نقشه پتانسیل احداث مراکز مستعد دفاعی در جنگل های غرب کشور- استان ایلام با استفاده از مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانی

محمد فلاح ززولی ¹ , رضا آقاطاهر ² , مهرداد زرافشار ³ , محسن جعفری ⁴

1 - کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - کارشناس ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران
3 - دکتری جنگلداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
4 - کارشناس ارشدسنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

تاریخ دریافت : 1394/07/29 تاریخ پذیرش : 1395/03/10 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, استان ایلام, مراکز مستعد دفاعی, سامانه اطلاعات جغرافیایی,

چکیده مقاله :

جنگل های بلوط غرب همواره مورد توجه گروهک های تروریستی قرار داشته است، لذا بحث مکان یابی مراکز مستعد دفاعی با رعایت اصول پدافند غیر عامل حیاتی و ضروری است. هدف از این تحقیق، کاربرد مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در تهیة نقشه پتانسیل مراکز مستعد دفاعی و بررسی منابع در بخشی از جنگل های تنک غرب کشور در استان ایلام است. ابتدا با استفاده از نظرات کارشناسان دفاعی، هشت لایة اطلاعاتی مؤثر در تعیین مراکز مستعد دفاعی (سنگ شناسی، فاصله از مناطق شهری، فاصله از روستاها، درصد شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از شبکه آبراهه و فاصله از جاده) انتخاب و نقشه های مذکور در محیط ArcGIS®9.3 رقومی گردید. اولویت‌بندی عوامل مؤثر با استفاده از نظر کارشناسان در محیطExpert Choice (EC2000) انجام شد. نتایج اولویت بندی معیارها با استفاده از روش مقایسة زوجی نشان داد که عوامل فاصله از شهرها، فاصله از روستاها، فاصله از جاده ها و سنگ شناسی به ترتیب با وزن های 351/0، 222/0، 160/0، و 109/0 بیشترین تأثیر و عوامل ارتفاع (021/0) و فاصله از شبکه آبراهه ها (030/0) کم ترین تأثیر را در مکان یابی مراکز مستعد دفاعی منطقه مورد مطالعه داشته اند. هم چنین نتایج نشان داد که واحدهای زمین شناسی دوران سنوزوئیک، فواصل 15000-10000 متری از شهرها، فواصل بیشتر از 6000 متری از جاده ها، کلاس شیب 20-10 درصد، جهت های جغرافیایی شرقی، طبقات ارتفاعی 1500-1000 متری، فواصل بیش از 3000 متر و طبقه 5000-3000 متری آبراهه ها و جاده ها مناسب ترین مناطق برای تهیه نقشه پتانسیل مراکز نظامی در جنگل های تنک غرب معرفی شده اند.

چکیده انگلیسی:

Oak forest in west of Iran has been always considered by terrorists. So, site selection with emphasis to passive defense principal is really necessary in this area. This research aimed to site selection of defense installations and determine of suitable areas of its generation in the part of thin forests at Ilam province using analytical hierarchy process (AHP) and Geographic information system (GIS).  By using defense expert opinions, and a literature review eight effective intelligence layer in determining the talented defensive centers (lithology, distance from urban, distance from rural, slope, aspect, elevation, distance from drainage and distance from road) were selected and their maps were digitized in ArcGIS®9.3 environment. Prioritizing factors were done using expert opinions in the Expert Choice (EC2000). The results by priority criteria by pairwise comparison method showed that distance from residential areas (urban and rural area), distance from roads and lithology 0.351, 0.222, 0.160, and 0.109 had the highest effects on defense site selection, respectively. In contrast, elevation (0.021) and distance from the river (0.030) had the lowest effects. Finally, the results showed that Cenozoic geology units, distance from city 10000-15000 m, distance from roads >6000 m, slope percentage (10-20%), eastern aspect, elevation (1000-1500 m), distance from river >3000 and distance from roads 3000-5000 m were the most important factors for presentation of potential maps for building of military centers in the western forest area of Ilam.

منابع و مأخذ:

1. اسدی، م. و س. جهانبخش اصل. 1394. شناسایی مکان­های مناسب احداث نیروگاه بادی در استان آذربایجان شرقی با روش فازی- سلسله مراتبی (FAHP). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(4): 95-109.

