تجزیه‌وتحلیل اثرات زیست‌محیطی گردشگری پایدار پیرامون بهبود عدالت فضایی روستایی منطقه مورد مطالعه شهرستان بینالود (طرقبه و شاندیز)
محورهای موضوعی : مربوط به گردشگری
وکیل حیدری ساربان
1
*
,
ارسطو یاری حصار
2
,
بهرام ایمانی
3
,
طیبه گل ریز
4
1 - استاد گروه برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
2 - استاد گروه برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
3 - دانشیار گروه برنامه‌ریزی شهری و روستایی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
4 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی ، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
کلید واژه: گردشگری پایدار, زیست‌محیطی, عدالت فضایی, شهرستان بینالود ,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیرات زیست‌محیطی گردشگری پایدار بر عدالت فضایی در شهرستان طرقبه و شاندیز انجام شده است. این مطالعه به تحلیل اثرات توزیع ناعادلانه خدمات و جاذبه‌های گردشگری بر محیط‌زیست و ارائه راهکارهایی برای ایجاد عدالت فضایی در توسعه گردشگری پایدار می‌پردازد. روش تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی–تحلیلی است. جامعه آماری شامل ۵۴ روستا بوده که ۱۹ روستا به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شد. حجم نمونه با نرم‌افزار G*Power برابر ۱۶۰ نفر تعیین گردید که برای افزایش دقت به ۲۰۰ نفر ارتقاء یافت. داده‌ها به‌صورت پرسش‌نامه محقق‌ساخته گردآوری شد. پایایی ابزار با آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بالاتر از ۰/۷ و روایی آن با روش فورنل و لارکر تأیید گردید. برای تحلیل استنباطی از رگرسیون، معادلات ساختاری و آزمون کولموگروف–اسمیرنوف استفاده شد نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد ابعاد محیطی تأثیر معناداری بر عدالت فضایی دارند (ضریب مسیر 0.707، t>7، p=0.000) این یافته‌ها بیانگر ارتباط معنادار اثرات زیست‌محیطی گردشگری پایدار با کیفیت محیط‌زیست و ابعاد عدالت فضایی است. بر این اساس، اجرای سیاست‌های گردشگری پایدار در حوزه آموزش، مشارکت محلی، توزیع منابع و حفاظت محیط‌زیست می‌تواند به بهبود عدالت فضایی و ارتقای پایداری توسعه گردشگری منجر شود.
This study investigates the environmental impacts of sustainable tourism on spatial justice in Binaloud County (Torqabeh and Shandiz). It explores how the unequal distribution of tourism services and attractions affects environmental balance and spatial equity. The research is applied in purpose and descriptive–analytical in design. The study population included 54 villages, from which 19 were randomly selected. The sample size, calculated via G*Power, was 160 and increased to 200 to enhance accuracy. Data were collected using documentary and survey methods and analyzed through regression, SEM, and the Kolmogorov–Smirnov test using SPLS3, SPSS, Excel, and ArcGIS software. Reliability was confirmed via Cronbach’s alpha and composite reliability (>0.7), and validity was ensured using the Fornell–Larcker criterion. Results from structural equation modeling revealed a significant relationship between environmental factors of sustainable tourism and spatial justice (path coefficient = 0.707, t > 7, p < .001). The findings highlight the importance of equitable tourism policies, environmental education, local participation, and fair resource distribution in promoting spatial justice.
- جوادیان، ی، 1401، عدالت اجتماعی و توسعه اقتصادی ایران، انتشارات تام آی، چاپ اول، 179ص.
-حیدری ساربان، و، ع، مجنونی توتاخانه، ص، نیرومند شیشوان، 1395، سنجش و ارزیابی فرآیند پایداری در روستاهای گردشگرپذیر مطالعه موردی: شهرستان عجب شیر- محور توریستی قلعه چایی، فصلنامه جغرافیا برنامه ریزی منطقه‌ای، 6(3)، 112-93.
