تحلیل و ارزیابی تکامل مقاصد گردشگر پذیر با استفاده از مدل تلفیقی پرسکات آلن و باتلر (STLC) (مطالعه موردی: مقاصد گردشگرپذیر استان کردستان)
محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری
ارسطو یاری حصار
1
,
بهرام ایمانی
2
,
سعید زنگنه شهرکی
3
,
آرزو مرادی
4
,
برزین ضرغامی
5
1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری و روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
5 - استادیار جهاد دانشگاهی، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران
کلید واژه: ", چرخه حیات گردشگری", , ", گردشگری پایدار", , ", مقاصد گردشگری", , ", کردستان", ,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر میکوشد با استفاده از مدل تلفیقی پرسکات آلن و باتلر (چرخه حیات گردشگری پایدار)، روستاهای هدف گردشگری استان کردستان را از منظر تکامل چرخه حیات گردشگری پایدار مورد ارزیابی قرار دهد. این بررسی از نوع مطالعات توسعه ای بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش تحلیلی-توصیفی انجام گرفته است. برای سنجش جایگاه مقاصد گردشگری مورد مطالعه در چرخه تکاملی گردشگری پایدار از مدل تلفیقی STLC استفاده شده است. حجم جامعه نمونه در این تحقیق برابر 356 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران برآورد شده است. روش انتخاب جامعه نمونه به صورت تصادفی میباشد. نتایج این بررسی نشان میدهد که اغلب روستاهای مورد مطالعه (هفتاش، مجسه، قمچقای، دولاو، نران، میانه، سلین، پارسانیان و کانی سانان) در مراحل مداخله و درگیری یا شروع توسعه از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدار قرار گرفته و روستاهای (سبدلو، شوی، نگل، دزلی و نی) در مرحله توسعه از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدار و روستاهای نوره و مولان آباد و ینگیجه نیز در مرحله اکتشاف از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدارقرار دارند و تا رسیدن به مرحله بلوغ و تثبیت فاصله قابل توجهی وجود داشته و روستاهای بلبر و پالنگان نیز در مرحله تثبیت قرار گرفته اند. راهبرد اصلی در روستاهای واقع در مرحله مداخله و درگیری بر مشارکت جامعه محلی و گسترش زیرساخت های گردشگری، ب برای روستاهای واقع درمرحله اکتشاف آموزش جامعه محلی و برای روستاهای واقع در مرحله تثبیت و بلوغ کاهش ظرفیت بار اکولوژیک و... راهکارهای پیشنهادی است.
The life cycle of tourism destinations in Iran is a relatively new subject that offers a valuable framework for understanding the dynamics of tourist activities and planning their transformation towards sustainable tourism. This study aims to evaluate target villages for tourism development in Kurdistan province using the integrated model of Prescott, Allen, and Butler (Sustainable Tourism Life Cycle - STLC). The evolution of sustainable tourism in these villages is assessed based on the STLC model. The sample size for this research consists of 356 individuals. The survey results indicate that most of the studied villages are in the intervention and conflict stages or at the early stages of development in the sustainable tourism life cycle. The primary strategy recommended for villages in the intervention and conflict stages is community participation and the expansion of tourism infrastructure.
1) ابراهیم پور،احد 1399 الگوریتم پیشنهادی برای تشخیص جایگاه مقصدگردشگری درچرخه حیات،فصلنامه گردشگری شهری، دوره35، صص17-35
2) اردكاني، سعيد1382 كاربرد مفاهيم چرخه عمر گردشگري و ظرفيت، تحمل پذيري در توسعه گردشگري، فصلنامه مطالعات جهانگردي، شماره 2، صص 94-67.
3) جاودان،مجتبی 1398تحلیلی برچرخه حیات اجتماعی درمقصدهای گردشگری فرهنگی مورد مطالعه:شهرماسوله، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی وتوسعه گردشگری، شماره2، صص32-59
4) دلشاد، علی 1391، مدل سازی مقصد تفرجگاهی کلاردشت با استفاده از الگوی طیف توسعه تفرجگاه (ROS)، مرکز گردشگری علمی – فرهنگی دانشجویان ایران، تهران.
5) شعبانی فرد، محمد، پوراحمد، اجمد، حسینی، علی، رشیدی،مصطفی1388 بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری ومدلسازی شهرهای گردشگری پایدار ازبعدکالبدی-نمونه موردی:منطقه12تهران، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 14، صص22-4
6) ضرغام بروجني، حميد، دلشاد، علي1390 ارائه الگوي مناسب توسعه گردشگري در كلاردشت، مجله علمي و ژ‍وهشي گردشگري و توسعه، شماره اول، صص 172-144.
7) ضرغام بروجنی، حمید، نیک بین، مهنا1391، سنجش پایداری توسعه گردشگری در جزیره کیش، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره دوم، صص140-165
8) ضیایی، محمود، حسن پور،محمود 1392تدوین حوزه های راهبردی توسعه مقاصدگردشگری با استفاده ازتطبیق تئوریک وکاربردی مدل چرخه حیات مقصد و شاخص رنجش داکسی (موردشناسی: مصر، فرحزاد، محمدآباد کوره گز، ابوزیدآباد، بندریگ و عشین، ریگ جن،جندق) ، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری منطفه ای، شماره9، صص28-15
9) ضیایی، محمود و صالحی نسب،زهرا 1387گونه شناسی گردشگران خانه های دوم و بررسی اثرات کالبدی آنها برنواحی روستایی(مطالعه موردی:رودبار قصران)، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی ،شماره66 صص 84-71
10) غازی، ایران 1379، نگرشی تحلیلی بر مدل تکامل فضایی در برنامه ریزی توسعه گردشگری، پايیز و زمستان 1379 - شماره 22، صص54-41
11) فرهنگی، ع، محب علی، د1379، مدیریت بازار (مدیریت بازاریابی)، شماره4، نشر امیرکبیر، صص382
12) کیانی سلمی، صدیقه 1396، ارزیابی فرایند توسعه گردشگری براساس مدل چرخه حیات مقصد نمونه موردی(شهرستان بویراحمد)، فصلنامه فضای گردشگری، شماره22، صص40
13) لومسدن، ل 1396، بازاريابي گردشگري، ترجمه محمد ابراهیم گوهریان، شماره4، ناشر دفتر پژوهش هاي فرهنگي، صص408
14) مرکز آمار ایران،1395، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، کردستان.
15) مهدوی، داوود 1393، ارزیابی پایداری گردشگری در روستاهای تاریخی- فرهنگی ایران با تاکید بر پارادایم توسعه گردشگری، دانشگاه تربیت مدرس تهران، شماره14، صص39-1
16) مهدوی،داوود، رکن الدین افتخاری، سجاسی قیداری(1393)، ارزیابی فرایند توسعه گردشگری روستاهای تاریخی-فرهنگی بااستفاده ازمدل چرخه حیات گردشگری مقصد، مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری ،شماره1 ص32-11
17) یاری حصار، ارسطو (1390)، سنجش و ارزیابی پایداری روستاهای حوزه کلانشهری؛ مطالعه موردی: کلانشهر تهران، دانشگاه تهران، فصلنامه پژوهش های روستایی، شماره8، صص89-12
18) یاری حصار،ارسطو، حیدری ساربان(1394)سنجش وارزیابی چرخه حیات گردشگری پایدارروستایی (مطالعه موردی :بررسی تطبیقی روستاهای واقع درمحورهای گردشگری استانهای تهران والبرز)مجله پژوهش برنامه ریزی روستایی شماره24، صص22-69
19) Alvares, Daniela, Lourenco, Julia 2005, “Life Cycle Modeling for Tourism Area”, Guimaraes, Portugal, University of Minho(56):45-76
20) Anagnostopoulou, K., Arapis, T., Bouchy, I. and Micha, I. 1996 Tourism and the Structural Funds - The Case for Environmental Integration. Athens: RSPB.
21) Andriotis, K. (1997). Strategies on resort areas and their life cycle stages. Tourism Review. 56(1/2): 40-43
22) Andriotis, K. (2001). Strategies on resort areas and their life cycle stages. Tourism Review. 56(1/2): 40-43.
23) Blances, f.Gonzelez, M. Lozano-oyola, M. Perez, F. 2010 The assessment of sustainable tourism: application to Spanish coastal destinations.23: 39-70
24) Bulter, R. W 2001 The concept of a Tourist Area Cycle of evolution: implication for management of resources. The Canadian Geographer, 24 (1), 5-16.
