بررسی و اولویت¬سنجی مخاطرات محیط طبیعی شهر زابل

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

اکبر کیانی ¹ ( )
غریب فاضل نیا ² ( )
بیت الله رضایی ³ ( )

تاریخ دریافت : 1390/05/18 تاریخ پذیرش : 1390/12/20 تاریخ انتشار : 1391/02/01

کلید واژه: کلمات کلیدی: مدیریت بحران شهری, مخاطرات طبیعی, زابل,

چکیده مقاله :

چکیده امروزه با وجود پیشرفت فن‌آوری‌های نوین، مخاطرات محیط طبیعی در بسیاری از شهرهای دنیا هنوز حادثه‌ساز و بحران‌زا است. چنانچه به طور علمی هدف و اولویت مدیریت امور اجرایی در جهت کاهش مخاطرات طبیعی تعیین و مشخص گردد، گام‌های موفق در برنامه‌ریزی مدیریت بحران نواحی شهری تحقق بیشتری خواهد یافت. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر، شناخت، بررسی و الویت سنجی مخاطرات محیط طبیعی در شهر زابل می‌باشد. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و بررسی‌های میدانی است. در تحقیق حاضر ضمن طرح مخاطرات طبیعی موجود در منطقه سیستان به طور جزئی‌تر اثرات مخاطرات طبیعی بر شهر زابل بررسی شده است. داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز با توجه به تجربیات بومی از طریق پرسشنامه‌ها استخراج گردیده و بر اساس اولویت‌های شهروندان راهبردهای عمده تعیین و مشخص شدند. از مدل Topsis برای تعیین اولویت‌ها استفاده شده است، نتایج تحقیق نشان می‌دهد؛ در منطقه سیستان عمده‌ترین مخاطرات طبیعی به ترتیب اولویت خشکسالی، طوفان، سیل و ماسه‌های روان می‌باشند، مطابق محاسبات انجام شده در مدل Topsis، خشکسالی با 0.909 درصد به عنوان رایج‌ترین مخاطرات طبیعی برای شهر زابل است، همچنین تجربیات شهروندان بومی نشان می‌دهد در صورت وقوع خشکسالی، مخاطرات طوفان و ماسه‌های روان تشدید می‌گردد، در این راستا، راهکارها و پیشنهادهایی ارایه گردیده است.

منابع و مأخذ:

منابع

1- اصغری­زاده عزت‌الله و سخدری کمال، (1384)، انتخاب و رتبه­بندی طرح­های اشتغال‌زا با استفاده از روش­های تاپسیس و الکترا، مطالعات مدیریت صنعتی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 8، ص 95.

2- انوری حسن، (1382)، فرهنگ فشرده سخن، تهران: سخن، جلد 1.

3- اصفهانی، محمدمهدی، (1371)، تغذیه و امدادهای غذایی در دشواری‌ها و بلایا، دفتر مطالعات و برنامه­ریزی شهر تهران، اولین کنفرانس مخاطرات طبیعی شهری.

4- اسمیت کیت، (1382)، مخاطرات طبیعی، ترجمه ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی، تهران: سمت( تاریخ انتشار به زبان اصلی: 1938).

5- آیالا ایراسما، (1389)، ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی، ترجمه رضا خوش‌رفتار، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، دوره 25، شماره2، زمستان 1389، ص.23-14.

6- بیک محمدی حسن و نوری سید هدایت ا...، (1384)، اثرات خشکسالی‌های 83-1387 بر اقتصاد روستایی سیستان و راهکارهای مقابله با آن، مجله جغرافیا و توسعه، ص 57-53.

7- جمالی‌زاده تاج‌آبادی، محمدرضا، (1387)، پیش‌بینی طوفان‌های گرد و خاک با استفاده از روش­های هوش مصنوعی (مطالعه موردی: شهر زابل). پایان­نامه کارشناس ارشد، دانشگاه زابل، دانشکده منابع طبیعی.

8- حسین عباسی لاله، (1388)، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل، نشریه فنی تخصصی شرکت ملی نفت ایران: اکتشاف و تولید، شماره 58، ص 30.

9- حسینی سیدحسین، (1385)، بحران چیست و چگونه تعریف می‌شود؟، فصلنامه امنیت، سال پنجم، شماره 1 و 2، ص 51-7.

10- خشایی مسعود  داودآبادی محمد، (1387)، ارزیابی عملکرد و رتبه­بندی مالی بخش آب و فاضلاب ده شهر بزرگ کشور در سال مالی 1386 با بهره­گیری از مدل TOPSIS، فصلنامه آب و محیط زیست، شماره 72، ص 91.

11- دمینگ ادواردز، (1374)، خروج از بحران (بیماری‌های مدیریت)، ترجمه نوروز درداری (فولادی)، تهران: انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا.

12- رضوانی محمدرضا، صادقلو طاهره و سجاسی قیداری حمدالله، (1390)، سنجش درجه روستاگرایی با استفاده از مدل تاپسیس فازی (مطالعه موردی: روستاهای دهستان مرکزی شهرستان خدابنده)، پژوهش­های روستایی، شماره 5، ص 31-1.

13- سازمان مسکن و شهرسازی استان سیستان و بلوچستان، (1385)، طرح جامع شهر زابل، مشاور: مهندسین مشاور طاش (طرح اندیشان شهر).

14- سوادکوهی­فر ساسان، (1386)، مبانی مدیریت پروژه‌های عمرانی، شهری و بحران، تهران: دانشگاه امام حسین، مؤسسه چاپ و انتشارات.

15- شایان مهر علیرضا، (1380)، دایره المعارف تطبیقی علوم اجتماعی، کیهان، جلد 3، چاپ اول، تهران.