- حیدری ساربان، و، س، حاجی حیدری، 1396، تحلیل عوامل موثر بر موفقیت گردشگری روستایی مطالعه موردی روستای موئیل شهرستان مشکین شهر اردبیل، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه ریزی فضایی، 7 (4): 92-73
- حیدری ساربان، و، زیارتی، مینا، باختر، سهیلا، 1403، بررسی و تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر گردشگری روستایی مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان بوشهر، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 14 (2)، 95-79
- دلیلی، ش، 1401، چرخش‌های عدالت: نقد عدالت لیبرالی از منظر عدالت لیبرتارینی: بررسی و ارزیابی کتاب بی دولتی دولت و آرمان شهر، نشریه پژوهش انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، 22(4): 169 -188.
-سعیدی مفرد، س، ش، رفایی افشار قزل باش، 1394، شناسایی شاخص‌های یک محله پایدار به منظور دستیابی به عدالت فضایی، کنفرانس بین المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، تهران مرکز همایش‌های بین المللی صدا و سیما.
- سعیدی مفرد، س، ت، حنایی، س، شیروانی مقدم، 1399، تبیین مولفه های کالبدی و عملکردی موثر بر عدالت فضایی در سکونتگاه‌های حاشیه‌ای (مطالعه موردی کلان شهر مشهد)، مجله معماری شهر پایدار، 6 (1)، 80-67.
-سجاسی قیداری، ح، ع، گروسی، ک، مرادی، د، مهدوی، 1400، سنجس و ارزیابی کیفیت محیطی فضای عمومی روستاهای مقصد در جذب گردشگران مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری طرقبه و شاندیز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53 (2): 520-499.
- شاطریان، م، ی، غلامی، م، میرمحمدی، 1396، ارزیابی شاخص‌های توسعه گردشگری پایدار شهری مطالعه موردی شهر کاشان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی،17(46): 214-195.
- ضیائی، م، د، عباسی، 1397، چالش‌ها و رویکردهای توسعة گردشگری پایدار: از نظریه تا عمل، مجله توسعه و برنامه ریزی گردشگری، 7(24): 8-37.
- قاسمی، مریم، عبداللهی، سمانه، خاکشور امان آباد، حدیثه، 1393، تحلیل اثرات مرحله اول طرح هدفمندی یارانه‌ها بر خانوارهای روستایی (شهرستان بینالود)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 3(6)، 130-117.
- طباطبایی یزدی، فاطمه، ظریف کیا، پویا، 1393، بررسی پتانسیل‌های گردشگری در منطقه حفاظت شده بینالود و ارزیابی اقتصادی آن به روش هزینه سفر (TCM)، دومین همایش ملی پژوهش‌های کاربردی در جغرافیا و گردشگری.
-مظفری، ز، م، قاسمی، 1403، ارزیابی پایداری مقاصد گردشگری روستایی از دیدگاه جامعه محلی؛ مورد مطالعه شهرستان نیشابور، فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا،5(3): 20-49.
-محمدقاسم، ز، 1401، شاخص‌های گردشگری پایدار و تاثیرات آن بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه، انتشارات تفکر آینده ساز، چاپ اول، 69 ص.
- معصومی، ل، ح، اسماعیل زاده، 2015، نقش گردشگری در دستیابی به توسعه پایدار گردشگری شهری، کنفرانس بین المللی مهندسی عمران معماری و زیرساخت‌های شهری تبریز، 30-29.
- موسوی و همکاران، 1398، تحلیل شاخص عدالت فضایی در روستاهای گردشگرپذیر مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 51 (3): 569-551.
- Avelino, F., Wijsman, K., van Steenbergen, F., Jhagroe, S., Wittmayer, J., Akerboom, S., ... & Kalfagianni, A. (2024). Just sustainability transitions: politics, power, and prefiguration in transformative change toward justice and sustainability. Annual Review of Environment and Resources, 49.
- Abbasi, F., Abaei Koupaei, M., & Rezazade Joudi, M. K. (2024). Comparative of the role of credit perceptions in the realization of spatial justice from the perspective of Tabatabai and John Rawls. Geography (Regional Planning), Special Issue, (2), 297-315.
-Aria, M., D’Aniello, L., Della Corte, V., & Pagliara, F. (2023). Balancing tourism and conservation: analysing the sustainability of tourism in the city of Naples through citizen perspectives. Quality & Quantity, 1-21. Quality & Quantity.