25) Butler, R. W. 2001 The Resort Cycle, Two Decades On Tourism in the 21th century, lessons from experience conference, UK, London: Continuum Publishing,: 264-299
26) Butler,R. W1980 The concept of a Tourist area cycle of evolution: implications for management of resources.56:50-73
27) Gets, D. and cheyne, J 2002 Special event motives and bahaviors In C Ryand (ed), the tourism Experience: A new Introduction, 2end edn London Continuum Books.
28) Gilbert,E1939. The Growth of IsIand and seaside Health Resorts In England Scotish Geografiphical Magazine 55,16-32
29) Grace K.S. Ho , McKercher, B. (2015). Destination Marketing, routledge, 1st edition65, 20-42
30) Greiner, R., Mayocchi, C., Larson, S., Stoeckl, N. and Schweigert, R. (2004). Benefits and costs of tourism for remote communities - Case study for the Carpentaria Shire in north-west Queensland, CS IRO Sustainable Ecosystems: Townsville and Tropical Savannas, CRC: Darwin. Canadian Geographer,XXIV(1).5-16
31) Hall,P. 2002 Can cities be sustainable?, World Bank, Washington, September 5, 10-22
32) Johnston, C.S. (2001). Shoring the foundations of the destination life cycle model, part 1: Ontological and epistemological considerations. Tourism Geographies. 3(1), pp. 2- 28.
33) Luis, Garary .(2001)Universitat obert de catalunya spain.Gemma ca noves Universitat Auto noma Barcelona, spain. Life cycles , stage and tourism history , The catalonia 10-6
34) McKercher, B. (2015). Destinations as Products? A Reflection on Butler's Life cycle, Tourism Recreation Research, Volume 30, 2005 - Issue 3
35) Moore, W. and Whitehall, P. (2005). The Tourism Area Lifecycle and Regime Switching Model, Central Bank of Barbados, Barbados, Journal of Annals of Tourism Research, 32(1): 112-126.
36) Moore, Winston, Whitehall, Peter (2005); “The Tourism Area Lifecycle and Regime Switching Model, Central Bank of Barbados, Barbados”, Annals of Tourism Research, Vol, 32, No. 1, pp: 112-126.
37) Prideaux, B2000 The resort development spectrum – a new approach to modelling resort development. Tourism Management. 21(3), pp.225-240.
38) Prideaux, Bruce 2004; “The Resort Development Spectrum: The Case of the Gold Coast. Australia”, Tourism Geographies, 6: 1, pp: 26-58.
39) Russo,A and perrini ,F(2010)Inversiting Stakeholder theory and socialcapital; CSR in large firms and smes, journal of Business ethics,91(2),207-221
40) Svend, Lundtorp & Stephen, Wanhill. (2001), the resort life cycle theory, Generating Processes and Estimation, Annals of Tourism Research, Vol. 28, No. 4, pp. 947–964.
41) Swarbroke, j.(1999)Sustainable Tourism Management , Cabi publication Kondon Uk;256-276.
تحلیل و ارزیابی تکامل مقاصد گردشگر پذیر با استفاده از مدل تلفیقی پرسکات آلن و باتلر (STLC)
(مطالعه موردی: مقاصد گردشگرپذیر استان کردستان)
1-چکیده:
موضوع چرخه تکامل حیات مقاصد گردشگری در ایران موضوعی نسبتا جدید است. این رویکرد می تواند چارچوب مناسبی را به منظور درک مناسبات حاکم بر فعالیت های مقاصد گردشگری و برنامه ریزی تحول آنها به منظور نیل به گردشگری پایدار فراهم نماید. یکی از مهمترین پیش زمینه های لازم برای تحول در نظام گردشگری، شناخت جایگاه کنونی آنها در فرایند چرخه تکاملی است. پژوهش حاضر میکوشد با استفاده از مدل تلفیقی پرسکات آلن و باتلر (چرخه حیات گردشگری پایدار)، روستاهای هدف گردشگری استان کردستان را از منظر تکامل چرخه حیات گردشگری پایدار مورد ارزیابی قرار دهد. این بررسی از نوع مطالعات توسعه ای بوده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش تحلیلی-توصیفی انجام گرفته است. برای سنجش جایگاه مقاصد گردشگری مورد مطالعه در چرخه تکاملی گردشگری پایدار از مدل تلفیقی STLC استفاده شده است. حجم جامعه نمونه در این تحقیق برابر 356 نفر است که با استفاده از فرمول کوکران برآورد شده است. روش انتخاب جامعه نمونه به صورت تصادفی میباشد. نتایج این بررسی نشان میدهد که اغلب روستاهای مورد مطالعه (هفتاش، مجسه، قمچقای، دولاو، نران، میانه، سلین، پارسانیان و کانی سانان) در مراحل مداخله و درگیری یا شروع توسعه از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدار قرار گرفته و روستاهای (سبدلو، شوی، نگل، دزلی و نی) در مرحله توسعه از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدار و روستاهای نوره و مولان آباد و ینگیجه نیز در مرحله اکتشاف از مراحل چرخه حیات گردشگری پایدارقرار دارند و تا رسیدن به مرحله بلوغ و تثبیت فاصله قابل توجهی وجود داشته و روستاهای بلبر و پالنگان نیز در مرحله تثبیت قرار گرفته اند. راهبرد اصلی در روستاهای واقع در مرحله مداخله و درگیری بر مشارکت جامعه محلی و گسترش زیرساخت های گردشگری، برای روستاهای واقع در مرحله توسعه نیز تنوع و ارتقا کیفی خدمات، برای روستاهای واقع درمرحله اکتشاف آموزش جامعه محلی و برای روستاهای واقع در مرحله تثبیت و بلوغ کاهش ظرفیت بار اکولوژیک و... از جمله راهکارهای پیشنهادی است.
کلیدواژه ها: چرخه حیات گردشگری، گردشگری پایدار، مقاصد گردشگری، کردستان
2-بیان مسئله:
