نگرش محیط زیستی و استفاده از سموم شیمیایی در بین برنج‌کاران (مطالعه موردی: دهستان اسفیورد- شورآب شهرستان ساری)
محورهای موضوعی : آب و محیط زیستمحمد رضا محبوبی 1 , حسین احمدی گرجی 2
1 - دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - - دکترای ترویج و آموزش کشاورزی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
کلید واژه: نگرش محیط زیستی, مصرف سموم, برنج‌کاران, شهرستان ساری,
چکیده مقاله :
با توجه به ماموریت ترویج کشاورزی زمینه کاهش مصرف سموم در سطح مزارع، سنجش نگرش تولیدکنندگان کشاورزی در زمینه مصرف سموم در سطح مزارع مهم تلقی می شود. این تحقیق با هدف سنجش نگرش محیط زیستی برنج کاران در استفاده از سموم شیمیایی انجام شد. تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی و جامعه آماری 200 نفر از برنج کاران ساکن در دهستان اسفیورد- شورآب بخش مرکزی شهرستان ساری در استان مازندران بودند که 130 نفر از آنان به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه استفاده شد. اعتبار محتوایی ابزار گردآوری با نظر پانل متخصصان انجام شد و قابلیت اعتماد آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تایید شد که مقدار آن 71/0 به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS19 انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد کشاورزان از نگرش محیط زیستی متوسط رو به بالا در زمینه کاهش مصرف سموم در مزرعه برخوردارند. نتایج همبستگی نشان داد میان تجربه کار کشاورزی، سن، درک اهمیت کنترل بیولوژیک و مشارکت در کلاس های ترویجی با میزان مصرف سموم در مزرعه همبستگی مثبتی وجود دارد. همچنین نتایج مقایسه میانگین نشان داد اختلاف معنی داری بین نگرش محیط زیستی مصرف سموم بر حسب هزینه خرید سموم مصرفی در یک فصل زراعی وجود دارد. استمرار تشکیل کلاس های ترویجی با هدف ایجاد نگرش های مثبت محیط زیستی کاهش مصرف سموم در کشاورزان از جمله پیشنهادهای این مطالعه بوده است.
According to the mission of agricultural extension in reduction of pesticide use on farms, agricultural producers' attitude on the use of pesticides on farms is important. This study aimed to identify the environmental attitude of farmers towards the use of chemical toxins on the farm, based on descriptive and survey research method. The target population in the study consisted 200 rice growers lived in villages of Esfivard-shoorab rural district in central district of Sari County in Mazandaran Province that 130 of them were selected as research samples. Data gathered through a questionnaire and its face validity was confirmed by expert’s panel and the reliability analysis was conducted and Cronbach’s alpha coefficient was 0.71. Data were analyzed using SPSSwin19 software. The research findings showed that farmers have a moderate to high positive environmental attitude for reducing the use of Chemical toxins on their farm. The correlation test showed that by increasing in agricultural experiment, age, perceive biological control importance, participation in extension classes, farmers have more positive attitude for reducing the use of Chemical toxins on their farm. Also, the compare mean results showed that there is a significant difference between environmental attitudes of chemical toxins usage in terms of the cost of buying chemical toxins used in one crop season. This study recommended continuing educational courses formation with the aim of creating of positive environmental attitudes of reducing chemical toxins in farmers
1- ﺣﺴﻦ زاده- ن، ﺑﻬﺮاﻣﯽ ﻓﺮ- ن، اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ ﺳﺎری- ع، «بررسی میزان باقیمانده آفتکشها در مواد غذایی (میوهها و سبزیجات) به عنوان عامل خطر جدی برای سلامت مصرف کنندگان»- هیجدهمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی، پاییز 1387- مشهد- ایران.
2- فرانوش، محمد و همکاران، «بررسی میزان آلودگی به سرب و برخی از عوامل مرتبط با آن در کودکان 11-6 ساله شهر سمنان در سال 1380»، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان، تابستان 1382، جلد 4، شماره 3 و 4: 79-86.
