مشارکت بر پایه جذابیت در مرمت و احیای بافت تاریخی (مطالعه موردی: بافت تاریخی عودلاجان و امام‌زاده یحیی تهران)
محورهای موضوعی : معماریمحمود نیکدست 1 , بهمن ادیب زاده 2 * , مرجان خان محمدی 3 , سعید صالحی مرزیجرانی 4
1 - دانشجوی دکتری،گروه معماری، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.
2 - دانشیار،گروه معماری و شهرسازی،دانشگاه شهبد بهشتی، تهران، ایران.
3 - دانشیار،گروه معماری، البرز، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
4 - دانشیار،گروه معماری، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.
کلید واژه: مشارکت, جذابیت, مرمت و احیای بافت تاریخی, چشمگیر و تأثیرگذار بودن, زودبازده بودن,
چکیده مقاله :
عدم حمایت ساکنین بافت تاریخی از اقدامات مرمتی، هدف اصلی این پژوهش در جهت چگونگی ایجاد جذابیت در طرح مرمت و احیای بافت تاریخی از نگاه شهروندان و ایجاد بستر مشارکت مردم در این طرح‌ها است. متغیر جذابیت وابسته به متغیر چشمگیر و تأثیرگذار بودن از نگاه شهروندان و متغیر زودبازده بودن است. فرایند انجام این پژوهش، ترکیبی بوده و نتایج پژوهش نشان می‌دهد ایجاد جذابیت طرح مرمت و احیای محله امام‌زاده یحیی و عودلاجان از نگاه شهروندان با ارائه طرح فنی-مهندسی در قالب حفظ و مرمت اماکن تاریخی، اهمیت موقعیت قرارگیری محله، توجه به رویدادهای تاریخی، حفظ ریز دانگی، پراکندگی، تراکم و سطح اشغال، حفظ و توسعه کاربری مسکونی، تکنولوژی معماری و شهرسازی، توجه به ابعاد کالبدی و ایمنی، تأمین خدمات شهری و توجه به منظر شهری و همچنین متأثر از متغیر زودبازده بون در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت محقق می‌شود.
Today, despite the wide range of scientific and administrative expertise in the field of urban plans and the restoration and
revitalization of historical contexts, the presented plans are not supported and paid attention by the residents of these contexts, and the few case-by-case and cross-sectional executive measures in this field are abandoned after a while due to the lack of public support. The main goal of this research is to create attractiveness in the restoration and revitalization of historical context plans from the perspective of citizens and create a platform for people to participate in these plans. The attractiveness variable depends on two variables: being striking and influential from the perspective of citizens and the variable of being quick-return. The variable of being striking and influential from the perspective of citizens is based on the components of social cohesion, including strengthening common values, resolving common challenges, and creating equal opportunities. It focuses on the categorization and prioritization of executive measures from the perspective of citizens, and the variable of being quick to pay off focuses on the time prioritization of the implementation of executive measures and strengthening the spirit of participation. The research method in this article is a combination of two qualitative and quantitative methods. In the qualitative method, the dimensions and indicators involved in the restoration and revitalization plan of the historical fabric were extracted, and in the quantitative method, these dimensions and indicators were measured in the neighborhoods of Imamzadeh Yahya and Oudlajan with two social-local approaches and a technical engineering approach. Next, the dimensions and indicators were evaluated based on the variable of being significant and influential from the perspective of citizens, and the social and technical engineering dimensions were separated, and the objective representation of the social dimensions was defined in order to include these dimensions in the technical-engineering dimensions. The results of this research indicate that creating attractiveness from the perspective of citizens in the restoration and revitalization plan of the historical fabric is achieved when the proposed technical-engineering plan is influenced by