- Bu, J., Ye, J., Wang, M., Wang, Z., He, J., Wu, T., ... & Qie, G. (2024). Sustainable development of Chinese Baijiu Tourism resources: an analytical approach for evaluation and guidance. Environment, Development and Sustainability, 1-18.
- Bai, J., Tang, Z., & Yan, L. (2024). Research on tourism spatial justice based on residents' perception: A case study on Babao Town of Qilian Mountain National Park (Qinghai area). Journal of Outdoor Recreation and Tourism, 47, 100801.
-Bauer, W. (2023). Reframing urban nature-based solutions through perspectives of environmental justice and privilege. Urban Planning, 8(1), 334-345.
- Bavnbæk, K. F., & Thuesen, A. A. (2025). Navigating spatial justice: Exploring municipal planners’ logics in differentiated village planning. Journal of Rural Studies, 114, 103496.
- Colabi, A. M. (2022). Presenting a Model of Sustainable Tourism Ecosystem: A Meta-Synthesis Approach. Tourism Management Studies, 17(57), 179-206.
7 - Deseau, A., Levai, A., & Schmiegelow, M. (2025). Access to justice and economic development: Evidence from an international panel dataset. European Economic Review, 104947.
- Esfandyari, H., Choobchian, S., Momenpour, Y., & Azadi, H. (2023). Sustainable rural development in Northwest Iran: proposing a wellness-based tourism pattern using a structural equation modeling approach. Humanities and Social Sciences Communications, 10(1), 1-15.
- Fennell, D. A., & Sheppard, V. (2021). Tourism, animals and the scales of justice. In Justice and Tourism (pp. 172-193). Routledge.
- Guia, J. (2021). Conceptualizing justice tourism and the promise of posthumanism. In Justice and Tourism (pp. 370-387). Routledge.
- GHaedrahmati, S., Khademalhoosini, A., & Tahmasebi, F. (2018). Spatial analysis of social justice in city of Isfahan, Iran. Annals of GIS, 24(1), 59-69.
- Hoffmann, F. J., Braesemann, F., & Teubner, T. (2022). Measuring sustainable tourism with online platform data. EPJ Data Science, 11(1),
- Hassan, T. H., Fazia, C., Abdelmoaty, M. A., Bekzot, J., Gozner, M., Almakhayitah, M. Y., ... & Salem, A. E. (2024). Sustainable pathways: understanding the interplay of environmental behavior, personal values, and tourist outcomes in farm tourism. Discover Sustainability, 5(1), 153.
- Iannucci, G., Martellozzo, F., & Randelli, F. (2022). Sustainable development of rural areas: a dynamic model in between tourism exploitation and landscape decline. Journal of Evolutionary Economics, 32(3), 991-1016. Journal of Evolutionary Economics (2022) 32:991–1016.
- Kosmas, P. C. (2022). European SME Going Green 2030 Report: Review and analysis of policies, strategies and instruments for boosting sustainable tourism in Europe.
- Liebe, U., Bruderer Enzler, H., Diekmann, A., & Preisendörfer, P. (2024). One justice for all? Social dilemmas, environmental risks and different notions of distributive justice. Games, 15(4), 25.
- Leśniewska-Napierała, K., Napierała, T., Tobiasz-Lis, P., & Wójcik, M. (2019). Sustainable tourism development towards spatial justice: evidence from Masłomęcz, Poland. In The Third International Congress on Future of Tourism: Innovation, Entrepreneurship and Sustainability (Futourism 2019);. Mersin University.
- Madanipour, A., Shucksmith, M., & Brooks, E. (2022). The concept of spatial justice and the European Union’s territorial cohesion. European Planning Studies, 30(5), 807-824.
- Martínez, J. M. G., Martín, J. M. M., Fernández, J. A. S., & Mogorrón-Guerrero, H. (2019). An analysis of the stability of rural tourism as a desired condition for sustainable tourism. Journal of Business Research, 100, 165-174.
