خوانش مؤلفه‌های جنسیتی در طراحی مراکز خرید شهر تهران (مطالعه موردی: مرکز خرید پالادیوم، مرکز خرید کوروش، مرکز خرید تیراژه 2، پاساژ کویتی‌های رضا)

محورهای موضوعی : معماری

ریحانه خرمی روز ¹ (دانشجوی دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران.)
محمد منصور فلامکی ² (استاد دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران)
ویدا نوروز برازجانی ³ (استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1397/06/26 تاریخ پذیرش : 1398/01/19 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: زنان, مراکز تجاری, جنسیت, معماری, تعادل جنسیتی,

چکیده مقاله :

جنسیت به‌عنوان مقوله ای اجتماعی و متأثر از فرهنگ جامعه و متغیر در طول زمان، با واژه جنس که به مسائل زیست شناختی و تفاوت های فیزیکی اشاره می‌نماید متفاوت است. این مقاله در صدد بررسی ارتباط جنسیت و فضا بوده و با تبیین مؤلفه‌های برگرفته از جنسیت و تحلیل آنان در مراکز خرید، در پی رسیدن به تعادل جنسیتی در فضا است. نتایج مشخص می‌نماید که مؤلفه‌های کیفی اشاره‌شده سبب می‌‌شوند تا کاربران مختلف ازنظر جنسیتی، استفاده های متفاوت از فضا داشته باشند. در صورت عدم توجه به جنسیت، فضا از کیفیت لازم برخوردار نبوده، بنابراین کاربران بخصوص زنان که حساسیت بیشتری به فضا داشته، در پاره ای موارد آن را به‌دلخواه خود تغییر داده و یا استفاده از فضا اجتناب می‌کنند. روش پژوهش، روش تحقیق کیفی در قالب نمونه های موردی است که 4 مرکز خرید در شهر تهران جهت بررسی انتخاب‌شده و مورد مشاهده، مصاحبه و تحلیل قرارگرفته‌اند.

چکیده انگلیسی:

Social contexts are the most important areas for space users, and factors such as age, gender, and social class can be studied in this regard. Gender is a social category that has always been influenced by the culture of the community and changes over time and thus differs from the term sex, which refers to this from the point of view of biological and physical differences. Considering the sociality of gender, this paper seeks to study the relationship between gender and space along with the quality surveys of shopping malls as a public urban space so that it is possible to introduce a space with specific components, and also these components can be used in architectural design and as well as the needs of all gender groups in this space can be met. Since studies show that women’s needs are more important because of their responsibilities and limitations and because of their sensitivities, the space they deserve is suitable for both sexes. Therefore; this study focuses on the needs and perceptions of this group.The research method used is a qualitative research method in the form of case studies where Palladium Shopping Center in northern Tehran, Cyrus Shopping Center in the west of Tehran, Tirāgeh-2 Shopping Center in the east of Tehran and Reza Kuwaitis Passage in the south of Tehran have been investigated and observed. These shopping centers were selected in four geographical locations of Tehran for the reason that the results could be generalized to the whole city of Tehran.The results of the analysis of shopping malls space in Tehran provide some indicators that have been considered as effective factors in measuring the desirability and undesirability of space and measuring the effectiveness of space design. This level of space efficiency is one of the qualitative criteria for measuring space because each person seeks to meet their needs in the environment and when the environment provides the right conditions and the individual can do less effort to achieve his goals, it is a satisfaction and desirability for him/her, and the achievement of this feeling in the environment is the expectation that each person expects the space s/he desires.The results indicate that the qualitative components referred to, will cause different users to have different uses of space in terms of gender. But surveying shopping centers in Tehran shows that women are not passive while using space, and sometimes they resist the loss of their rights in urban areas and sometimes actively produce their own items. To create their needed security, they ignore some routes, choose other routes or visit the shopping center in a group. Whether they need to rest in spaces where this need is not foreseen, they use side steps or platforms next to space. These behaviors can be interpreted as the redefinition of space, which varies from person to person depending on their perception of space and their needs. Finally, if space is not reproducible and flexible for necessary uses, they will avoid attending the space.

منابع و مأخذ:

اسدی محل چالی، مسعود. (1395). فضاهای جنسیتی و تجربه شهر از ژرف‌نگری فرهنگی تا مردم‌سالاری در عمل. تهران: انتشارات آرمانشهر.

پرتوی، پروین؛ شکوهی، مهشید؛ قرایی، فریبا؛ و حبیبی، میترا. (1394). زنان و زندگی شهری. چاپ اول، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.

ترلیندن، اولا. (1394). شهر و جنسیت، گفتمان بین‌المللی جنسیت، شهرسازی و معماری. (مینوش صدوقیان زاده، مترجم). چاپ اول، تهران: نشر کلاغ.