significant and impactful variables from the citizens' viewpoint. This plan should be based on the components of social cohesion, including strengthening shared values, addressing common challenges, and creating equal opportunities. Additionally, it should be influenced by the variable of quick returns from the citizens' perspective, which should be categorized and prioritized accordingly. Based on this, the categorization and prioritization of the restoration and revitalization plan for the historical areas of Oudlajan and Imamzadeh Yahya are as follows: preserving and restoring historical sites, the importance of the neighborhood's location in the metropolis of Tehran; paying attention to historical events; preserving the fine-grained dispersion, density, and occupancy level; maintenance and development of residential use; architectural and urban technology, consideration of physical dimensions and safety, provision of urban services; and attention to the urban landscape. These components are prepared in the restoration and revitalization plan of the historical fabric in the form of technical-engineering maps over three time periods: short-term, medium-term, and long-term
1. 1. اتابکی، جواد. (1395). بررسی تنوع هویت‌های اجتماعی در شهر کاشان و عوامل تهدیدکننده همبستگی اجتماعی در سطح محلات. دومین همایش بین‌المللی معماری، عمران و شهرسازی در آغاز هزاره سوم. https://civilica.com/doc/532043
2. ادیبزاده، بهمن. (1394). الگوهایی برای نوسازی: درآمدی بر معرفی تجربیات مثبت و مثمر نوسازی مشارکتی مهندسین مشاور رازاندیشان عمران. نشر شهرتهران. https://ketab.ir/Book/D6C77D4E-F7BE-4589-9B61-A9F658FC7125
3. ادیبزاده، بهمن؛ عسگری تفرشی، حدیثه؛ و حسینی، سید ابراهیم. (1389)."مهندسی اجتماعی" و نقش مشارکت مردمی در تحقق پذیری نوسازی در بافتهای فرسوده شهری؛ نمونه موردی: محله نعمت آباد منطقه -19 تهران، نامه معماری و شهرسازی. 2 (4)، 141-158. http://noo.rs/olfbE
4. امیر احمدی، رحمت اله؛ نوابخش، مهرداد؛ و زنجانی، حبیب اله. (1395). بررسی نقش سرمایه فرهنگی – اجتماعی بر مشارکت شهروندان در نوسازی بافتهای فرسوده شهری )مطالعه موردی: شهر مشهد(. دوفصلنامه پژوهش های جامعه شناسی معاصر. 5(8) ، 123-143. https://csr.basu.ac.ir/article_1649.html
5. پوراحمد، احمد؛ حبيبي، کیومرث؛ و کشاورز، مهناز. (۱۳۸۹). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافتهای فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی و اسلامی. 1 (1)، 73-92. SID. https://sid.ir/paper/177341/fa
6. باقی نصرآبادی، علی. (1384). همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی (دیدگاه‌ها، عوامل تقویت، تهدیدها و راهکارها). مجله حصون، شماره6. SID. https://sid.ir/paper/506416/fa
7. بیرو، آلن. (1366). فرهنگ علوم اجتماعی. (باقر ساروخانی، مترجم). تهران: نشر کیهان. فرهنگ علوم اجتماعی (انگلیسی - ف‍ران‍س‍ه - ف‍ارس‍ی)
8. حبیبی، سیدمحسن؛ و مقصودی، ملیحه. (۱۳۸۶). مرمت شهری: تعاریف، نظریه‌ها، تجارب، منشورها و قطع نامه‌های جهانی، روشها و اقدامات شهری. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران. https://press.ut.ac.ir/book_522.html
9. حدادی، علیرضا؛ و ردادی، محسن.(1403). درس‌آموخته‌های مرتبط با روند سرمایه اجتماعی در سال 1401. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اجتماعی. مسلسل20006. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1812154
10. خسروی، یلدا؛ معصومه، هدایتی مرزبالی؛ و مقصودبیگی، جواد. (1395). ارزیابی تأثیر میزان حضورپذیری و همبستگی اجتماعی در جهت ارتقای امنیت مکان در محیط‌های مسکونی، مطالعه موردی: آمل، همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در افق‌های نوین عمران و معماری. بوشهر. https://civilica.com/l/6758/
11. دورکیم، امیل. (1381). درباره تقسیم کار اجتماعی. (باقر پرهام، مترجم). تهران: نشر مرکز. https://taaghche.com/book/133992
12. رستگار خالد، امیر؛ محمدی، میثم؛ و اسماعیل بیگی، معصومه. (۱۳۹۳). ارتباط احساس محرومیت نسبی با همبستگی اجتماعی بین جوانان شهر تهران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. 3 (3)، 473-495.
