تعیین اولویت پهنه¬بندی خطر وقوع سیل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در حوزه آبخیز بابل‌رود (استان مازندران)
محورهای موضوعی : برنامه های کاربردی در خطر بلایای طبیعیکریم سلیمانی 1 , بهروز محسنی 2
1 - RS & GIS Centre
2 - 2. استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
کلید واژه: تغییر کاربری, پایاب, پهنهبندی, سیل خیزی, ضریب جریان سیلابی. ,
چکیده مقاله :
با توجه به افزایش حوادث سیل در سالهای اخیر، ارزیابی صحیح خطر سیل یکی از اجزای مهم کاهش سیل در مناطق شهری است. هدف از این تحقیق، ایجاد نقشه‌های بهروز خطر سیل در حوزه آبخیز بابل‌رود با استفاده از دادههای ایستگاه سینوپتیک و اطلاعات فیزیوگرافی (ارتفاع، مساحت، شیب) است. سپس با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)، تصویر ماهوارهای لندست 8 و رویهمگذاری لایهها (مساحت، شیب، کاربری، تراکم زهکشی)، پتانسیل سیل پهنهبندی شد. براي تهیه نقشه خطر وقوع سیل در حوزه آبخیز بابل‌رود، عوامل اصلی مؤثر در بروز سیلاب در منطقه با استفاده از منابع منتشرشده مرتبط و نظر اساتید و کارشناسان متخصص انتخاب و نقشه هر یک از عوامل توسط نرمافزار GIS تهیه شد. نقشه نهایی خطر سیلخیزی بر پایه ترکیبی از عوامل (کاربری اراضی، شیب، ضریب جریان و شدت بارندگی) تهیه شد.
نتایج حاصل از پهنهبندی خطر سیلخیزی نشان داد زیر حوضه B2 درمجموع نسبت به سایر حوزه‌های آبخیز از پتانسیل سیل بالاتری برخوردار است. بعدازآن زیرحوضه‌های B11121، B211INT، B11121INT و B211 در اولویتهای بعدی هستند. درنهایت طبق شاخص شدت سيل‌خيزي، زیرحوضه‌های B11121، B211INT و B1INT با بیش‌ترین ضریب جریان سیلابی، بهعنوان سیلخیزترین زیرحوضه شناسایی شدند. نتایج به‌دست‌آمده از پهنهبندی سیلخیزی در منطقه نشان داد که بیش‌ترین درصد مساحت حوزه با 33/43 درصد به پهنههای با سیلخیزی متوسط اختصاص دارد. دراین‌بین کم‌ترین درصدها به ترتیب به پهنههای خیلی کم (64/0 %) و زیاد (33/7 %) اختصاص یافته است. بر اساس نقشه کاربری ارائه‌شده بخش اعظم پهنههای سیل‌گیر نیز مربوط به مناطق مسکونی یا اراضی زراعی دیم است. آبراهه‌های با رتبه 3 و 4، بهعنوان پهنههای سیلخیز و نواحی هدایتکننده سیلاب به نواحی پاییندست هستند. آبراهه‌های با رتبه 5 و بالاتر در محدوده سیلاب‌دشت‌ها یا پایاب رودخانه قرار دارند و معمولاً دارای سیلابهای سطحی و گسترده هستند. هم‌چنين در بعضي از مناطق حوزه آبخیز که از ارتفاع نسبي بالايي برخوردارند، ميزان رواناب افزايش يافته و باعث سيل‌خيزي منطقه می‌شود. لذا نظارت بر برداشت منابع قرضه رودخانه‌های به‌جهت عدم تخریب بستر رودخانه و ساخت‌وسازها (تغییر کاربری) از جمله پیشنهادهای اولویتدار در این حوزه آبخیز هستند.
Due to the increase of flood incidents in recent years, the correct assessment of flood risk is one of the important components of flood reduction in urban areas. The purpose of this research is to create updated flood risk maps in the Babolrud watershed using synoptic station data and physiographic information (elevation, area, slope). Then, by using Geographical Information System (GIS), Landsat 8 satellite image and superimposition of layers (area, slope, land use, drainage density), flood potential was zoned. In order to prepare a flood risk map in the Babolrood watershed, the main factors affecting the occurrence of floods in the region were selected using relevant published sources and the opinions
of professors and experts, and a map of each factor was prepared by GIS software. The results of flood risk zoning showed that B2 sub- watershed has a higher flood potential than other watersheds. Sub- watershed B11121, B211INT, B11121INT and B211 were then identified in the next priorities in terms of flooding, respectively. Finally, based on the flood intensity index method, sub- watershed B11121, B211INT and B1INT with the highest flood flow coefficient were identified as the most flood sub- watershed. The results obtained from flood zoning in the region showed that the highest percentage of the watetshed area with 43.33% is allocated to zones with moderate flooding. In between, the lowest percentages are assigned to very low (0.64%) and high (7.33%) areas zones, respectively. According to the provided land use map, most of the flooded zones are related to residential areas or rainfed agricultural lands. Watercourses with ranked 3 and 4 are known as flood zones and flood control areas to the downstream areas. Watercourses with a rating of 5 and above are located in flood plains or river reaches and usually have shallow and widespread floods. Also, in some areas of the watershed, which have a relatively high altitude, the amount of runoff increases and causes flooding in the area. Therefore, monitoring the withdrawal of river loan resources in order not to destroy the river bed and constructions (Land use change) are among the priority proposals in this watershed.
_||_