تمدن، رویا. (1387). زنان و فضاهای شهری. جستارهای شهرسازی، 24، 20-23.

جارویس، هلن؛ کانتور، پاولا؛ و کلارک، جاناتان. (1397). شهر و جنسیت. (محمود شارع پور، مترجم). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

جمالپور، بیتا. (1387). تحلیل مکان‌های شهری بر مبنای جنسیت، استفاده زنان از مکان‌های شهری با توجه به وضعیت شهر تهران. پایان‌نامه دکتری،دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، تهران.

داداش پور، ابراهیم؛ یزدانیان، احمد؛ و کشت کار، وحید. (1396). شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر حضور زنان در فضای عمومی شهری (مطالعه‌ی موردی: بوستان شوش تهران). زن در توسعه و سیاست، 15(1)، 21-43.

رضازاده، راضیه؛ و محمدی، مریم. (1388) بررسی عوامل محدودکننده زنان در فضاهای شهری. هنرهای زیبا، 38، 105 - 114.

رهبری، لادن. (1393). جنسیت و شهروندی در تهران: مطالعه­ی جامعه‌شناختی تفاوت­های جنسیتی در حق به شهر. پایان‌نامه دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه مازندران، مازندران.

شاهچراغی، آزاده؛ و بندر آباد، علیرضا. (1395). محاط در محیط، کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی تهران.

فاضلی، نعمت‌الله. (1396). زنانه شدن شهر با تأکید بر فضاهای شهر تهران. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

قمری، اخلاص؛ طلیسچی، غلامرضا؛ و دژدار، امید. (1396). رویکردی تحلیلی به بررسی جنسیت و تفاوت‌های آن در ادراک فضای کالبدی، نمونه موردی: فرهنگسراهای شهر تهران. آرمان‌شهر، 21، 77-86.

کاظمی، مهروش. (1387). رویکردی تحلیلی به جنسیت (جنسیت زن) در بهبود کیفیت فضای معماری (نمونه موردمطالعه: عرصه‌های عمومی با تأکید بر پارک گلستان و پارک گلی تبریز). پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.

کاظمی، مهروش. (1388). رویکردی تحلیلی به مقوله جنسیت و تأثیر آن در کیفیت فضا نمونه موردمطالعه پارک فجر تبریز، هویت شهر، 4، 47 - 58.

کاظمی، مهروش. (1391). بررسی دلایل عدم توفیق تفکرات فمینیسمی در تأثیر بنیادی در معماری، هویت شهر، 10، 37-46.

کولمان، دورته. (1396). فضا، قدرت، تمایز، مطالعات جنسیت در معماری.(نصیر زرین پناه، مترجم). چاپ اول، تهران: انتشارات نظر.

نادری، سارا. (1392). درآمدی بر روایت زنانه از شهر، کاوشی نظری در خوانش تجربه­های زنانه از شهر. تهران: انتشارات تیسا.

نرسیسیانس، امیلیا. (1383). مردم­شناسی جنسیت. تهران: نشر افکار.

نوروز برازجانی، ویدا. (1397). روش‌شناسی پژوهش کیفی. تهران: انتشارات مهراز.

وایت، ویلیام. (1392). زندگی اجتماعی فضاهای شهری کوچک. (مسعود اسدی محل چالی، مترجم). تهران: انتشارات آرمان‌شهر.

ورمقانی، حسنا. (1394). رابطه­ی جنسیت و فضا در واحدهای مسکونی دوره­ی قاجار (خانه‌های شهری گیلان و مازندران). پایان‌نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران.

ورمقانی، حسنا؛ سلطان‌زاده، حسین؛ و دهباشی شریف، مزین. (1394). رابطه جنسیت و فضا در عرصه­های خصوصی و عمومی دوره قاجار، باغ نظر. 37، 29-40.

هولمز، ماری. (1387). جنسیت و زندگی روزمره. (محمدمهدی لبیبی، مترجم). تهران: نشر افکار.

 

Bell, W. (1998). Retrieved march 2019 from http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.584.1691&rep=rep1&type=pdf

Durning,L., & Wrigley. R. (2000). Retrerieved 5 march 2019 from http://www.twca.ca/wp-content/uploads/2013/02/Gendered_Cities_-_Built_and_Physical_Environments.pdf

Rendell, J., Penner, B., &Borden, I. (2000). Gender, Space, Architecture, An interdisciplinary introduction, London: Routledge.

Sadoughianzadeh, M. (2008). Gender and Space in Tehran. Unpublished doctoral dissertation, University of Kassel, Kassel.