3- مکی آل آقا، مینا و فراهانی، مریم، «تعیین میزان باقیماندة سموم دیازینون و کلرپریفوس در واریتههای گلدن و رد سیب درختی منطقة دماوند»، مجله محیط شناسی، تابستان 1391. جلد 38، شماره 62: 111-116.
4- قاسمی، صدیقه و کرمی، عزتاله، «نگرشها و رفتارهای گلخانه داران استان فارس نسبت به کاربرد سموم شیمیایی در گلخانهها»، مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، بهار و تابستان 1388، جلد 23 ، شماره 1:. 28-40.
5- نوروزی، عباس و شهبازی، اسماعیل، «نقش ترویج در توسعه کشاورزی ارگانیک (زیستی) در کشور». مجله توسعه روستایی، پاییز و زمستان 1389، جلد 2، شماره 2: 1-22.
6- جمعه خالدی، کوروش، «مصرف کود، سم، بذر و نهال کشاورزی در ایران»، 1388، دفتر مطالعات زیربنایی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی. 24 ص.
7- سازمان حفظ نباتات، «نگاهی گذرا به مصرف سم در ایران و تغییرات آن در سالهای اخیر و توسعه کاربرد مواد و عوامل کنترل بیولوژیک و غیر شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی و عرضه آنها»، 1392، قابل مشاهده در http://www.ppo.ir.. 10 ص.
8- نعمت زاده. قربانعلی، «مصرف سموم کشاورزی در مازندران»، 1391. قابل مشاهده در: http://tnews.ir. 2 ص.
9- Yazdanicharati, J., Zare, S., Ghorbanpoor, A., Shabankhani, B., 2010. Geographic and demographic patterns of gastric cancer mortality in the Mazandaran Province in the years 1384-1380. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, Vol. 20 (79), pp. 1-7.
10- رضاییان. علی، «مدیریت رفتار سازمانی»، تهران: انتشارات سمت، 1379، 202 ص.
11- قلی پور، آرین، «مدیریت رفتار سازمانی»، تهران: انتشارات سمت، 1386، 108 ص.
12- آذربایجانی، مسعود، سالاری‌فر، محمدرضا، عباسی، اکبر، کاویانی، محمد، موسوی اصل، سید مهدی، «روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی»، تهران: انتشارات سمت، 1382، 616 ص.
13- خواجه سروی، غلامرضا و اسدی، علیرضا، «نقش روحانیت و روشنفکران دینی در تغییر نگرش عمومی مردم ایران به نهضت حسینی در جریان انقلاب اسلامی»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، زمستان 1387، جلد 4، شماره 15: 11-53.
14- باقری، اصغر و شاه پسند، محمد رضا، «بررسی نگرش کشاورزان سیب زمینی کار دشت اردبیل نسبت به عملیات کشاورزی پایدار»، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، تابستان 1389، دوره 1-42، شماره 2: 231-242.
15- Omidi Najafabadi, M., Mohammadi, Z., 2011. Factors affecting on greenhouse workers’ attitude towards pesticide use, a case study in Hashtgerd City, Iran. Annals of Biological Research, Vol. 2 (6), pp.165-174.
16- موذنی، س، تهامی پور، م و کرباسی، ع. ر، «مطالعه تاثیر عوامل اقتصادی_اجتماعی بر روی ریسک گریزی کشاورزان در استفاده از سموم شیمیایی مطالعه موردی منطقه ورامین»، علوم و صنایع کشاورزی, 1386, دوره 21، شماره 1: 3-10.
17- Wu, H., Mweemba, L., 2010. Environmental self-efficacy, attitude and behavior among small scale farmers in Zambia. Environment, Development and Sustainability, Vol.12 (5), pp. 727-744.
18- Kaiser, F. G., Wolfing, S., Fuhrer, U., 1999. Environmental attitude and ecological behavior. Journal of Environmental Psychology, Vol.19 (1), pp. 1-19.
19- Dunlap, R. E., Kent, D. V. L., G. Mertig, A., Jones, R. E., 2000. Measuring endorsement of the new environmental ecological paradigm: a revised NEP scale. Journal of Social Issues, Vol. 56 (3), pp.425-442.