از مباحث مهم و كليدي در برنامه ريزي گردشگري، تعيين جايگاه و وضعيت موجود اين صنعت در يك منطقه مي باشد. زيرا در طي 150 سال اخير، گردشگري شاهد يك الگوي تكاملي توسعه گردشگاه بوده است (لومسدن، 1380). تبيين چنين فرآيند تكاملي پويا براي مقصدهاي گردشگري از شيوه هاي مختلفي امكانپذير ميباشد كه يكي از مهمترين آنها، استفاده از مدل چرخه حيات ميباشد. (مهدوی و همکاران، 1393). مفهوم چرخه حیات اولین باردرسال1939 توسط گیلبرت( Gilbert,1939;16) و سپس توسط کریستالر درسال1964 مطرح گردید.کریستالر عنوان کرد که مناطق گردشگری فرایند رشد تدریجی یکسانی رادنبال میکنند که این فرایند شامل مراحل( کشف ، رشد ، بلوغ ، افول) است (سعیداردکانی 1382 :55) این مفهوم به عنوان فرآيند تولد تا زوال موجودات از علوم زيستي وارد اقتصاد، مديريت، برنامه ريزي و ادبيات گردشگري به عنوان مدل توسعه ي محصولات، خدمات و مقاصد شده است. (مهدوی وهمکاران 1393:12) از اين رو امروزه مفهوم چرخه حیات به عنوان يك بحث علمي جهت برنامه ريزي و مديريت توسعه ي مقاصد و محصولات گردشگري، تحليل و تبيين مكانيسم پوياي توسعه ي گردشگري، منعكس نمودن نيروهاي داخلي و مؤلفه هاي خارجي رشد، و الگوي رفتاري نظام توسعه ي گردشگري مد نظر جامعه علمي قرار گرفته است. از طريق مدل چرخه حیات، ميتوان تغييرات زماني فرايند گردشگري را با توجه به الگوي رفتاري گردشگران در مقاصد گردشگري و ميزان جذابيت مقاصد، مورد تحليل قرار داد. بر اين اساس، برنامه ريزان و مديران گردشگري به ويژه گردشگري روستايي ميتوانند از مفهوم چرخه ي حيات گردشگري به عنوان چارچوبي مفيد براي توصيف نحوه عمل فرآيند توسعه مقاصد گردشگري استفاده كنند. به عبارتي از طريق چرخه ي حيات گردشگري ميتوان به درك رابطه بين بازار گردشگري، جاذبه هاي محيط و رقابت دست يافت(یاری حصار و همکاران، 1394). براي رسيدن به اين مهم ضروري است تا با شناخت چرخه حیات مقصد گردشگری در نواحي روستايي و جايگاه آنها در وضعيت فعلی این چرخه ، ارزيابي علمي و دقيقي از وضعيت توسعه گردشگري و اثرات و پيامدهاي آن بر روي محيط، اجتماع و اقتصاد جوامع روستايي گردشگرپذير به عمل آيد تا از اين طريق پايداري يا ناپايداري توسعه گردشگري مورد تبيين قرار گیرد .(شعبانی فرد و همکاران 1388 :54 به نقل ازداوود مهدوی وهمکاران) تبیین گردشگری فرآیندتکاملی پویا برای مقصدهای گردشگری ازشیوه های مختلفی امکان پذیر می باشد. که یکی از مهمترین آنها استفاده از مدل چرخه حیات می باشد(یاری حصار و دیگران 1394 :42). مدل چرخه حیات باتلر، مدل ساده ای است که مبتنی برمفهوم - چرخه عمر محصول- می باشد. (سعیداردکانی :1382 66) (شکل 1)
شکل 1: چرخه عمر اقتصاد گردشگری
باتلر برمبنای پژوهش های صورت گرفته درزمینه الگوهای توسعه مقصد، الگوی حیات گردشگری TALK)) را ارائه نمود. (Battler,1980:5) وی چرخه حیات محصول رابه نحوی مورد تغییرقرار داد که بتوان آن را باالگوهای گردشگری تطبیق داد. (آلواژ ولورنکو، 2005:3) دراین مدل، توسعه و تکامل گردشگری شامل شش مرحله اکتشاف، مشارکت، توسعه، تثبیت، رکود، نزول و یا احیا مجدد می گردد. (مور و وایت ، 2005:13؛ احدابراهیم پور و همکاران1399 :17) مدل باتلر را در خصوص چرخه حیات مقصدگردشگری یکی از بهترین ابزارها در زمینه ی توسعه گردشگری میدانند که از انتشار اولیه در ابتدای دهه هشتاد میلادی تاکنون در فاصله زمانی بیش از چهل سال به عنوان یک نظریه معتبر علمی مورد پذیرش متخصصین حوزه گردشگری بوده است. مدل چرخه حیات باتلر دربسیاری از کشورهای توسعه یافته به فراوانی مورد استفاده قرارگرفته است اما در ایران مطالعات بسیارمحدودی در این زمینه انجام شده است. (کیانی سلمی وهمکاران 43) از این رو میتوان بیان کرد که شناخت چرخه عمر مقاصد گردشگری میتواند به مدیران در رونق بخشی توسعه پایدار گردشگری کمک کرده و از زوال و ناپایداری گردشگری جلوگیری کند. (مهدوی و همکاران 1393 :20) با توجه به پیوند و رابطه متقابل بین توسعه گردشگری و پایداری در مناطق روستایی، چرخه حیات توسعه گردشگری مناطق روستایی شکل دهنده چرخه حیات گردشگری پایدار مناطق می باشد. از سوی دیگر چرخه یک الگوی گردشگری پایدارروستایی می تواند با استفاده مناسب از ظرفیت های موجود در این بخش و ارزیابی های پیوسته برای آسیب شناسی فرآیند توسعه گردشگری و آینده نگری از افول و پیری جلوگیری نموده و در دوران بلوغ به یک جهش توسعه ای منجرب شود (مهدوی و همکاران 1393:19).
ارزیابی چرخه حیات از جمله مهم ترین وجدید ترین ابزارهای پویا و در حال تکامل برای ارزیابی اثرات توسعه و برای پایش اثرات و نیل به توسعه پایدار است (Grace, 2015) و میتوان آن رابه صورت ابزاری تشریح کرد که ایجاد چشم اندازی استراتژیک مدیریت پایدار محصول را محقق سازد این روش امکان ارزیابی اثرات را ازطریق چرخه حیات محصول فراهم می نماید (روسو وپرینی 2010؛ به نقل از مجتبی جاودان و همکاران) چارچوب مفهومی چرخه حیات مدت ها است به عنوان مدلی کاربردی مورد توجه محققان مختلف قرارگرفته است. که در حوزه برنامه ریزی گردشگری برای پیش بینی تغییرات در یک دوره بلندمدت و تدوین راهبردهای کاربری زمین توسعه اقتصادی و بازاریابی پتانسیل های بالایی دارد (ضیایی و همکاران 1392:16). رویکرد چرخه تکامل حیات مقاصد گردشگری می تواند چارچوب مناسبی را به منظور درک مناسبات حاکم بر فعالیتهای مقاصد گردشگری و برنامهریزی تحول آنها به منظور نیل به گردشگری پایدار فراهم نماید. بی توجهی به مدیریت چرخه ی حیات منجربه حرکت گردشگری در مقاصد به سوی آستانه های بحرانی (ناپایداری و زوال زودرس) می گردد. (ضیائی وصالحی نسب :1387 :81) براین اساس هدف از پژوهش حاضر، سنجش و ارزیابی چرخه حیات گردشگری مقاصد گردشگر پذیر استان کردستان بر اساس مدل چرخه حیات گردشگری می باشد تا از طریق شناخت دقیق وضع موجود بتوان به تداوم حیات گردشگری وتوسعه پایدار گردشگری در آنها کمک کرد. این پژوهش تلاش دادر تا به سوالات زیر پاسخی در خور بدهد:
1) روستاهای هدف گردشگری مورد مطالعه در استان کردستان در چه سطحی از پایداری (گردشگری) قرار گرفتهاند؟
2) روستاهای مقصد گردشگری این تحقیق در کدام مرحله از سیکل حیات گردشگری قرار دارند؟
3) راهبردها و راهکارهای پایداری و ارتقاء وضعیت کردشگری روستاهای مورد مطالعه بر اساس نتایج مدل های مبنایی پرسکات آلن و چرخه حیات گردشگری باتلر کدامند؟
4-روش شناسی تحقیق:
پژوهش پیش رو از نوع مطالعات توسعه ای و به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در این مقاله، به منظور گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای و روش های میدانی بهره گرفته شده است. ابزار اصلی در روش میدانی را پرسشنامه و ابزار اصلی روش کتابخانه ای را فیش برداری تشکیل می دهد. روستاهای مورد مطالعه در این پژوهش مشتمل بر 19 روستای گردشگر پذیر در شهرستانهای مختلف استان کردستان واقع در غرب کشور می باشد و عبارتند از: پالنگان(پلنگان)، دولاو، نوره، ینگیجه، نگل، سلین، بلبر، نران، دزلی، نی، کانی سانان، قمچقای، میانه، سبدلو، مجسه، مولان آباد، شوی، هفتاش و پارسانیان.
جامعه آماری این پژوهش مشتمل بر17389 نفر جمعیت(4991 خانوار) است. جامعه نمونه که ازطریق روش نمونه گیری کوکران با ضریب اطمینان 95 درصد انتخاب شده است. شامل 356 نفراست. اطلاعات میدانی مورد نیاز در این مطالعه ازطریق پرسش نامه گردآوری شده است. جدول زیر اطلاعات تفضیلی روستاهای مورد مطالعه رانشان میدهد.
