ارزیابی پیامدهای ناشی از تجمیع سکونتگا‌های روستایی (مطالعه موردی: طرح تجمیع روستاهای شرق استان گلستان)

محورهای موضوعی : معماری

معصومه نیاستی ¹ , سید امیر حسین گرکانی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران.
2 - استادیار گروه معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

تاریخ دریافت : 1397/06/31 تاریخ پذیرش : 1398/03/11 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: جابه‌جایی سکونتگاه‌, آسیب‌پذیری, تجمیع روستاها, استان گلستان, سیل 1384,

چکیده مقاله :

بشر همواره در زندگی خود با مخاطرات طبیعی مواجه بوده و سعی در کاهش جبران خسارت‌های جانی و مالی آن داشته است. در این میان ارزیابی اقدامات گذشته از اهمیت بالایی برخوردار است تا امکان اتخاذ بهترین تصمیمات را در مورد سوانح آتی با توجه به سانحه‌خیزی کشور ایران فراهم سازد. هدف این پژوهش، ارزیابی پیامدهای ناشی از بازسازی و جابه‌جایی روستاها پس از سیل 1384 شرق استان گلستان می‌باشد. این پژوهش، از نوع کاربردی و به صورت ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و پیمایش مقطعی درمرحله کمی است. جامعه آماری این پژوهش از ساکنان شهر فراغی (تجمیع 11روستا) و روستاییانی که به روستاهای قدیم بازگشته‌اند می‌باشد. برای مقایسه پیامدهای بازسازی در نمونه‌های مورد مطالعه، از آزمون t نمونه‌های مستقل استفاده‌شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که ساخت سکونتگاه جدید علی‌رغم کاهش آسیب‌پذیری کالبدی با افزایش پدیده‌هایی چون افزایش مهاجرت به شهرها و بازگشت به روستاهای قدیم همراه بوده است.

چکیده انگلیسی:

There are important choices to be made after the various accidents and the numerous financial and psychological effects of rural settlements, including decisions on how to intervene in rural settlements and the adoption of reconstruction policies. This intervention is identified as four types of identification, relocation, continuous development, or integration and integration for the reconstruction of damaged or destroyed villages due to natural hazards. Many scholars and scholars believe that among the above models, aggregation and integration have economic advantages in supplying facilities and services. The ruler's insight has led to less attention to its economic, social, physical and environmental implications. It seems that this indifference has led to the implementation and implementation of relocation and integration plans of rural settlements with the change in their vulnerability in the economic, social, physical and environmental dimensions and the development of the vulnerability of affected society Increase against future accidents. Extreme rainfall in the eastern province of Golestan province in August 2005 resulted in two devastating floods, one of the most damaging floods in the country. The Islamic Revolutionary Guard Housing Foundation has been providing housing for the affected population and in order to reduce the resettlement of villages due to the occurrence of future floods, the eleven villages in the city of Kalaleh, which had been damaged in recent floods in Golestan Province, were displaced. This research is descriptive-analytic and its data have been collected in two sections of library and field. The statistical population of this study is a collection of residents of the walled city and villagers who have returned to the villages of Chatal, Ghapan Oliya and Sofla. To test the vulnerability in two samples. However, the review of various experiences suggests that displacement of settlements, although effective in reducing physical morbidity, is mainly due to numerous social and economic consequences The displacement and consolidation of 11 villages of Golestan province in the post-flood Pishkamar site of 1384 were unsuccessful due to the lack of planning and designing, with macroeconomic and social costs, in reducing the dimensions of vulnerability of a settlement, including social and economic. This has led to the return of villagers to their old villages or citys. The quantitative results of this research also confirm the hypothesis that increasing the migration to cities, returning to old villages, ethnic conflicts, reducing production levels, increasing bank debt and the prevalence of insecurity in the outskirts of the Faragi city are one of the most important factors in increasing the vulnerability in the social and economic dimensions of the study area. The investigations indicate an increase in the amount of vulnerability in recreational areas in terms of economic and social dimensions and reducing its physical-environmental vulnerability to three villages. Since reducing the vulnerability of settlements is subject to control and reduction of damage and damage in all aspects, it seems that the reconstruction of rural settlements after the flood of 2005 in Golestan province has been effective in increasing the vulnerability of this area.

منابع و مأخذ:

