بررسی نقش و عوامل همراهی زرتشتیان با افغان‌ها در سقوط اصفهان
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهیرزیتا ناظری 1 , حسن حضرتی 2 , حمید کرمی پور 3
1 - (دانشجو مقطع دکتری تخصصی تاریخ ایران بعد از اسلام، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. rozitanazeri@yahoo.com)
2 - (دانشیار گروه تخصصی تاریخ دانشگاه تهران، (نویسنده مسئول) hazraty@ut.ac.ir)
3 - (دانشیار گروه تخصصی تاریخ دانشگاه تهران. karamipour@ut.ac.ir)
کلید واژه: حکومت صفوی, اصفهان, محمود افغان, اقلیت دینی, زرتشتیان.,
چکیده مقاله :
در طول تاریخ دولت‌ها عموماً در هم‌گرایی با دین اکثریت آحاد جامعه تشکیل‌شده‌اند و از این منظر به خاطر گرایش و ابتنای دولت‌ها بر دینی خاص، اقلیت‌های دینی در معرض بی‌توجهی و یا گاه محدودیت و فشار قرار می‌گرفتند؛ چنانکه پیروان آیین زرتشت در ایران زمان ساسانی از موهبت مشارکت در قدرت و بهره‌مندی از مواهب آن قرار داشتند، اما پس از اسلام به سبب تغییر دین اکثریت مردم، به گروه اقلیت دینی تغییر جایگاه دادند. برخورد و مواجهه با این اقلیت ایرانی از سوی حاکمان و اقشار مذهبی با فرازوفرودهایی همراه بوده است. در دورة صفویه با آنها گاه با مسالمت رفتار می‌شد و گاهی نیز تحت‌فشار و محرومیت از حقوق اجتماعی قرار می‌گرفتند. سخت‌گیری‌هایی که علیه زرتشتیان در اواخر دوره صفویه اعمال شد، موجب شد آنها برخورد همدلانه‌ای با افغان‌های غلجایی که خود اقلیت درونی جامعه ایرانی محسوب می‌شدند، داشته باشند که موجبات سقوط اصفهان را فراهم آورد. بر اساس یافته‌های این پژوهش به سبب فشارهایی که در اواخر دوره صفوی علیه زرتشتیان اعمال می‌شد، بخشی از آنان در قشون‌کشی محمود افغان به اصفهان مشارکت کردند. نحوه حضور و نقش مؤثر زرتشتیان در جنگ گلون‌آباد و رویدادهایی که منجر به شکست سپاه صفوی و فتح اصفهان شد، بررسی و تحلیل شده است. این پژوهش بر اساس شیوه کتابخانه‌ای و روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.
Throughout history, governments have generally been formed in convergence with the religion of the majority of society and from this point of view, due to the government's tendency and emphasis on a particular religion, religious minorities were exposed to neglect or sometimes restrictions and pressure; As the followers of Zoroastrianism in Sassanid Iran had the privilege of participating in power and benefiting from its benefits, but due to the change of religion of the majority of the people after Islam, their status was changed to a religious minority group. Dealing and facing with this Iranian minority by rulers and religious groups has been accompanied by ups and downs. During the Safavid era, they were sometimes treated peacefully and sometimes they were under pressure and were deprived of social rights. The harshness that was imposed on Zoroastrians at the end of the Safavid period caused them to sympathize with the Gholjai Afghans, who were considered as minority within the Iranian society, which it led to the fall of the Safavid government. In this research, the reasons for Zoroastrians joining the Gholjai rebels as one of the religious minorities of the Safavid era, and their role in the fall of Isfahan have been investigated.