جدول1: ویژگی های توصیفی مقاصدگردشگری مورد مطالعه
نام روستا | شهرستان | دهستان/شهر | بخش | خانوار | جمعیت |
سبدلو | بانه | شوی | مرکزی | 432 | 1620 |
شوی | بانه | شوی | مرکزی | 446 | 1613 |
هفتاش | بانه | بوئین | ننور | 48 | 181 |
مجسه | بانه | شوی | مرکزی | 30 | 112 |
قمچقای | بیجار | کرانی | کرانی | 77 | 271 |
دولاو | سنندج | عوالان | موچش | 174 | 609 |
نوره | سنندج | آرندان | مرکزی | 251 | 832 |
نگل | سنندج | نگل | کلاترزان | 513 | 1719 |
نران | سنندج | نران | مرکزی | 176 | 506 |
میانه | سنندج | نگل | کلاترزان | 362 | 1224 |
بلبر | سروآباد | شالیار | اورامان | 165 | 561 |
سلین | سروآباد | شالیار | اورامان | 206 | 723 |
دزلی | سروآباد | دزلی | مرکزی | 827 | 2733 |
پارسانیان | سقز | امام | امام | 68 | 294 |
مولان آباد | سقز | خورخوره | امام | 122 | 513 |
پالنگان | کامیاران | ژاو رود | مرکزی | 215 | 809 |
کانی سانان | مریوان | زریوار | مرکزی | 190 | 640 |
نی | مریوان | زریوار | مرکزی | 762 | 2691 |
ینگیجه | مریوان | خاومیرآباد | خاومیرآباد | 101 | 347 |
مأخذ: مرکز آمارایران؛ 1395
در این پژوهش به منظور ارزیابی جایگاه روستاهای مورد مطالعه در چرخه حیات گردشگری و شناخت چرخه تحول آنها از مدل تلفیقی پرسکات آلن- باتلر (STLC1) استفاده شده است. مطابق روش شناسی این مدل ابتدا جهت مشخص کردن جایگاه و وضعیت هریک از روستاهای هدف گردشگری در چرخه حیات، شاخص های مربوط به هریک از مراحل هفت گانه مشخص گردید و سپس سطوح پایداری فعالیت های گردشگری درابعاد محتلف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی درقالب سیستم "رفاه انسانی2"و "رفاه اکوسیستم3" مورد سنجش قرار گرفته است. (جدول 2)
جدول2: چارچوپ سازمان دهی شاخص های تحقیق
مراحل | شاخص ها | مراحل | شاخص ها | ||
مرحله اول | مرحله اکتشاف | متوسط تعداد گردشگران در روز | مرحله چهارم | تثبیت | الگوی غالب گردشگری |
درصد گردشگران انفرادی و ماجراجو | سطح رقابت واحدهای گردشری با مناطق اطراف | ||||
میزان تماس بین مردم و گردشگران | نسبت امکانات اقامتی و رفاهی | ||||
میزان افزایش تعداد گردشگران | سهم گردشگری از اقتصاد روستا | ||||
امکانات اقامتی، پذیرایی و تفریحی | تعداد واحد های خدماتی | ||||
مرحله دوم | مرحله درگیر شدن و مداخله جامعه محلی در گردشگری | درصد گردشگران با اقامت شبانه | مرحله پنجم | رکود | مشکلات زیست محیطی |
مشارکت مردم محلی در گردشگری | مشکلات اجتماعی | ||||
میزان علاقه مردم به توسعه گردشگری | مشکلات اقتصادی | ||||
نگرش مردم نسبت به گردشگران | ظرفیت تحمل محیطی (تعداد گردشگران به مساحت روستا ) | ||||
وجود الگوی فصلی گردشگری در روستا | متوسط تعداد گردشگران در فصل اوج گردشگری | ||||
توسعه بازار / بازارچه در مقصد | درصد گردشگران گروهی برنامه ریزی شده و سازمان یافته | ||||
بازاریابی توسط مردم | سطح نارضایتی ساکنین از ورود گردشگران | ||||
تعداد زیرساخت های توسعه یافته از گردشگری | مرحله ششم | تجدید حیات/ افول | تعداد جاذبه های انسان ساخت جدید | ||
مرحله سوم | مرحله توسعه | سطح مشارکت مردم محلی در برنامه ریزی و توسعه | تعداد پروژه های زیبا سازی توسعه و احیای مجدد جاذبه ها | ||
تعداد گردشگران گروهی و سازمانیافته | بهره برداری از منابع بکر طبیعی به جا مانده از قبل | ||||
سطح تغییرات در ظاهر فیزیکی و طبیعی روستا | کاهش سریع تعداد بازدید کنندگان | ||||
درصد مالکیت محلی در واحدهای گردشگری | کاهش میزان سود واحدهای تجاری و توریستی | ||||
شاخص آزردگی مردم روستا | اشباع ظرفیت مقصد توسط صنعت گردشگری | ||||
نسبت گردشگران به مردم محلی در فصل اوج | انباشت زباله های گردشگری | ||||
توسعه منطقه تجاری تفریحی | |||||
(منبع: یاری و همکاران، 1395)
5-مبانی نظری:
پیرامون گردشگری و برنامه ریزی آن از گذشته تا اکنون مطالعات بسیاری توسط پژوهشگران و محققان صورت پذیرفته است. به گونه ای که از دهه 1930 به بعد گردشگری و تفریح سوژه تحقیقات جغرافیایی انگلو ساکسون و آمریکا بوده است. طی دهه 1960 میلادی بازبینی های تأثیرگذاری در مورد جغرافیای گردشگری و تفریح انجام گرفته و جغرافیای گردشگری درکمک های اساسی به توسعه محیطی در علوم منطقه ای مطرح گردید (Hall and Page,2002).
شکل 2: چرخه کلی عمر گردشگری
باتلر معتقد است كه مقصد نيز همانند محصولات است. بنابراين، ميتوان انتظار داشت كه همانند آنها چرخهي زندگي داشته باشد. زيرا همانند ساير محصولات، مقصد توليد ميشود، به بازار عرضه شده، در دسترس گردشگران (مصرفكنندگان) قرار ميگيرد و در يك محيط رقابتي ساخته ميشد. هر چند با گذشت زمان، مقصدها، ميتواند كاهشي در جذابيتهايشان (درخواست كالا) و تعداد گردشگران ورودي (سهم از بازار كالا) داشته باشند (مهدوی و دیگران، 1393 به نقل از لندروت و وانهيل، 2001). او مدل خود را در سال 1980 با توجه به تحقیقاتی که در زمینه توسعه گردشگری انجام داد با عنوان«چرخه زندگی مقصد» ارائه داد (Anagnostopoulou et al. 1996). او برای توسعه گردشگری مراحل مختلفی را بر می شمرد (باتلر، 1980؛ (Moore and Whitehall, 2005؛ لومسدن، 1380؛ كاتلر، 1383؛ فرهنگی و علي محب، 1377 وGreiner and et al., 2004). بر اساس دورنماي توسعه اي، يك مقصد در زمان رشد و ترقي خود توجه بازارهاي متفاوتي را به خود جلب مي كند(لومسدن، 1380، 344). ارزیابی چرخه حیات را می توان به سیستم برنامه ریزی سازمان ها و فعالیت ها نیز تشبیه کرد که نیازمند سرمایه گذاری های عظیمی در بخش های عملیاتی، نیروی انسانی و فنی است (آرسیزی ودیگران ،2013؛ به نقل از جاودان و همکاران) چرخه حیات سازمان ها وفعالیت ها ؛ مانند چرخه حیات محصول شامل تولد، رشد، بلوغ ،پیری ومرگ است. (زارع، 1383،ص3 به نقل یاری حصار و همکاران1393). بررسي روند تكاملي الگوها و مدلهاي تشريح كننده فرآيند توسعه مقصدهاي تفرجگاهي نشان مي دهد كه در طي بيش از 60 سال گذشته، پژوهشهاي بسياري در زمينه پيش بيني فرآيند و مسير توسعه مقصدهاي گردشگري صورت گرفته است. ( (swarbrooke1991;
شکل 3: روند توسعه گردشگری بر اساس مدل چرخه حیات گردشگری (Butler, 1993 و لاندتورپ ووانیل،2001)
طي دهه هاي گذشته، الگوها و مدل هاي گوناگوني در زمينه پيش بيني فرآيند توسعه مقصدهاي گردشگري مطرح شده است(ضرغام بروجني و دلشاد، 1390، 145- 146). نخستین مطالعات صورت گرفته براي تشريح فرآيند توسعه مقصدهاي تفرجگاهي را مي توان به تلاش های گیلبرت در زمينه تعیین سیر تکاملی مقصدهای تفرجگاهی درسال1939ام نسبت داد. (کوهن1972) ونیز مطالعاتی در زمینه ریخت شناسی مقصدهای تفرجگاهی، ساحلي به انجام رسانید كه منجر به ارائه الگوي توسعه خاصي نگرديد (پريدوكس، 2004، 225). والتر کریستالر (1964) از نخستین افرادی است که به مفهوم چرخه حیات مقصدهای تفرجگاهی اشاره کرده است. باتلر برای توسعه گردشگری درمفصدمراحل مختلفی رابیان کرد (فرهنگی و محبعلی، 1377). باتلر در مدل توسعه تفرجگاهها و مکانهای گردشگری از مفهوم چرخه حیات تولید فعالیتهای گردشگری در مکان و زمان معینی استفاده کرده است.