2. آریاپور، ع. 1386. مدیریت بهره‌برداری پایدار از اراضی حاشیه‌ای (مطالعه موردی: مراتع استان کرمانشاه). رساله دکتری مرتعداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران. دانشکده کشاورزی و منایع طبیعی. 120 صفحه.

3. آزادی نجات، س. 1387. کاربرد تصمیم­گیری چند معیاره در ارزیابی جنگلکاری­های انجام شده در پارک جنگلی چیتگر. پایان­نامه کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس. دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی. 108 صفحه.

4. آقاطاهر، ر.، م. فلاح، م. زرافشار و م. جعفری. 1394. ارائه نقشه پهنه­بندی مراکز مستعد دفاعی در مناطق جنگلی با تکیه بر AHP و GIS مطالعه موردی: علی­آباد کتول- استان گلستان. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، 24(95): 81-92. 

5. توحیدی، س. م.، ا. احمدی و ح. حسن­پور. 1391. مدل ترکیبی مکان­یابی سایت­های راداری سطحی با ملاحظه پدافند عامل و غیر عامل. علوم و فناوری پدافند نوین (علوم و فناوری­های پدافند غیر عامل)، 3(3): 187-197.

6. جبل عاملی، م. س.، ک. شهانقی، ر. حسنوی و م. ر. نصیری. 1388. ارائه مدل ترکیبی مکان­یابی تسهیلات حساس. نشریه بین­المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، 20(4): 65-76.

7. روستایی، ش.، م. ح. فتحی، س. فخری و ع. محمدی­فر. 1392. تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان­گزینی مراکز نظامی (نمونه موردی: دامنه­های غربی کوهستان سهند). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(3): 209-228.

8. سعدی، ح.، خ. کلانتری و ه. ایروانی. 1387. اولویت­سنجی نظام برتر ترویج در حفاظت آب، خاک و پوشش گیاهی (بیابانزدایی): فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP). علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 4(1): 1-13.

9. سنایی، م.، س. ر. فلاح شمسی و ح. فردوسی آسمانجردی. 1389. ارزیابی چندمعیاره (MCE) زمین با دو راهبرد WLC و OWA در مکان­یابی مناطق مناسب علوفه­کاری (مطالعه موردی: زاخرد؛ فارس). مرتع، 4(2): 216-227.

10. طباطبایی، ط. و ف. امیری. 1394. مکان­یابی نیروگاه­های بادی بر اساس ارزیابی چندمعیاره مکانی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعة موردی: استان بوشهر). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 6(1): 1-16.

11. عباسی، م. و ح. ربیعی. 1391. ارائه رویکردی سیستماتیک و هدفمند به انتخاب مکان سازمان­ها و صنایع امنیتی- نظامی در قالب کار گروهی با رویکرد پدافند غیرعامل. فصلنامه مدیریت نظامی، 12(48): 159-196.

12. عظیم­پور، ع.، ح. صدوق، ع. دلال اوغلیی و م. ر. ثروتی. 1388. ارزیابی نتایج مدل AHP در پهنه­بندی خطر زمین­لغزه «مطالعه موردی حوضه آبریز اهر چای». فضایی جغرافیایی، 9(26): 71-87.

13. فتحی، م. ح. 1389. تحلیل ژئومورفولوژیکی مکان­گزینی مراکز نظامی با استفاده از RS و GIS (مطالعه موردی: دامنه­های غربی کوهستان سهند. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه تبریز. 120 صفحه.

14. فخری، م. و ع. جلالی نسب. 1388. کاربردهای نظامی سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS). همایش سراسری سامانه اطلاعات مکانی (GIS)، دانشگاه صنعتی مالک اشتر-انجمن علمی فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت دفاع. 1 الی 2 آذرماه.

15. قدسی­پور، س. ح. 1384. مباحثی در تصمیم­گیری چند­معیاره، فرایند تحلیل سلسله مراتبی. انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، چاپ چهارم، 220 صفحه.

16. کریمی کردآبادی، م. و ی. خلیلی. 1393. تحلیل ملاحظات ژئومورفولوژیکی در مکان‌یابی مراکز نظامی (مطالعه موردی: جنوب استان ایلام). آمایش سرزمین، 6(1): 113-128.

