بررسی جایگاه عوامل کالبدی در تعاملات اجتماعی محلات مسکونی* نمونه موردی: محله خراطان دزفول

محورهای موضوعی : معماری

سید امیر سعید محمودی ¹ , مجید منصورپور ²

1 - دانشیار گروه آموزشی معماری، دانشکده پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران.
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/10/02 تاریخ پذیرش : 1396/10/02 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: تعاملات اجتماعی, محله مسکونی, عوامل کالبدی, دزفول, فضای جمعی,

چکیده مقاله :

امروزه محلات مسکونی به عنوان محیط های بی روح که ساکنین آنها تمایلی به ارتباط با یکدیگر ندارند مطرح می باشد. افزایش جمعیت، تنوعات اجتماعی و فرهنگی، و عدم پیروی از الگوهای محله های سنتی گذشته در طراحی، ضرورت انجام چنین پژوهش های در مورد تعاملات اجتماعی را تایید می نماید. هدف پژوهش شناخت جایگاه عوامل کالبدی در کنار سایر مؤلفه های تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی است. منطقه مورد بررسی محله خراطان شهرستان دزفول می باشد روش پژوهش توصیفی پیمایشی است و گردآوری داده ها با ابزار پرسشنامه صورت گردید. یافته تحقیق حاکی از آن است که حس اعتماد و فعالیت های مشترک اجتماعی به عنوان مهمترین مؤلفه ها در ایجاد تعاملات اجتماعی یک محله مطرح می باشند و همچنین نتایج بر نقش مهم و اساسی عوامل کالبدی در ایجاد محله تعامل -محور تأکید می نماید و ساختار اجتماعی محله را متشکل از 4 بعد آسایشی، هویتی، نظام های اجتماعی، و کالبدی معرفی می‌نموده که این چهار بعد متاثر از همدیگر نیز است.

چکیده انگلیسی:

Social interaction is one of the issues considered as the most important distresses in planning the residential neighborhoods, and many of the qualities and values of a neighborhood can be found in the interaction centered neighborhoods. Population increase, social and cultural diversities and non-pursuing of past traditional models of neighborhoods in planning and designing approves such types of researches on social interactions. Therefore, the objective of this research is to identify the position of constitutional factors along with all other effective components on the social interaction. The hypothesis of this research has been established on the base that constitutional factors are one of the most important effective components in interaction centered residential neighborhoods. Considering this discussion, the inhabitants of residential neighborhoods can be encouraged for interaction and discussion in the architectural planning/designing. Therefore, the most important questions of this research are as follows: i) Which components have the most effect on the models of social interactions of residential neighborhoods’ inhabitants and to what extent are the skeletal components effective on this theme? 2) Which types of attributes do the architecture of interaction-centered residential neighborhoods have? And whether by developing changes in the constitution, steps could be forwarded in the direction of facilitating the emergence of these social relations? The study case zone is the Kharratan neighborhood of Dezful town. Questionnaire tool was selected to collect the data. Two questionnaires have been employed to investigate the under study variables in this research: 1-social interaction questionnaire 2- 12 folded questionnaire for neighborhood quality. The rating of this questionnaire was of 5 degree Likert scale and the viewpoints of 344 people were assessed from the residents of residential neighborhoods to collect the research data. The collected data were analyzed using the 16th version of SPSS software in the next stage. The research findings indicates that in Kharratan neighborhood, the components of trust feeling, values and joint activities, access and readability/legibility, relation to the past, attraction and spatial facilities, climatic comfort, human scale along with the identification and belonging feeling in addition to security had more correlation coefficient with the social interactions of the residents. The trust feelings as well as the joint social activities are discussed in developing the social interactions of a neighborhood. These 10 components can be classified in four general groups of social, identification, comfort, and structural-constitutional. As these components have significant relation with each other, the qualitative value of each group and as a result, the local social interactions can be promoted considering the architectural and constitutional factors. In addition, the results of research emphasize on the important and basic role of constitutional factors in developing the interaction-centered neighborhood and introduce the social structure of neighborhood comprised of 4 dimensions of comfort, identification, social systems, and constitution. These four dimensions together are influenced by each other. It is suggested, therefore, that the urban planners/designers and architectures of today should pay special attention to identification-constitutional and comfort-constitutional communications in addition to constitutional-social system to plan society centered spaces.   

منابع و مأخذ:

1. براند فری، هیلد‌ر. (1383). طراحی شهری به‌سوی یک‌شکل پاید‌ارتر شهر.(حسن بحرینی، مترجم). تهران: شرکت پرد‌‌ازش و برنامه‌ریزی شهری.
2. بهزاد‌فر، مصطفی؛ و طهماسبی، ارسلان. (1392). شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های تأثیر‌گذار بر تعاملات اجتماعی (تحکیم و توسعه روابط شهروند‌ی د‌ر خیابان‌های شهری: نمونه مورد‌مطالعه: سنند‌ج). باغ نظر، 25،17-28.
3. پاکزاد، جهانشاه. (1384). راهنمای طراحی فضاهای شهری د‌ر ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
4. پاکزاد، جهانشاه. (1389). سیر اند‌یشه‌ها د‌ر شهرسازی.(جلد اول تا سوم). تهران: آرمانشهر.
5. تیبالد‌ز، فرانسیس. (1383). شهرسازی شهروند‌گرا؛ ارتقاء عرصه‌های همگانی در شهرها و محیط‌های شهری. (محمد احمد‌ی‌نژاد، مترجم).اصفهان: خاک.
6. حبیب، فرح؛ ناد‌ری،مجید؛ جهانشاه‌لو، لعلا؛ و فروزان‌گهر، حمید‌ه. (1388). سنجش چارچوب ارزیابی سرمایه اجتماعی د‌ر ساختار شهر با تأکید بر نقش فضاهای عمومی. هویت شهر، 12، 5-14.
7. حسن‌زاد‌ه، د‌اوود. (1387). رویکرد اجتماع‌محور به کیفیت زند‌گی اجتماعات محلی. فصلنامه مد‌یریت شهری، 20، 7-22.
8. د‌انشپور، سید عبد‌الهاد‌ی؛ و چرخچیان، مریم. (1386). فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی. مجله باغ نظر، 4، 19-28.
9. رفیعیان، مجتبی؛ و حسین‌پور، علی. (1391). نظریه، شهر، فضا، مد‌یریت شهری . تهران: طحان.
10.‌ سامه، رضا؛ و اکرمی، غلامرضا. (1392). تحلیل تحوّلات اند‌یشة «کیفیت زند‌گی» د‌ر معماری و شهرسازی. هویت شهر، 25، 40-27.
11. شارع‌پور، محمود. (1389). جامعه‌شناسی شهری. تهران: سمت.
12. سجاد‌ی قائم‌مقامی، پروین الساد‌ات؛ پورد‌یهیمی، شهرام؛ و ضرغامی، اسماعیل. (1389). اصول پاید‌اری اجتماعی د‌ر مجتمع‌های مسکونی: از د‌ید جامعه صاحب‌نظران و متخصصان ایرانی. صفه، 51، 75 - 88 .
13. کشفی، محمد علی؛ حسینی، سید باقر؛ و نوروزیان ملکی، سعید. (1390). نقش فضاهای عمومی ساختمان‌های مسکونی بلند‌مرتبه د‌ر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین؛ پژوهش مورد‌ی: برج بین‌المللی تهران. د‌و فصلنامه مد‌یریت شهری، 30، 7-17.
14. لنگ، جان. (1381). آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری د‌ر طراحی محیط). (علیرضا عینی‌فر، مترجم). تهران: د‌انشگاه تهران.
15. مرد‌می، کریم؛ و قمری، حسام. (1390). الزامات معماری تأثیرگذار د‌ر اجتماع‌پذیری فضای ایستگاه‌های مترو. مد‌یریت شهری، 27، 31-40. 16. محمود‌ی، امیرسعید. (1385). منظر شهری: مروری بر چند نظریه. فصلنامه آباد‌ی، 53، 54-61.
17.‌ مخبر، عباس. (1363). ابعاد اجتماعی مسکن: هد‌ف‌ها، معیارها و شاخص‌های اجتماعی و مشارکت مرد‌می. سازمان برنامه‌و‌بود‌جه.
18. مجید‌ی خامنه، بتول؛ و کولیوند، حجت اله. (1391). تحلیل ساختار فضایی محله شهری بر مبنای توسعه پاید‌ار اجتماع‌محور (مطالعه مورد‌ی محله د‌ارآباد تهران). آمایش محیط، 19، 49-73.

19. Avila, M. I. M. (2001). Montero, Monca- Factors That Influence The Social Life And Vitality Of Public Open Space In Marcaibo. Case Study: Plaza de la Madre and Plaza de la Rep‌ú‌blica. Venezuela. ETD Faculty of the Virginia Polytechnic Ins‌titute and Sate University.
20. Car, S., Francis, M., Rivilin, L., & Stone, A. (1992). Public Space Massachusett: Cambridge University press.
21. Cullen, G. (1961). The concise Townscape. London: Architectural Press.
22. Cebulla, A. (2000). Trus‌ting community developers: the influence of the form and origin of community groups on residents' support in Northern Ireland. Community Development Journal, 35(2).
23. Dhesi, A. S. (2000). Social capital and community development. Community Development Journal, 35(3). 199-214
24. Gehl, J. (2004). Public spaces, public life. Copenhagen: Danish architectural press.
25. Gehl, J. (1987). Life between Buildings. Translated by Koch, J. New York: Van Nos‌trand Reinhold.
26. Hall, E. T. (1990). The Hidden Dimension. New York: Anchor Books Editions.
27. Halprin, L. (1963). Cities. Massachusetts: the MIT Press.
28. Ittelson, W. H. (1974).An Introduction to Environmental Psychology. NY: Hold. Reinhart and Winston Inc Coleman,
29. Jacobs, J. (1965). The Death and Life of Great American Cities. Harmondsworth : Penguin
30. Lennard, S. G., & Lennard, H.(1984). Public life in urban place: Godlier. Southampton.
31. Lennard, S. G., & Lennard, H. (1993). Urban Space Design and Social Life. London :companion to contemporary architectural, Rutledge.
32. Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. London: Blackwell, Oxford.
33. Rudlin, D., & Falk, N. (Eds.). (1999). Building the 21s‌t century home: the sus‌tainable urban neighbourhood. Butterworth-Heinemann.