اولین مرحله در فرآیند توسعه گردشگری مرحله «کشف» است. باتلر عقیده دارد كه برای یك شهر تعداد معدودی گردشگر وجود دارد و اثرات اقتصادی گردشگری كم است. تعداد گردشگران به اندازه ای نیست كه سبب فراهم آوردن امكانات خاصی باشد، زیرا عوائد دریافتی كم است. ارتباط گردشگری با اقتصاد محلی بسیار كم است و افراد محلی، منطقه خود را در كنترل خود دارند. (رودریگز، پارلویز و یانس اسیونز ، 2008) ارتباط با گردشگران معمولاً صمیمی است و با آنها به عنوان مهمان افتخاری رفتار می شود. این مرحله، مرحله كشف نامیده می شود. فعالیت گردشگری به صورت رسمی وجود ندارد و در حاشیه قرار می گیرد. در این مرحله گردشگران معمولاً ناگزیر به تطبیق خود با شرایط محلی هستند (Johnston, 2001). مرحله دوم به عنوان مرحله «وارد عمل شدن» نامیده می شود. این مرحله افزایش فعالیت های گردشگری است. در این مرحله تعداد گردشگران شروع به افزایش می كند. در این مرحله معمولاً گردشگران مدت اقامت كوتاهتر اما با تعداد بیشتری به یك مكان مقصد می آیند. مؤسسات تجاری شروع به احداث خدمات و امكانات تخصصی گردشگری می كنند. مهمانخانه ها و هتل های كوچك و مكان هایی برای غذا خوردن احداث می شود که به فراهم آوردن راهنما و فعالیت های گردشگری كوچك می پردازند. بعضی از مردم به سادگی یك یا دو اتاق برای گردشگران، در خانه های خود فراهم می كنند. (Andriotis, 2001) تعدادگردشگران به اندازه ای است كه عوائد كافی به همراه دارد. مرحله اثرات افزایشی وجود می آید یعنی فراهم آوردن امكانات گردشگری امكانات بعدی را با خود به همراه می آورد و جذب یك گردشگر سبب جذب گردشگرهای بعدی می شود.خدمات رسانی به گردشگران به صورت رسمی صورت می گیرد و اجتماع، به تدریج خود را با فعالیت های گردشگری و حضور گردشگران تطبیق می دهد. در مرحله توسعه، رشد سریع گردشگر و تغییرات دراماتیك در همه جنبه های بخش گردشگری در یك مدت زمان نسبتاً كوتاه بوجود می آید. این مرحله نیز مانند سایر مراحل مدل به صورت انتقالی صورت می گیرد تا اینكه به سرعت صورت گیرد. نرخ رشد واقعیگردشگری و خصوصیات رشد بستگی به عوامل جاذب و تلاش هایی داردكه برای كنترل مدیریت گردشگری می شود. مقصد گردشگری وارد یك سیستم یكپارچه رسمی گردشگری می شود كه سیستمی از شركت ها و بنگاه های غیرمحلی و فراملی است و فعالیت گردشگری در قالب یك ساختار كاملاً سازمان یافته صورت می گیرد. هتل های كوچك تبدیل به هتل های بزرگ می شوند. در این مرحله دورنمای گردشگری شکل گرفته و مقصد حالتی فراملی می یابد ( یونیپ2009 ،6). مرحله چهارم با عنوان « تحکیم بخشی» نامیده می شود (Butler, 2001). در این مرحله نرخ رشد گردشگران و سایر فعالیت های مربوط به گردشگری كاهش می یابد گرچه تعداد واقعی گردشگران درحال افزایش است. برطبق نظر باتلر، كل تعداد بازدیدكنندگان در یكسال بیش از جمعیت ساكن در مقصد است. آنچه در این مرحله اهمیت دارد این است كه سطح توسعه گردشگری بیش از ظرفیت های كشش محیطی، اقتصادی و اجتماعی مقصداست و سبب روبه زوال رفتن محصول گردشگریمی شود. در این مرحله گردانندگان گردشگر و زنجیره هتل ها سفرهای توریستی را ترتیب می دهند و مقصد، جزئی از یك سیستم یكپارچه می شود و گردشگر بر اقتصاد منطقه غالب است. جاذبه های موجود حالت تخصصی و غیرمنحصر به فرد به خود می گیرند. علاوه بر این فصلی بودن فعالیت گردشگری مانعی برای اقتصاد منطقه است (Prideaux, 2000; Andriotis, 2001). مرحله رکود مرحله بعدی است که به آن مرحله اشباع نیز گفته می شود. در مرحله رکود مشکل افزایش ظرفیت بر یا ظرفیت بیش از اندازه شکل می گیرد و این مساله سبب زوال محصول گردشگری می شود. مقصد ممكن است دارای امكانات بالای گردشگری باشد اما سبب افزایش گردشگران نشود. گردشگران مراجعه كننده معمولاً تكراری هستند. ممكن است مرحله ركود برای مدتی وجود داشته باشد و پس از آن، ممكن است دو حالت افزایش و یا كاهش در تعداد گردشگران مراجعه كننده به وجود آید. حالت كاهش زمانی وجود می آید كه گردشگرانی كه مكرر می آیند با محصولاتی كه عرضه می شود راضی هستند. بعضی از بازدیدكنندگان قبلی فوت كرده اند یا قادر به سفر كردن نیستند. در این مرحله معمولاً تلاشی توسط كسانی كه فعالیت گردشگر را در مقصد كنترل می كنند صورت نمی گیرد و یا تلاش ها ناموفق هستند. رفتار مردم نسبت به گردشگری حالت مطلوبی ندارد و كسانیكه جدیداً در صنعت گردشگری شروع به رقابت كرده اند، مخصوصاً « فرصت های مداخله گر» شروع به منحرف كردن و تسخیر بازارهای سنتی گردشگری كرده اند. هرچه تعداد گردشگران كم می شود، هتل ها و امكانات تخصصی كمتر مورد استفاده قرار می گیرند.منظور از فرصت های مداخله گر فراهم آوردن فرصت های گردشگری در مكان های دیگری است كه بازار گردشگری را به طرف خود جذب می كنند. مرحله نوسازی: كه منظور از آن، تجدید ساختار مقصد است. در مدل باتلر اینگونه شرح داده می شد كه بعد از مرحله رکود؛ مرحله تجدید ساختاری اتفاق می افتد. به عقیده باتلر تجدید ساختار زمانی اتفاق می افتد كه محصولات جدید گردشگری عرضه شده و یا تصوری جدید متفاوت از مقصد برای مردم بوجود آید. باتلر یكی از سه حالت های ممكن بعد از مرحله ركود پیشنهاد می كند. سه حالت ممكن عبارتند از كاهش، ادامه حالت ركود و تجدید ساختار (رودریگز، پارلویز و یانس اسیونز ، 2008). در حالیكه به نظر میرسد كه ابتدا مرحله كاهش و بعد مرحله تجدید سازی اتفاق می افتد. توصیه می شود كه آنچه به عنوان محصولات جدید گردشگری عرضه می گردد حالت جدید و منحصر به فرد داشته باشد. استنباط از تجارب به دست آمده این است كه مرحله تجدید سازی كمتر به صورت «خود به خود»صورت می گیرد بلكه به طی یك مرحله سنجیده و یا به كارگیری استراتژی های مناسب ایجاد می شود. (McKercher, 2015). آنچه در مدل باتلر برای آینده پیشبینی شده یک گزینه از میان چند گزینه است که عبارتاند از: تجدید حیات مکان توریستی، ادامه رشد با آهنگی آهسته یا ادامه وضع موجود تا زمانی مشخص و یا طی مسیر به سمت افول گردشگری ( غازی، 1379).
این مدل هفت مرحله توسعه وتکامل مقصدگردشگری را در بر میگیرد که همانطوریکه دربالا گفته شد شامل(اکتشاف، مشارکت، توسعه، تثبیت یابلوغ، رکود، نزول یااحیای مجدد است.(موور وایت هال ،2005، ص113) و آن را به چرخه حیات گردشگری تغییر داد. مطابق تئوری باتلر چرخه حیات گردشگری به سه دوره اصلی در مقاصد گردشگری تقسیم می شود: دوره پیش گردشگری، دوره گردشگری، دوره فراگردشگری (آندریوتیس،2001، ص41) .
7-یافته های تحقیق:
مطابق این مدل، روستاهای مورد مطالعه در طیفی از مراحل مختلف پایداری قرار می گیرند. نتایج بررسی های صورت گرفته در روستاهای مورد مطالعه نشان میدهد که به طور کلی وستاهای منطقه مورد مطالعه از منظر گردشگری در سطح پایداری متوسط قرار دارند. (جدول 3) همچنین بررسی و مقایسه سطوح پایداری در ابعاد مختلف نشان می دهد که بعد زیست محیطی به واسطه حجم بالای فشار اکولوژیک از پایینترین سطح پایداری برخوردار است. ابعاد اقتصادی و اجتماعی به ترتیب در سطوح بعدی پایداری جای گرفته اند. همچنین جدول 4 وضعیت مقاصد مورد مطالعه را از نظر رفاه اکوسیستم و رفاه انسانی نشان می دهد.