17. گودرزی، ل.، ع. م. آخوندعلی و ح. زارعی. 1393. تعیین مکان مناسب برای تغذیه مصنوعی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعة موردی: دشت اشترینان). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 47-60.

18. مرتضوی، م.، ع. زارعی و ح. رعنایی. 1385. اولویت­بندی طرح­های تحقیقات کشاورزی با تأکید بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. پژوهش و سازندگی، 19(3): 2-14.

19. مقیمی، ا.، م. یمانی، ج. بیگلو، م. مرادیان و س. فخری. 1391. تأثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیر عامل در منطقه شمال تنگه هرمز (با تاکید بر مکان­یابی مراکز ثقل جمعیتی). فصلنامه مدیریت نظامی، 12(48): 77-112.

20. موحدی­نیا، ج. 1388. اصول و مبانی پدافند غیر عامل. انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر. 164 صفحه.

21. مولوی، ا. 1378. مکان­گزینی یک لشکر نمونه در یک عملیات آفندی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور (مطالعه موردی: منطقه زوایه). پایان­نامه کارشناسی ارشد سنجش از دور. دانشگاه تربیت مدرس. 120 صفحه.

22. نصیری، م. ر. 1388. ارائه مدل مکان­یابی مراکز حساس و حیاتی با توجه به اصول پدافند غیر عامل. پایان­نامه کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، گرایش سیستم­های اقتصادی و اجتماعی. دانشگاه علم و صنعت. 116 صفحه.

23. نیک مردان، ع. 1386. معرفی نرم­افزار Expert choice (به همراه خلاصه­ای بر مطالب AHP). انتشارات جهاد دانشگاهی امیر کبیر. چاپ اول. 172 صفحه.

24. یخکشی، ع. 1382. مدیریت سازمان جنگل­ها و مراتع و حفاظت محیط زیست ایران در مقایسه با سیستم مدیریتی پاره­ای از کشورهای اروپایی. انتشارات دانشگاه مازندران. 314 صفحه.

25. Banai-Kashani R. 1989. A new method for site suitability analysis: the analytic hierarchy process. Environmental Management, 13(6): 685-693.

26. Chang K-F, Chiang C-M, Chou P-C. 2007. Adapting aspects of GBTool 2005-searching for suitability in Taiwan. Building and Environment, 42(1): 310-316.

27. Corson, M. 2007. An all hazard approach to us military base camp siteselection, Asia pacific center for security studies, Department of Geology andGeography Northwest Missouri State University. 1-10.

28. Dey PK, Ramcharan EK. 2008. Analytic hierarchy process helps select site for limestone quarry expansion in Barbados. Journal of Environmental Management, 88(4): 1384-1395.

29. Duke JM, Aull-Hyde R. 2002. Identifying public preferences for land preservation using the analytic hierarchy process. Ecological Economics, 42(1): 131-145.

30. Mather PM. 1999. Computer processing of remotely sensed images. 2^nd Edition, John Wiley& Sons. 460 pp.

31. Mau-Crimmins T, de Steiguer JE, Dennis D. 2005. AHP as a means for improving public participation: a pre–post experiment with university students. Forest Policy and Economics, 7(4): 501-514.

32. Mishra AK, Deep S, Choudhary A. 2015. Identification of suitable sites for organic farming using AHP & GIS. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 18(2): 181-193.

33. Mobaraki O, Abdollahzadeh M, Kamelifar Z. 2014. Site suitability evaluation for ecotourism using GIS and AHP: a case study of Isfahan Townships, Iran. Management Science Letters, 4(8):1893-1898.

34. Saaty TL. 1980.  The analytical hierarchy Process, New York, McGraw-Hill. 350 pp.

35. Yalcin A. 2008. GIS-based landslide susceptibility mapping using analytical hierarchy process and bivariate statistics in Ardesen (Turkey): comparisons of results and confirmations. Catena, 72(1): 1-12.

36. Yesilnacar MI, Cetin H. 2008. An environmental geomorphologic approach to site selection for hazardous wastes. Environmental Geology, 55(8): 1659-1671.