1. پهلوان‌زاده، حمیده؛ رضوانی، محمدرضا؛ و محمدی‌استادکلایه، احمد. (1391). ارزیابی کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده پس از سوانح طبیعی مورد: مجموعه ادغامی پیشکمر. مجله مسکن و محیط‌روستا. 97، 137-115.
2. رحمتی، محمدمهدی. (1385). دگرگونی‌های اجتماعی-اقتصادی ادغام روستاها در منطقه زلزله‌زده‌ رودبار و منجیل. مجله مطالعات اجتماعی ایران. 2، 83-110.
3. رحمتی، علیرضا؛ و نظریان، اصغر. (1389). آثار اقتصادی- اجتماعی و محیط زیستی سکونتگاه‌های مشمول جابه‌جایی ناشی از ایجاد سدها مطالعه موردی سد گتوند علیا و رودخانه کارون. پژوهش‌های محیط زیست. 2، 54-66.
4. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ و بدری، سید علی. (1382). ارزیابی پیامدهای اقتصادی ادغام روستاها پس‌از‌حادثه زلزله از دیدگاه توسعه پایدار:
مورد مطالعه روستاهای شهرستان طارم‌علیا. فصلنامه مدرس .2، 23-60.
5. صادقی، حجت‌الله؛ سیف، یعقوب؛ صیدایی، اسکندر؛ و صالحی کاخکی، مریم. (1394). بررسی و اولویت‌یندی آسیب‌پذیری سکونتگاه-های روستایی استان خوزستان در برابر مخاطرات طبیعی. جغرافیا و پایداری محیط. 17، 87-107.
6. فتحی، سروش؛ و مطلق، معصومه. (1389). رویکرد نظری بر توسعه پایدار روستایی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، 2، 47-66.
7. فلاحی، علیرضا؛ و اسدی، سعیده. (1395). پهنه‌بندی آسیب‌پذیری کالبدی بافت کهن کرمان در برابر زلزله احتمالی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و شاخص آنتروپی. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران. 2، 149-159.
8. فنی، زهره؛ و رحمتی، مراحم. (1385). سیلاب و پیامدهای اجتماعی-اقتصادی و محیطی آن مطالعه موردی: حوضه آبخیز پسیخانرود گیلان. فصلنامه فضای جغرافیایی. 15، 128-147.
9. فیروزنیا، قدیر؛ کاظمی، موسی؛ صادقی، سیدمهدی؛ و طاهری، اعظم. (1390). مطالعه تاثیر ادغام روستا در شهر نمونه: روستاهای ادغامی در شهر کاشان. مجله جغرافیا و توسعه. 25، 79-96.
10. قراگوزلو، هادی؛ عیسی‌لو، علی‌اصغر؛ و گراوند، فرزاد. (1393). ارزیابی اثرات کالبدی-فضایی جابه‌جایی در سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: دهستان ملاوی، شهرستان پلدختر. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. 16، 125-136.
11. گرکانی، امیرحسین؛ و نیاستی، معصومه. (1397). بررسی آسیب‌پذیری سکونتگاه‌ها در نواحی روستایی، مطالعه مقایسه ای شهر فراغی و روستاهای سیل‌زده شرق استان گلستان. ﻧﺸﺮﯾﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻣﺨﺎﻃﺮات ﻣﺤﯿﻄﯽ. 1، 82.
12. لک، آزاده؛ و جلالیان، سحر. )1397). تجربۀ معنای مکان فضای شهری: کاربرد تحلیل محتوای کیفی در کشف معنای باغ فردوس. مطالعات معماری ایران. 13، ۷۱-۸۷.
13. محمدی‌استادکلایه، امین؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ رضوانی، محمدرضا؛ و قدیری‌معصوم، مجتبی. (1391). ارزیابی اثرات الگوهای راهبرد اسکان مجدد پس از بلایای طبیعی بر کیفیت زندگی روستایی مطالعه موردی: روستاهای جابه‌جاشده شرق استان گلستان. مجله جغرافیا و مخاطرات طبیعی. 4، 37-50.
14. محمدی‌استادکلایه، امین؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ رضوانی، محمدرضا؛ و قدیری‌معصوم، مجتبی. (1394). تبیین تاثیر الگوهای اسکان مجدد بر توسعه پایدار روستایی مطالعه موردی: روستاهای سیل‌زده شرق استان گلستان. مجله پژوهش‌های‌روستایی.1، 115-135.
15. مشیری، فرخ. (1390). رویکرد انسانی در جابه‌جایی سکونتگاه‌ها در برنامه‌ریزی آبادانی منطقه‌ای. فصلنامه مسکن و محیط روستا. 135، 85-104.
16. منتظریون، مریم. (1390). بررسی فرایند جابه‌جایی سکونتگاه‌های روستایی در برنامه بازسازی پس از سیل 1384 شرق استان گلستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد بازسازی‌پس‌ازسانحه، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران.
17. نظریان، اصغر؛ سادین، حسین؛ زال‌نژاد، کاوه؛ استقامتی، مهناز؛ و ولیانی، مهدی. (1395). بررسی عوامل اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی مهاجران شهر شهریار در سال 1388. نشریه تحلبل فضایی مخاطرات محیطی. 3، 41-64.
18. نوبخت حقیقی، شهاب؛ آسایش، حسین؛ و استعلاجی، علیرضا. (1387). بررسی پیامدهای ناشی از جابه‌جایی فضایی، مکانی روستاها در مناطق زلزله‌زده شهرستان رودبار. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیای سرزمین. 18، 23-34.

 

19. EM-DAT, C. R. E. D. (2014). The OFDA/CRED International Disas‌ter Database. Universite Catholique de Louvain, Brussels, Belgium.
20. Google earth V 7.3.0, 3832 (September 21, 2017). Faraghi, Iran goles‌tan.37°31´51.31"N, 55°35´33.98"E, Eye alt 7481 feet.
21. Navarra, M. Q., Niehof, A., & van der Vaart, W. (2013). Social capital in involuntary displacement and resettlement. International Journal of Social Sciences and Humanity S‌tudies, 5(2), 139-154.
22. Oruonye, E. D. (2011). The socio-economic impact of the Lake Chad resettlement scheme, Nigeria. African Journal of Environmental science and technology, 5(3), 238-245.
23. Peek, L., Fothergill, A., Pardee, J. W., & Weber, L. (2014). S‌tudying Displacement: New Networks, Lessons Learned. Sociological Inquiry, 84(3), 354-359.
24. Zahran, S., Peek, L., Snodgrass, J. G., Weiler, S., & Hempel, L. (2011). Economics of disas‌ter risk, social vulnerability, and mental health resilience. Risk Analysis: An International Journal, 31(7), 1107-1119.