- Mmbaga, N., Tarimo, J., & Modest, J. (2024). Contribution of wildlife tourism in improving local communities’ livelihood in Burunge Wildlife Management Area in Tarangire Manyara Ecosystem, Tanzania. Discover Global Society, 2(1), 85.
- Nelson, R., Warnier, M., & Verma, T. (2025). Ethically informed urban planning: measuring distributive spatial justice for neighbourhood accessibility.
- Niemczyk, A., Seweryn, R., & Smalec, A. (2018). Sustainable tourism in the activities of city authorities. Poland–case study. European Journal of Service Management, 28, 283-297.
- Napierała, T., Leśniewska-Napierała, K., Tobiasz-Lis, P., & Wójcik, M. (2019). Sustainable tourism development towards spatial justice: Evidence from Masłomęcz, Poland. In S. Fullagar & K. Markwell (Eds.) , Towards just destinations: Culture and power in tourism development (pp. 123–140). Channel View Publications.
- Okamoto, T., & Doyon, A. (2024). Equity and justice in urban coastal adaptation planning: new evaluation framework. Buildings & Cities, 5(1).
- Rastegar, R. (2020). Tourism and justice: Rethinking the role of governments. Annals of Tourism research, 85, 102884.
- Rastegar, R., Higgins-Desbiolles, F., & Ruhanen, L. (2021). COVID-19 and a justice framework to guide tourism recovery. Annals of Tourism Research, 91, 103161.
- Rodhouse, T. S. G. H., Cuppen, E. H. W. J., Correljé, A. F., & Pesch, U. (2024). A new carrier for old assumptions? Imagined publics and their justice implications for hydrogen development in the Netherlands. Technological Forecasting and Social Change, 204, 123412.
- Siakwah, P., Musavengane, R., & Leonard, L. (2020). Tourism governance and attainment of the sustainable development goals in Africa. In Sustainable Tourism Policy and Planning in Africa (pp. 146-174).
- Sardianou, E., Kostakis, I., Mitoula, R., Gkaragkani, V., Lalioti, E., & Theodoropoulou, E. (2016). Understanding the entrepreneurs’ behavioural intentions towards sustainable tourism: a case study from Greece. Environment, development and sustainability, 18, 857-879.
-- Si, X., & Tang, Z. (2024). Assessment of low-carbon tourism development from multi-aspect analysis: A case study of the Yellow River Basin, China. Scientific Reports, 14(1), 4600.
- Szromek, A. R., Kruczek, Z., & Walas, B. (2023). Stakeholders’ attitudes towards tools for sustainable tourism in historical cities. Tourism Recreation Research, 48(3), 419-431.
-Setianto, M. A. S., & Gamal, A. (2021). Spatial justice in the distribution of public services. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 673, No. 1, p. 012024). IOP Publishing.
- Swapan, M. S. H., Aktar, S., & Maher, J. (2024). Revisiting Spatial Justice and Urban Parks in the Post-COVID-19 Era: A Systematic Literature Review. Sustainability, 16(10), 3929.
- Si, X., & Tang, Z. (2024). Assessment of low-carbon tourism development from multi-aspect analysis: A case study of the Yellow River Basin, China. Scientific Reports, 14(1), 4600.
- Unterhitzenberger, C., & Lawrence, K. (2025). Fairness matters: organisational justice in project contexts. Production Planning & Control, 36(1), 45-60.
- Uwayezu, E., & De Vries, W. T. (2018). Indicators for measuring spatial justice and land tenure security for poor and low income urban dwellers. Land, 7(3), 84.
-Uwayezu, E., & T. de Vries, W. (2020). Can in-kind compensation for expropriated real property promote spatial justice? A case study analysis of resettlement in Kigali city, Rwanda. Sustainability, 12(9), 3753.
- Więckowski, M. (2021). Will the consequences of COVID-19 trigger a redefining of the role of transport in the development of sustainable tourism?. Sustainability, 13(4), 1887.
- Zaleckis, K., Jankauskaite-Jureviciene, L., Vitkuviene, J., & Grazuleviciute-Vileniske, I. (2024). Urban vision workshop methodology-a tool for spatial justice. Acta Scientiarum Polonorum Administratio Locorum, 23(4), 467-492.