16- شماعی علی و موسی‌وند جعفر، (1390)، سطح‌بندی شهرستان‌های استان اصفهان از لحاظ زیرساخت­های گردشگری با استفاده از مدل TOPSIS و AHP، مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شماره 10، ص 23، اصفهان.

17- شفیعی حامد، (1386)، ارزیابی روند بیابان زایی با استفاده از RS و GIS در منطقه سیستان با تأکید بر پوشش گیاهی، پایان نامه کارشناسی ارشد بیابان زدایی، دانشگاه زابل، دانشکده منابع طبیعی.

18- صدری‌افشار غلامرضا، حکمی نسرین و حکمی نسترن، (1377)، فرهنگ فارسی امروز، مؤسسه نشر کلمه، ویرایش سوم، تهران.

19- عبدالهی مجید، (1383)، مدیریت بحران در نواحی شهری، سازمان شهرداری‌های کشور، چاپ سوم، ص 60، تهران.

20- فرج­زاده­اصل منوچهر، احدنژاد محسن و امینی جمال، (1390)، ارزیابی آسیب پذیری مساکن شهری در برابر زلزله (مطالعه موردی منطقه 9 شهرداری تهران)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 9، ص 19-36،‌اصفهان.

21- کلانتری خلیل­آباد حسین، (1388)، طبقه بندی بحران حمل و نقل در ایران و جهان، فصلنامه سپهر، شماره 72، ص 63، تهران.

22- کلانتری خلیل­آباد حسین و کیامهر مرادعلی، (1383)، مدیریت بحران در محورهای برون شهری (مورد مطالعه: طوفان ماسه در محور یزد - اردکان)، مطالعات مدیریت ترافیک، شماره 15، ص 31، تهران.

23- گندمکار امیر و خادم الحسینی احمد، (1388)، بررسی روند تغییرات بارش در زابل، فصل­نامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره 6، ص 4.

24- گندمکار امیر، (1388)، بررسی همدید انرژی باد در منطقه سیستان (ایستگاه زابل)، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 27، ص 161.

25- گندمکار امیر، کاویانی محمدرضا و مسعودیان سید ابوالفضل، (1386)، بررسی انرژی باد در منطقه سیستان به منظور تولید برق بادی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 27، ص 95.

26- مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی، (1385)، از سری متون تخصصی ویژه شهرداران مدیریت بحران شهری، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، ص 14-13، تهران.

27- مومنی، مهدی، (1389)، نقش انسان در تغییرات محیط طبیعی، فصلنامه سپهر، شماره 75، ص 16، تهران.

28- اداره کل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی. (1390). سال 2011 خسارت بارترین سال در تاریخ بلایای طبیعی از دیدگاه سازمان ملل، تاریخ مراجعه به سایت(یکشنبه 9 بهمن 2011).   http://www.khorasan.ir.

29- میرلطفی محمودرضا، (1380)، هیرمند و بحران آب در سیستان، دانشگاه زابل، ص 171-170.

30- نگارش، حسین، لطیفی، لیلا. (1388)، بررسی خسارت‌های ناشی از حرکت ماسه­های روان در شرق زابل با استفاده از تصاویر ماهواره­ای، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 67.

31- Huang Ivy B. et al., (2011), Multi-criteria decision analysis in environmental sciences: Ten years of applications and trends, Science of The Total Environment, Vol.409, Issue 19, pp 3578-3594.

32- Irasema Alca´ntara-Ayala, (2002), Geomorphology, natural hazards, vulnerability and prevention of natural disasters in developing countries, Department of Civil and Environmental Engineering, Massa–chusetts Institute of Technology, Geomorphology 47, 107–124.

33- Ju Yanbing and Wang Aihua, (2012), Emergency alternative evaluation under group decision makers: A method of incorporating DS/AHP with extended TOPSIS, Expert Systems with Applications, Vol.39, Issue 1, Pp 1315-1323.

34- Liao Zhenliang et al., (2011), River environmental decision support system development for Suzhou Creek in Shanghai, Journal of Environmental Management, Vol.92, Issue 9, pp 2211-2221.

35- Lorena, Montoya and Masser, Ian, (2005), Management of natural hazard risk in Cartago, Costa Rica.   

36- Montz, burrel and A. tobin, grham, (2010), Natural hazard: unveiling tradition in applied geography.

37- Montz, Burrell E.  & Tobin, Graham A., (2011), Natural hazards: An evolving tradition in applied geography, Applied Geography 31, 1-4.

38- Michelle Yonetani, (2011), Displacement due to natural hazard-induced disasters (Global estimates for 2009 and 2010), IDMC.

39- Su Jun-Pin et al., (2007), Analyzing policy impact potential for municipal solid waste management decision-making: A case study of Taiwan, Resources, Conservation and Recycling, Vol.51, Issue 2, pp 418-434.

40- Taskin Gumus Alev, (2009), Evaluation of hazardous waste transportation firms by using a two step fuzzy-AHP and TOPSIS methodology, Expert Systems with Applications, Vol.36, Issue 2, Part 2, pp 4067-4074.

41- Wang Jiang-Jiang et al., (2009), Review on multi-criteria decision analysis aid in sustainable energy decision-making, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol.13, Issue 9, pp 2263-2278.

42- www.ifrc.orgpublicatwdr (2009) summaries.asp World Disasters Report 2009 Disaster data.

43- Zhang H. and Huang G.H., (2011), Assessment of non-point source pollution using a spatial multicriteria analysis, Ecological Modelling, Vol. 222, Issue 2, 24, pp 313-321.