جدول 4: رفاه اکوسیستم و رفاه انسانی مقاصد گردشگری مورد مطالعه
| جدول 3: سطوح پایداری مقاصد گردشگری مورد مطالعه بر اساس مدل بارومتر پایداری
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 شکل: موقعیت مقاصد گردشگری در مدل پرسکات آلن | جدول 5: طبقات پنج گانه پیشنهادی پرسکات-آلن جهت طبقه بندی سطوح پایداری
|
گام بعدی در این مطالعه تبین جایگاه روستاهای مورد مطالعه در چرخه حیات گردشگری باتلراست. در این مرحله و در پاسخ به سوال دوم (مقاصد گردشگری مورد مطالعه در کدام مرحله از چرخه حیات گردشگری قرار دارند؟) و پس از تحلیل شاخصهای مختص هر مرحله از مدل باتلر، جایگاه هر کدام از روستاهای هدف گردشگری در استان کردستان به تفکیک تبیین و مشخص شده است. (جدول6)
جدول 6: وضعیت قرارگیری روستاهای موردمطالعه درمراحل چرخه حیات گردشگری
نام روستا | شاخص باتلر(BI) | جایگاه در (TLC) | کل | مرحله چرخه حیات |
مولان آباد | 0.138 | اکتشاف | 0.384 | مداخله و درگیری (شروع توسعه) |
نوره | 0.193 | |||
ینگیجه | 0.193 | |||
نران | 0.265 | مداخله ودرگیری | ||
قمچقای | 0.279 | |||
دولاو | 0.287 | |||
میانه | 0.306 | |||
کانی سانان | 0.313 | |||
پارسانیان | 0.342 | |||
مجسه | 0.349 | |||
سلین | 0.385 | |||
هفتاش | 0.386 | |||
نی | 0.415 | توسعه | ||
شوی | 0.474 | |||
نگل | 0.481 | |||
سبدلو | 0.529 | |||
دزلی | 0.539 | |||
بلبر | 0.672 | تثبیت/ بلوغ | ||
پالنگان | 0.767 |
منبع: یافته های پژوهشگران1401
بر اساس چارچوب تعریف شده مدل باتلر، روستاهای استان کردستان از منظر چرخه تکامل در مرحله مداخله و درگیری وسپس توسعه قرارگرفته اند. و این بخوبی نمایانگر این است که اهمیت گردشگری بر روی تکامل فعالیت های گردشگری در روستاهای مورد مطالعه اثرگذار است. نتایج (جدول 5) نیز نمایانگر آنست که بین محورهای گردشگری و سطح پایداری روستاهای هدف گردشگری ارتباط مستقیم وجود دارد.
8-نتیجه گیری وپیشنهادات:
به منظور تحول در چرخه حیات گردشگری در مناطق روستايي مورد مطالعه ضرورت دارد تا سيستم فراگير و همه جانبه اي از پارامترها مدنظر قرار گرفته شود تا از اين طريق توسعه پايدار گردشگري روستايي در سطح عميق تري مورد تجزيه و تحليل قرار بگيرد و با توجه به اینکه، پارادايم جديد توسعه پايدار گردشگري داراي ابعاد مختلف زيستمحيطي، اجتماعي- فرهنگي و اقتصادي است. در مقاله حاضر نيز سعي شده با بهرهگيري از ابزارهاي ارزيابي پايداري هم چون بارومتر و مدل باتلر، به تحليل وضعیت پایداری گردشگری در جامعه نمونه پرداخته شود بررسی مقاصد گردشگری بر اساس چارچوب آلن-باتلر نشان می دهد که رسیدن به تکامل مستلزم تفکیک شاخص های برنامه ریزی در هر مرحله از چرخه حیات مقاصد گردشگری است؛ به عبارت دیگر، گام های برنامه ای و اقدامات توسعه ای قابل انجام برای ارتقاء فعالیت های گردشگری به جایگاه روستاهای مورد مطالعه در مراحل ششگانه باتلر بستگی دارد و به همین دلیل تحلیل مقاصد گردشگر پذیر با رویکرد پیشنهادی ضروری خواهد بود و لذا در مقاله حاضر سعي شده با بهره گيري از مدل تلفیقی آلن-باتلر به تحليل جایگاه مقاصد گردشگری مورد مطالعه در استان کردستان پرداخته شود.و با توجه به اینکه، پارادايم جديد توسعه پايدار گردشگري داراي ابعاد مختلف زيستمحيطي، اجتماعي- فرهنگي و اقتصادي است. نتایج حاصله نشانگر این واقعیت است که فقدان رویکرد مشخص در مقاصد مورد مطالعه باعث شده تا در مجموع روستاهای استان کردستان در مراحل آغازین تکاملی خویش (نوپایی گردشگری) قرار بگیرند. بررسی مقاصد گردشگری بر اساس چارچوب آلن-باتلر نشان میدهد که رسیدن به تکامل مستلزم تفکیک شاخصهای برنامهریزی در هر مرحله از چرخه حیات مقاصد گردشگری است؛ به عبارت دیگر، گامهای برنامهای و اقدامات توسعهای قابل انجام برای ارتقاء فعالیتهای گردشگری به جایگاه روستاهای مورد مطالعه در مراحل ششگانه باتلر بستگی دارد و به همین دلیل تحلیل مقاصد گردشگرپذیر با رویکرد پیشنهادی ضروری خواهد بود و لذا در مقاله حاضر سعي شده با بهره گيري از مدل تلفیقی آلن-باتلر به تحليل جایگاه مقاصد گردشگری در استان کردستان پرداخته شود. نتایج حاصله نشانگر این واقعیت است که فقدان رویکرد مشخص در مقاصد مورد مطالعه باعث شده تا در مجموع روستاهای فوقالذکر تکامل زیادی در مراحل گردشگری خویش بدست نیاورند. بر این اساس، روستای سبدلو (با امتیاز 0.529) و شوی (با امتیاز 0.747) و نگل (با امتیاز 0.481) و دزلی (با امتیاز 0.539) و نی (با امتیاز 0.415) در مرحله توسعه در رابطه با فعالیت گردشگری و روستای هفتاش (با امتیاز 0.386) و مجسه (با امتیاز 0.349) و قمچقای (با امتیاز 0.279) و دولاو (با امتیاز 0.287) و نران (با امتیاز 0.265) و میانه (با امتیاز 0.306) و سلین (با امتیاز 0.385) و پارسانیان (با امتیاز 0.342) و کانی سانان (با امتیاز 0.313) در مرحله مداخله و درگیری در رابطه با فعالیت گردشگری و روستای بلبر ( با امتیاز 0.672) و پالنگان (با امتیاز 0.767) در مرحله تثبیت و بلوغ در رابطه با فعالیت گردشگری و روستای نوره (با امتیاز 0.193) و مولانآباد (با امتیاز 0.138) و ینگیجه ( با امتیاز0.193) در مرحله اکتشاف در رابطه با فعالیت گردشگری قرار دارند.
شکل 4: چرخه حیات گردشگری و جایگاه مقاصد مورد مطالعه در این چرخه
تحلیل نتایج کلی نشان میدهد که از منظر دورههای تکاملی نیز روستاهای بلبر و پالنگان در دوره های فراگردشگری، روستاهای مولان آباد، نوره و ینگیجه در دوره پیش گردشگری و سایر روستاها در دوره گردشگری قرار گرفته اند. (جدول 7)
جدول 7: پراکندگی مقاصد مورد مطالعه در دوره های کلان چرخه حیات گردشگری باتلر
دوره های چرخه حیات گردشگری | مقاصد |
دوره پیش گردشگری | مولان آباد- نوره - ینگیجه |
دوره گردشگری | نزان- قمچقای- دولاو-میانه- کانی سانان-پارسانیان-مجسه-سلین-هفتاش-نی-شوی-نگل-سبدلو-دزلی- |
دوره فراگردشگری | بلبر-پالنگان |
بر این اساس و با توجه به این نتايج، پيشنهاد ميگردد براي رفع موانع و چالشهاي موجود، نسبت به بازنگري در برنامه ها و سياستهاي اجرايي اقدام نموده و توجه لازم در استفاده و به كارگيري اصول و راهبردها پارادايم توسعه پايدار گردشگري روستايي در اين روستاها بر اساس جایگاه مقاصد در چرخه تکاملی آنان به عمل آيد. از جمله راهکارهای پیشنهادی برای تکمیل و حرکت پایدار در راستای تکامل مراحل چرخه حیات در روستاهای مورد مطالعه میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
-ایجاد و گسترش و توزیع امکانات استراحتگاهی(سکوها، آلاچیق و سایبان، رستوران...) و همچنین ایجاد مراکز خدماتی (قهوه خانه های سنتی و ...).