https://jisr.ut.ac.ir/article_53152.html
13. روانبخش، محمدحسین. (۱۳۸۶). بررسی تطبیقی میزان انسجام اقشار اجتماعی شمال و جنوب شهر تبریز. مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. شماره ۲۳. https://www.magiran.com/p462350
14. زینل زاده، ستاره؛ جاهد قدمی، محمد. (1395). تبیین و اولویت سنجی ابعاد تأثیرگذار جهت تحقق نوسازی مشارکتی در بافت فرسوده شهری ( نمونه موردی: محله شهید خوب بخت تهران). باغ نظر. 13 (43)، 61-76.
https://www.bagh-sj.com/article_41073.html
15. عبداله‌زاده فرد، علیرضا؛ استخر،علی؛ استخر،سعید؛ و استخر، فاطمه. (1394). نقش مشارکت مردمی در طراحی میدان شهری، نمونه موردی: بافت فرسوده قصردشت شیراز. کنگره بین‌المللی پایداری در معماری و شهرسازی معاصر خاورمیانه.
https://civilica.com/doc/505949/
16. كوزر، ليوئيس. (1383). زندگي و انديشه بزرگان جامعه‌شناسی.( محسن ثلاثي، مترجم). انتشارات علمي. (نشر اصلی اثر 2003).
https://www.iranketab.ir/book/38500-masters-of-sociological-thought
17. مرادی، فاطمه؛ زرآبادی، زهرا سادات سعیده؛ و ماجدی، حمید. ( 1398). واکاوی اصول بازآفرينی شهری فرهنگ- مبنا با رویکرد ارتقای رقابت پذيری. باغ نظر. 16 (70)، 5-16. https://www.bagh-sj.com/article_84923.html
18. نیکدست، محمود؛ ادیب زاده، بهمن؛ خان محمدی، مرجان؛ و صالحی مرزیجرانی، سعید. (1403). توانمندسازی: مدل مرمت و احیای پایدار بافتهای تاریخی ایران؛ فصلنامه آرمانشهر، 17 (47)، 73-89.
https://www.armanshahrjournal.com/article_191417.html
19. یارمحمد توسکی، مریم. (1394). بررسی وضعیت همبستگی اجتماعی در توسعه شهری اراک، فصلنامه مطالعات ملی، 16 (62)، 133-150. https://www.rjnsq.ir/article_97038.html
20. یزدان پناه شاه آبادی، محمدرضا؛ و سجادزاده، حسن. (1397). تاثير سرمايه اجتماعي بر كيفيت زندگي شهري؛ رويكردي اجتماعي در برنامه ريزي محلات تاريخي؛ نمونه موردي بافت تاريخي شهر تهران . پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي ، 9 (3) ، 123-146. https://journals.ihcs.ac.ir/article_3596.html
۲۱. Chan, J., To, H.-P., & Chan, E. (2006). Reconsidering social cohesion: Developing a definition and analytical framework for empirical research. Social Indicators Research, 75(2), 273–302. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11205-005-2118-1
۲۲. Peters, Karin ., Elands,Birgit., & Buijs, Arjen. (2010). Social interactions in Urban Parks: Stimulating social cohesion? . Urban Forestry & Urban Greening, 9(2), 93–100.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1618866709000855
۲۳. Rose, R. (2000). getting Things Done in an Anti modern Society: social capital Networks in Russia. In Dasgupta &Serageldin, 2000, 71-147.
https://www.researchgate.net/publication/246322249_Getting_Things_Done_In_An_Anti-Modern_Society_Social_Capital_Networks_in_Russia