20- Grafton, R. Q., Knowles, S., 2003. Social capital and national environmental performance: a cross-sectional analysis. The Journal of Environment & Development, Vol.13 (4), pp. 336-370.
21- Ayodeji, I., 2010. Exploring secondary school students’ understanding andpractices of waste management in Ogun State Nigeria. International Journal of Environmental& Science Education, Vol. 2, pp. 201-215.
22- Ntow, W. J., Gijzen H. J., Kelderman, P., Drechsel, P., 2006. Farmer perceptions and pesticide use practices in vegetable production in Ghana. Pest Management Science, Vol. 62 (4), pp. 356-365.
23- Mekonnen, Y., Agonafir, T., 2002. Pesticide sprayers’ knowledge, attitude and practice of pesticide use on agricultural farms of Ethiopia. Occupational Medicine, Vol. 52 (6), pp. 311–315.
24- Mohammed, A., 2010. An assessment of possible health risks of using DDT and Farmers’ Perception towards toxicity of pesticides used on Khat (Catha edulis): In Haromaya Woreda, Ethiopia. Master’s Thesis, Science Faculty, School of Graduate Studies, Department of Environmental Science, Addis Ababa University, 86p.
25- Amera, A., Abate, A., 2008. An assessment of Pesticide Use Practice and Hazards in the Ethiopian Rift valley in 2007. Institute for Sustainable Development (ISD) and Pesticide Action Network (PAN-UK), 67p.
26- Bond, J. L., Kriesemer, S. K., Emborg, J. E., Chadha, M. L., 2009. Understanding farmers’ pesticide use in Jharkhand India. Extension Farming Systems Journal, Vol. 5 (1), pp. 53-62.
27- Ngowi, A.V.F., Mbise, T. J., Ijani, A. S. M., London, L., Ajayi, O. C., 2007. Pesticides use by smallholder farmers in vegetable production in Northern Tanzania. Crop Protection. Vol. 26 (11), pp.1617-1624.
28- Abang, A.F., Kouame, C.M., Abang, M., Hannah. R., Fotso, A.K., 2013. Vegetable grower’s perception of pesticide use practices, cost, and health effects in the tropical region of Cameroon. International Journal of Agronomy and Plant Production, Vol. 4 (5), pp. 873-883.
29- Gun, S., Kan, M., 2009. Pesticide Use in Turkish Greenhouses: Health and Environmental Consciousness. Polish Journal of Environment Studies. Vol. 18 (4), pp. 607-615.
30- Humayun Kabir, M., Rainis, R., 2012. Farmers’ Perception on the Adverse Effects of Pesticides on Environment: The Case of Bangladesh. International Journal of Sustainable Agriculture, Vol. 4 (2), pp. 25-32.
31- Isin, S., Yildirim, I., 2007. Fruit-growers’ perceptions on the harmful effects of pesticides and their reflection on practices: The case of Kemalpasa, Turkey. Crop Protection, Vol. 26 (7), pp. 917-922.
32- Udoh, A. J., Umoh, C. E., 2011. Utilization pattern of pesticides by Nigerian farm households. Indian Research Journal of Extension and Education, Vol.11 (2), pp. 6-14.
33- Krejcie, R.V., Morgan, D.W., 1970. Determining sample size for research activities. Educational and Psychological Measurement, Vol.30, pp. 607-610.
34- محبوبی- م. ر، «بررسی میزان برخورداری کشاورزان از اخلاق حفاظت خاک، مورد: حوزه آبخیز زرین گل استان گلستان»- پنجمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران (مدیریت پایدار و بلایای طبیعی)، 2-3 اردیبهشت ماه 1388- گرگان، ایران.
35- عابدی سروستانی. احمد، «بررسی دیدگاههای اخلاق زیستمحیطی دانشجویان و استادان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان»، گزارش طرح تحقیقاتی دانشگاهی به شماره 204- 3- 88، سال 1388، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان. 65 ص.
36- Davis, J. A. 1971. Elementary survey analysis. NJ: Englewood, Prentice Hall.