-شناسایی دقیق وضعیت گردشگران (مانند مدت اقامت، اهداف سفر، زمان بازدید و شناسایی نیاز گردشگران و...)
-برگزاری طرح ها و همایش هایی جهت آموزش جامعه محلی و ارتقا سطح دانش عمومی مردم بومی منطقه در رابطه با مزیت های گردشگری وتبادلات فرهنگی با گردشگران.
-اجرای طرح های مشارکتی (همایش، اردو، مسابقات، مراسمات محلی و ...) بین اداره ها و نهاد های مختلف از جمله میراث فرهنگی و گردشگری، محیط زیست، جهاد کشاورزی و ...
مهمترین راهبردهای تحول در روستاهای مورد مطالعه (سوال سوم پژوهش) به شرح جدول زیر خواهند بود.
جدول 7.راهبردهای کلی تکامل چرخه حیات گردشگری پایدار در روستاهای مورد مطالعه بر اساس رویکرد تلفیقی آلن-باتلر
ردیف | وضعیت درTALK | روستاها | راهبردها |
1 | تثبیت /بلوغ | بلبر پالنگان | • کاهش ظرفیت باراکولوژیک • به روزکردن نظام خدمات رسان مطابق استانداردهای منطقه وجهانی • آموزش گردشگران درحوزه های زیست محیطی وفرهنگی |
2 | توسعه | سبدلو شوی نگل دزلی نی | • تکمیل زیرساخت های اقامتی،پذیرایی،رفاهی وتفریحی • ایجادوتوسعه نظام حسابداری گردشگری درمراکز گردشگری • گسترش جذب سرمایه های بخش خصوصی • توسعه صنایع محلی وکالاهای بومی • افزایش تنوع درخدمات ارائه شده به گردشگران • ارتقای سطح کیفی خدمات ارائه شده به گردشگران • آموزش حفاظت ازمحیط زیست به جامعه محلی • آموزش جامعه محلی درزمینه های مکانیزم هاوروش های خدمات رسانی به گردشگران |
3 | مداخله/درگیری | هفتاش مجسه قمچقای دولاو نران میانه سلین پارسانیان کانی سانان | • درگیرکردن ذینفعان محلی • ایجادوتوسعه زیرساخت های خدمات ورفاهی • توسعه سازمانهای مردم نهاد • توسعه جاذبه های گردشگرپذیر • شناسایی سرمایه گذاران بخش خصوصی • تکمیل زیرساخت های اقامتی وتفریحی • گسترش نظام تبلیغات واطلاع رسانی به منظور معرفی ظرفیت ها وفرصت های گردشگری
|
4 | اکتشاف | نوره مولان آباد ینگیجه | • آموزش جامعه محلی • توسعه خدمات زیربنایی • شناسایی جاذبه های گردشگرپذیر • شناسایی زیرساخت های سرمایه گذاری |
9-منابع وماخذ:
1) ابراهیم پور،احد (1399) الگوریتم پیشنهادی برای تشخیص جایگاه مقصدگردشگری درچرخه حیات،فصلنامه گردشگری شهری،دوره35،صص17-35
2) اردكاني، سعيد سعيدا(1382). كاربرد مفاهيم چرخه عمر گردشگري و ظرفيت، تحمل پذيري در توسعه گردشگري، فصلنامه مطالعات جهانگردي، شماره 2، صص 94-67.
3) جاودان،مجتبی،(1398) تحلیلی برچرخه حیات اجتماعی درمقصدهای گردشگری فرهنگی مورد مطالعه:شهرماسوله،فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی وتوسعه گردشگری
5) شعبانی فرد،محمد،پوراحمد،اجمد: حسینی،علی ورشیدی،مصطفی(1388)بررسی سنجش ظرفیت پذیرش گردشگری شهری ومدلسازی شهرهای گردشگری پایدار ازبعدکالبدی-نمونه موردی:منطقه12تهران،نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد11،شماره 14
6) ضرغام بروجني، حميد و دلشاد، علي(1390)؛ ارائه الگوي مناسب توسعه گردشگري در كلاردشت؛ مجله علمي و ژ‍وهشي گردشگري و توسعه، سال اول، شماره اول، دوره زمستان، صص 172-144.
7) ضرغام بروجنی،حمید،نیک بین، مهنا(1391)، سنجش پایداری توسعه گردشگری در جزیره کیش، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال دوم –شماره دوم
8) ضیایی،م،حسن پور،م1392تدوین حوزه های راهبردی توسعه مقاصدگردشگری با استفاده ازتطبیق تئوریک وکاربردی مدل چرخه حیات مقصد و شاخص رنجش داکسی (موردشناسی: مصر، فرحزاد، محمدآباد کوره گز، ابوزیدآباد، بندریگ و عشین، ریگ جن،جندق) جغرافیا و آمایش شهری، منطفه ای شماره 9 28-15
9) ضیایی، محمود و صالحی نسب،زهرا (1387)گونه شناسی گردشگران خانه های دوم و بررسی اثرات کالبدی آنها برنواحی روستایی(مطالعه موردی:رودبار قصران) پژوهش های جغرافیای انسانی ،شماره66 84-71
2) فرهنگی،علی اکبرو محب علی،داوود (1377)، مدیریت بازار (مدیریت بازاریابی)چاپ دوم،تهران:موسسه انتشارات امیرکبیر
3) کیانی سلمی، صدیقه، ارزیابی فرایند توسعه گردشگری براساس مدل چرخه حیات مقصد نمونه موردی(شهرستان بویراحمد)، فصلنامه فضای گردشگری سال ششم شماره22
4) لومسدن، لس (1380)، بازاريابي گردشگري، ترجمه گوهريان، ابراهيم، چاپ اول، دفتر پژوهش هاي فرهنگي.
1) مرکز آمار ایران،1395، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، کردستان.
2) مهدوی، داوود (1390)، ارزیابی پایداری گردشگری در روستاهای تاریخی- فرهنگی ایران با تاکید بر پارادایم توسعه گردشگری، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
3) مهدوی،داوود، رکن الدین افتخاری، سجاسی قیداری(1393)، ارزیابی فرایند توسعه گردشگری روستاهای تاریخی-فرهنگی بااستفاده ازمدل چرخه حیات گردشگری مقصد، مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری ،شماره1 ص32-11
4) یاری حصار، ارسطو (1390)، سنجش و ارزیابی پایداری روستاهای حوزه کلانشهری؛ مطالعه موردی: کلانشهر تهران، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا.
5) یاری حصار،ارسطو، حیدری ساربان(1394)سنجش وارزیابی چرخه حیات گردشگری پایدارروستایی (مطالعه موردی :بررسی تطبیقی روستاهای واقع درمحورهای گردشگری استانهای تهران والبرز)مجله پژوهش برنامه ریزی روستایی سال4شماره24
6) Alvares, Daniela, Lourenco, Julia (2005); “Life Cycle Modeling for Tourism Area”, Guimaraes, Portugal, University of Minho.
7) Anagnostopoulou, K., Arapis, T., Bouchy, I. and Micha, I. (1996). Tourism and the Structural Funds - The Case for Environmental Integration. Athens: RSPB.
8) Andriotis, K. (2001a). Strategies on resort areas and their life cycle stages. Tourism Review. 56(1/2): 40-43.
9) Blances, f.Gonzelez, M. Lozano-oyola, M. Perez, F. (2010) The assessment of sustainable tourism: application to Spanish coastal destinations. Available at: WWW.Elsevier.com/locate/ecolind.
10) Bulter, R. W. (1980). The concept of a Tourist Area Cycle of evolution: implication for management of resources. The Canadian Geographer, 24 (1), 5-16.
11) Butler, R. W. (2001). The Resort Cycle, Two Decades On Tourism in the 21th century, lessons from experience conference, UK, London: Continuum Publishing,: 264-299
12) Butler,R. W. (1980) The concept of a Tourist area cycle of evolution: implications for management of resources.
13) Gets, D. and cheyne, J. (2002). Special event motives and bahaviors In C Ryand (ed), the tourism Experience: A new Introduction, 2end edn London Continuum Books.
14) Gilbert,E1939. The Growth of IsIand and seaside Health Resorts In England Scotish Geografiphical Magazine 55,16-32
15) Grace K.S. Ho , McKercher, B. (2015). Destination Marketing, routledge, 1st edition.
