هویت شهر، 25، 15-26.
18. شولتز، دوان؛ و شولتز، سیدنی آلن. (1383). نظریه‌های شخصیت. (یحیی سید محمدی، مترجم). تهران: موسسه نشر.
19. شولتز، کریستین نوربرگ. (1381). معماری:حضور، زبان و مکان. (علیرضا سید احمدیان، مترجم). تهران: معمار نشر.
20. شولتز، کریستین نوربرگ. (1392). مفهوم سکونت: به سوی معماری تمثیلی. (محمود امیر یاراحمدی، مترجم). تهران: انتشارات آگه.
21. شهرداری تهران: معاونت شهرسازی و معماری منطقه 5، (1382). بررسی مسایل توسعه شهری (ویرایش سوم). تهران: مهندسین مشاور شارمند.
22. شهرداری منطقه 5 تهران، (1394). ناحیه 5 شهرداری منطقه 5. محله اباذر. 94،10،13، از http://www. region5tehran.ir.html
23. شیعه، اسماعیل. (1379). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی شهری. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
24. صالحی امیری، سیدرضا؛ و افشاری نادری، افسر. (1390). مبانی نظری و راهبردی مدیریت ارتقا امنیت اجتماعی و فرهنگی در تهران. فصلنامه راهبرد، 20(59) , 48-79.
25. ضرغامی، اسماعیل. (1387). اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی، رساله دکتری مهندسی معماری. دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران. تهران
26. ضرغامی، اسماعیل. (1389). اصول پایداری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی از دید صاحبنظران و متخصصان. صفه،51،76-87.
27. عزیزی، محمد مهدی؛ و ملک محمدنژاد، صارم. (1386). بررسی تطبیقی دو الگوی مجتمع‌های مسکونی(متعارف و بلندمرتبه). هنرهای زیبا، 32 , 27-38.
28. عطایی همدانی، محمدرضا؛ و فتحی آذر، سحر. (1390). تأثیر هویت مندی مکان در پایداری اجتماعی مناطق مسکونی، ماهنامه شهر و منظر، 18،15-25.
29. علوی تبار، علیرضا. (1380). بررسی الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها (جلد اول). تهران: سازمان شهرداری‌های کشور.
30. عینی فر، علیرضا. (1379). عوامل انسانی-محیطی مؤثر در طراحی مجموعه‌های مسکونی. هنرهای زیبا، 8 , 109-118.
31. غفاری، غلامرضا؛ و نیازی، محسن. (1386). جامعه شناسی مشارکت. تهران: انتشارات نزدیک.
32. فروغمند اعرابی، هوشنگ؛ و کریمی‌فرد، لیلا. (1394). شهر دوستدار سالمند و معیارهای طراحی مراکز تعاملات اجتماعی سالمندی با رویکرد سلامت روان. مدیریت شهری، 39 , 7-34.
33. کارگر، ب. (1388). امنیت شهری، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهداری‌ها.
34. گائوتری، هویین. (1379). مشارکت در توسعه. (هادی غبرایی و داود طبایی، مترجمان). تهران: روش.
35. گل، یان. (1387). زندگی در فضای میان ساختمان‌ها. (شیما شصتی، مترجم). تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
36. گلکار، کوروش. (1380). مؤلفه‌های سازنده کیفیت در طراحی شهری. صفه،34، 74-83.
37. گیفورد، رابرت. (1378). روانشناسی محیط‌های مسکونی. (وحید قبادیان،مترجم). فصلنامه معماری و فرهنگ، 30( 2و3) , 71-92.
38. لنگ، جان. (1383). آفرینش نظریه معماری:نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. (علیرضا عینی فر، مترجم) تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
39. ابعاد اجتماعی مسکن. (1363). (عباس مخبر، مترجم). تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه: مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی.
40. مطوف، شریف. (1386). بحران هویت و تشدید آن در زندگی اردوگاهی پس از زلزله بم. باغ نظر، 8،73-80.
41. نقی زاده، محمد. (1387). مفهوم هویت و محله در فرهنگ ایرانی (اندیش نامه 1). تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
42. نوریان، فرشاد؛ و عبدالهی ثابت، محمد مهدی. (1387). تبیین معیارها و شاخص‌های پایداری در محله مسکونی. نشریه شهرنگار، 50 , 49-63.
43. یزدان پناه، لیلا. (1386). موانع مشارکت اجتماعی شهروندان تهرانی. فصلنامه رفاه اجتماعی، 7(26)، 105-130 .

44. Alexander, C. (1979). The timeless way of building . New york:Oxford university press.
45. Arnstein, S. (1969). A latter citizen participitation. AIP Journal, 35(4),216-224.
46. Bachelard, G. (2007). The oneiric house: Housing and Dwelling:Perspectives on Modern. New York:.Published Routledge.
47. Bonaiuto, M., Aiello, A., Perugini, M., Bonnes, M., &Ercolani, A.P. (1999). Multidimensional perception of residential environment quality and neighborhood attachment in the urban environment. J. Environ. Psychol, 19(4), 331–352
48. Chapman, D&, . Lombard, D.(2006). Determinants of neighborhood satisfaction in free based gated and nongated cominities. Urban Affairs Review;41(6),799-769.
49. Choguill, C.L. (2008). Developing sustainable neighborhood. Habitat international,32(1), 41-48.
50.Colantonio,A.(2008). Traditional and emerging prospect in social sustainability. Measuring social sustainability: Best practice from urban renewal in the EU. Headington, Oxford Brookes University:Oxford Institute for Sustainable Development (OISD).international land markets group.
51. Dempsey,N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011).The social dimention of sustainable development: defining urban social sustainability .Sustainable development,19, 289-300.
52. Google Map (2016).Retrived january,2016, from http://www.google.com/map/place/Abouzar,Tehran.
53. Low&, Altman. (1992). Place attachment: a conceptual inquiry, In Relph. London: Pion.
54. Mamfered, L. (1939). The Culture of Cities.New York: harcourt brase & company.
55. Mannarini, T., Fedi, A., & Terippetti, S.(2009).Public Involvement: How to Encourage Citizen Participation. Journal of Community&Applied social psychology,20,274-262.
56. Marans, R., & Rodgers, W.(1975).Toward an understanding of community satisfaction. In A.Hawley&V.Rock;Metropolitan American in contemporary perspective.New York: sage publications.
57. Marcus, c., &Sarkissian, W.(1986). Housing as if people Mattered. Berkeley: university of california press.
58. Maslow, A. H. (1977). Motivation und Personlichkeit. Olten: Walter.
59. Newman, O.(1996). Creating Defensible Space. Philadelphia: Diane Pub Co.
60. Pol,E.(2002). City-Identity-Sustainability. Environment and Behavior, 34(1),8-25
61. Rapoport, Amos. (1981). Identity and Environment: Cross-cultural perspective. London: Billing and sons limited.
62. Relph, E. (1976). Place and Placelessness.London: Pion.
63. Riger, S., & Lavraks, P. (1981). Community Ties: patterns of Attachment and social Interaction in urban neighborhood. American Jornal of community psychology, 9,156-164 .
64. Steel, F.(1981). The sense of place. Boston: CBI Publishing Company.
65. Tuan, Y. (1980). Rootedness versus sense of place. Landscape,24,3-8.
66. Wasserman, I.(1982). Size of place in relation to community attachment and satisfaction with community services. Social Indicators Research,11(4),436-421.
67. Yancey, W. L.(1985).Architecture interaction and social control: the case of a larg scale public housing project. Environment and Behavior,3(1),3-21.