16) Greiner, R., Mayocchi, C., Larson, S., Stoeckl, N. and Schweigert, R. (2004). Benefits and costs of tourism for remote communities - Case study for the Carpentaria Shire in north-west Queensland, CS IRO Sustainable Ecosystems: Townsville and Tropical Savannas, CRC: Darwin. Canadian Geographer,XXIV(1),5.
Hall,P. (1994). Can cities be sustainable?, World Bank, Washington, September
17) Johnston, C.S. (2001). Shoring the foundations of the destination life cycle model, part 1: Ontological and epistemological considerations. Tourism Geographies. 3(1), pp. 2- 28. Kardasis, V
18) Luis, Garary .(2001)Universitat obert de catalunya spain.Gemma ca noves Universitat Auto noma Barcelona, spain. Life cycles , stage and tourism history , The catalonia 10-6
19) McKercher, B. (2015). Destinations as Products? A Reflection on Butler's Life cycle, Tourism Recreation Research, Volume 30, 2005 - Issue 3
20) Moore, W. and Whitehall, P. (2005). The Tourism Area Lifecycle and Regime Switching Model, Central Bank of Barbados, Barbados, Journal of Annals of Tourism Research, 32(1): 112-126.
21) Moore, Winston, Whitehall, Peter (2005); “The Tourism Area Lifecycle and Regime Switching Model, Central Bank of Barbados, Barbados”, Annals of Tourism Research, Vol, 32, No. 1, pp: 112-126.
22) Prideaux, B. (2000). The resort development spectrum – a new approach to modelling resort development. Tourism Management. 21(3), pp.225-240.
23) Prideaux, Bruce (2004); “The Resort Development Spectrum: The Case of the Gold Coast. Australia”, Tourism Geographies, 6: 1, pp: 26-58.
24) Russo,A and perrini ,F(2010)Inversiting Stakeholder theory and socialcapital; CSR in large firms and smes, journal of Business ethics,91(2),207-221
25) Svend, Lundtorp & Stephen, Wanhill. (2001), the resort life cycle theory, Generating Processes and Estimation, Annals of Tourism Research, Vol. 28, No. 4, pp. 947–964.
26) Swarbroke, j.(1999)Sustainable Tourism Management , Cabi publication Kondon Uk;256-267.
27) Andriotis, K. (2001a). Strategies on resort areas and their life cycle stages. Tourism Review. 56(1/2): 40-43.
Analyzing and evaluating the development of touristic destinations in Kurdistan province using the combined model of Prescott Allen and Butler (STLC)
Abstract:
The issue of monitoring the evolution of the life cycle of tourism destinations in Iran is a relatively new issue. This approach can provide a suitable framework for understanding the relationships governing the activities of tourist destinations and planning their transformation in order to achieve sustainable tourism. One of the most important prerequisites for the evolution of the tourism system is to know their current position in the process of the evolutionary cycle. The present study tries to evaluate the target villages of tourism in Kurdistan province from the perspective of the development of the sustainable tourism life cycle by using the integrated model of Prescott Allen and Butler (sustainable tourism life cycle). This survey is a type of developmental studies and the data analysis was done using analytical-descriptive method. STLC integrated model has been used to measure the place of the studied tourism destinations in the evolutionary cycle of sustainable tourism. The size of the sample population in this research is equal to 356 people, which was estimated using Cochran's formula. The method of selecting the sample population is random. The results of this survey show that most of the studied villages (Haftash, Majese, Qamchaqai, Dolav, Nazan, Miane, Selin, Parsanian and Kanisanan) are in the stages of intervention and conflict or the beginning of development from the stages of the life cycle of sustainable tourism and the villages (Sabdlo, Shweh, Negel, Dezli and Ni) are in the development stage of the life cycle stages of sustainable tourism, and the villages of Noura, Mulan Abad and Yengijeh are also in the discovery stage of the life cycle stages of sustainable tourism, and there is a significant distance before reaching the stage of maturity and stabilization. and the villages of Belbar and Palangan are also in the stabilization phase. The main strategy in the villages located in the intervention and conflict stage is the participation of the local community and the expansion of tourism infrastructure, for the villages located in the development stage, the diversity and quality improvement of services, for the villages located in the exploration stage of local community education, and for the villages located in the stabilization stage of Reducing ecological load capacity and... are among the proposed solutions.
Keywords: sustainable tourism life cycle (STLC(, sustainable tourism, tourism destinations, kurdistan
Extended Abstract
Introduction
Life cycle assessment is one of the most important and new, dynamic and evolving tools for evaluating the effects of development and for monitoring the effects and achieving sustainable development, and it can be described as a tool that realizes the creation of a strategic vision of sustainable product management. It provides the possibility to evaluate the effects through the life cycle of the product. The conceptual framework of the life cycle has been the focus of various researchers as a practical model for a long time. which has great potential in the field of tourism planning for predicting changes in a long-term period and formulating land use strategies for economic development and marketing. The life cycle approach of tourist destinations can provide a suitable framework for understanding the relationships governing the activities of tourist destinations and planning their transformation in order to achieve sustainable tourism. Neglecting life cycle management leads to the movement of tourism in destinations towards critical thresholds (instability and early deterioration). Therefore, the purpose of the current research is to measure and evaluate the tourism life cycle of Kurdistan tourism destinations based on the tourism life cycle model, so that through a detailed understanding of the current situation, it can help the continuation of tourism life and the sustainable development of tourism in them. This research tries to answer the following questions:
1) At what level of sustainability (tourism) are the studied tourism target villages in Kurdistan province?
2) In which stage of the tourism life cycle are the tourism destination villages of this research located?
3) What are the strategies and solutions for sustainability and improvement of the Kurdistan status of the studied villages based on the results of Prescott Allen's basic models and Butler's tourism life cycle?
Research Methodology
The upcoming research has been done in the form of developmental studies and descriptive-analytical method. In this article, in order to collect information, library methods and field methods have been used. The main tool in the field method is the questionnaire and the main tool in the library method is the questionnaire. The villages studied in this research include 19 touristic villages in various cities of Kurdistan province located in the west of the country and they are: Palangan (Leopard), Dulav, Noura, Yingijeh, Negal, Selin, Belbar, Neran, Dezli, Ni, Kani Sanan, Qomchagai, Miane, Sabdalo, Majse, Mulan Abad, Shui, Haftash and Parsanian.
The statistical population of this research consists of 17389 people (4991 households). The sample population was selected by Cochran's sampling method with a confidence factor of 95%. It includes 356 people. The field information required in this study was collected through a questionnaire. The table below shows the detailed information of the studied villages.
In this research, Prescott-Allen-Butler integrated model (STLC) has been used in order to evaluate the position of the studied villages in the tourism life cycle and to understand their transformation cycle. According to the methodology of this model, firstly, in order to determine the position and status of each of the tourism target villages in the life cycle, the indicators related to each of the seven stages were determined, and then the levels of sustainability of tourism activities in various social, economic and environmental dimensions in the form of a system. "Human well-being" and "ecosystem well-being" have been measured.
Finding
The results of the surveys conducted in the studied villages show that, in general, the villages of the studied area are at a moderate level of sustainability from the point of view of tourism. Also, the examination and comparison of sustainability levels in different dimensions shows that the environmental dimension has the lowest level of sustainability due to the high volume of ecological pressure. Economic and social dimensions are placed in the next levels of sustainability, respectively
Also, based on the defined framework of Butler's model, the villages of Kurdistan province have been placed in the stage of intervention and conflict and then development from the perspective of the evolution cycle. And this clearly shows that the importance of tourism has an effect on the development of tourism activities in the studied villages
Results and suggestions
The results of the surveys show that the lack of a specific approach in the studied destinations has caused the villages of Kurdistan province to be in the initial stages of their development (the infancy of tourism). The study of tourism destinations based on the Allen-Butler framework shows that achieving evolution requires the separation of planning indicators at each stage of the life cycle of tourism destinations.
The analysis of the general results shows that from the point of view of evolutionary periods, the villages of Belbar and Palengan are in the post-tourism periods, the villages of Mulan Abad, Noura and Yengijeh are in the pre-tourism period and other villages are in the tourism period. Based on this and according to these results, it is suggested to revise the implementation plans and policies in order to remove the existing obstacles and challenges, and pay the necessary attention to the use and application of the principles and strategies of the sustainable development paradigm. Rural tourism is carried out in these villages based on the place of destinations in their evolutionary cycle.
[1] - Sustainable Tourism Life Cycle (STLC)
[2] -Human Welfare
[3] Ecosystem Welfare