ارزیابی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای (نمونه موردی: شهر خورموج، استان بوشهر)

محورهای موضوعی : هیدرولوژی

بهسا عبدالله ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی منطقه‌ای، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)
زهرا سادات سعیده زرآبادی ² (دکتری شهرسازی، دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/06/25 تاریخ پذیرش : 1396/11/15 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: توسعه منطقه ای, تعادل بخشی, شهرهای کوچک, روش تحلیل شبکه, شهر خورموج,

چکیده مقاله :

طی دهه های اخیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه به سبب تمرکز جمعیت، فعالیت و خدمات در شهرهای بزرگ با نظام سکونتگاهی نامتعادل و نابرابری های منطقه ای روبرو هستند. به عبارتی توزیع نامتعادل فعالیت و خدمات در پهنه سرزمین سبب مهاجرت های گسترده به سوی شهرهای بزرگ می شود و این امر به تدریج مسائل و مشکلات بی شماری را در نظام سکونتگاهی بوجود می آورد. از این رو جهت تمرکززدایی از شهرهای بزرگ و دستیابی به تعادل و توسعه منطقه ای، توجه برنامه ریزان شهری و منطقه ای به شهرهای کوچک معطوف شده است. نابرابری و عدم تعادل در توزیع بهینه خدمات و امکانات در استان بوشهر نیز که یکی از استان های جنوبی کشور می باشد سبب پخشایش نامتوازن جمعیت در پهنه استان و بر هم خوردن نظام سکونتگاهی شده است. در این راستا هدف از انجام این پژوهش ارزیابی عملکرد شهرخورموج به عنوان شهر کوچک در تعادل بخشی و توسعه منطقه ای استان بوشهر می باشد. بدین منظور از روش تحلیل شبکه که یکی از روش های موثر و کاربردی جهت تعیین روابط و جریان های کارکردی میان سکونتگاه های یک منطقه می باشد، استفاده شده است. پژوهش حاضر از نظر نوع روش، توصیفی- تحلیلی می باشد و در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد. همچنین اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد شهر خورموج می تواند نقش بسزایی را در توسعه منطقه ای ایفا نماید و به عنوان مقصدی مناسب جهت سکونت و اشتغال انتخاب شود.

چکیده انگلیسی:

In recent decades many developing countries are facing unbalanced settlement system and regional inequalities due to the concentration of population, activities and services in large cities. In the other words, the unbalanced distribution of activities and services in the country causes extensive migrations to large cities and this gradually creates many problems in the settlement system. Therefore, in order to decentralize the big cities and achieve regional balance and development, the attention of urban and regional planners to small towns has been focused. Inequality and imbalance in the optimal distribution of services and facilities in the Bushehr province, which is one of the southern provinces of the country, has caused the unbalanced distribution of population in the province and the collapse of the settlement system. In this regard, the purpose of this research is to evaluate the function of the town of Khormoj as a small town in the regional balance and development of Bushehr province. For this purpose, Network Analysis method has been used which is one of the effective methods for determining the relationships and functional flows between the settlements of a region. In the paper, the methodology based on the objective is applied and based on the nature of the research is descriptive- analytical method. Also, the information is compiled through library studies and documents review. The results of the research show that the town of Khormoj can play a significant role in regional development and be selected as an appropriate destination for occupation and residence.

منابع و مأخذ:

1. اکبریان رونیزی، سعیدرضا و مرتضی محمدپور جابری (بهار 1392): «ارزیابی عملکرد شهرهای میانی در تعادل جمعیت و اقتصاد منطقه‌ای (نمونه موردی: شهر فسا- استان فارس)»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، دوره 3، شماره 9، مرودشت، صص 52-43.


2. تقوایی، مسعود و مریم رضایی (شهریور 1387): «نقش شهرهای کوچک در توسعه منطقه‌ای»، دوماهنامه علمی-ترویجی بنا، شماره 37، صص 48-38.


3. توکلی نیا، جمیله، کانونی، رضا، خاوریان گرمسیر، امیررضا و وحید پاسبان عیسی لو (تابستان 1394): «تحلیل نابرابری‌های توسعه منطقه‌ای در بخش بهداشت و درمان استان اردبیل»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 5، شماره 18، مرودشت، صص 14–1.


4. رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر، بهمند، داداله، سبحانی، نوبخت، و تقی حیدری (زمستان 1392): «نقش شهرهای کوچک اندام در تعادل ناحیه‌ای استان آذربایجان شرقی»، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره 2، شماره 5، صص 158- 139.


5. زبردست، اسفندیار (1386): اندازه شهر، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.


6. زرآبادی، زهراسادات و گلنار فرزام (تابستان 1392): «ارزیابی نقش شهرهای میانی شمال استان فارس در تعادل منطقه‌ای با استفاده از روش تحلیل شبکه»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 5، شماره 14، صص103- 89.


7. سجادی، سید فرهاد و بهرام کریمی (1393): شهرهای کوچک و توسعه منطقه‌ای (مفاهیم، نظریه‌ها و عملکردها)، نشر رخ داد نو، چاپ اول، تهران.


8. شریفی‌نیا، زهرا و محمدرضا نورا (زمستان 1389): «بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه روستایی با استفاده از روش تحلیل شبکه (مطالعه موردی: دهستان نظام‌آباد، شهرستان آزادشهر)»، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره 1، گرمسار، صص 108-93.


9. شیروان، رحیمه و زهراسادات زرآبادی (پاییز 1391): «کارکرد شهرهای نی ریز، استهبان و گراش در توسعه اقتصادی فارس»، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 4، شماره 11، تهران، صص 46- 35.


10. ضرابی، اصغر، تقوایی، مسعود و رضا مختاری ملک آبادی (تابستان 1389): «برنامه ریزی کاربری اراضی فرهنگی- تفریحی مناطق شهری اصفهان و نقش ICT در تعادل بخشی منطقه‌ای»،  فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 18، 158– 135.


11. فنی، زهره (1392): شهرهای کوچک رویکردی دیگر در توسعه منطقه‌ای، انتشارات آذرخش، تهران.


12. قاسمی، مریم (1391): «تحلیل جایگاه شهرهای کوچک در کاهش مهاجرت روستاییان به کلانشهرها (مطالعه موردی: شهرستان مشهد)»، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری. 


13. محمدی کنگرانی، حنانه و دیبا غنچه پور (بهار 1392): «ترسیم و تحلیل شبکه روابط رسمی و غیر رسمی درون سازمانی به روش تحلیل شبکه‌ای (مطالعه موردی: اداره کل منابع طبیعی استان هرمزگان)»، مجله جنگل ایران، دوره 5، شماره 1، صص53- 43.


14. معین افشار، مرضیه، میری، غلامرضا، کریمیان بستانی، مریم و رضا نیکبخت (بهار 1393): «ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در توسعه ناحیه‌ای روستاهای پیرامون با استفاده از مدل AHP در نرم افزار GIS (موردمطالعه: شهر بنجار، شهرستان زابل)»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه‌ای، دوره چهارم، شماره 13، مرودشت، صص86-75.


15. ملکی، سعید، مودت، الیاس و مهران کرمی (زمستان 1394): «ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری استان لرستان با استفاده از مدل‌های ضریب کشش‌پذیری، TOPSIS و L.Q»، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 5، شماره 20، مرودشت، صص42-29.


16. نصیری، اسماعیل (پاییز 1388)، «بررسی تأثیر نقش شهرهای کوچک در سازماندهی نظم فضایی (مطالعه موردی: شهر بومهن)»، مجله جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای، صص 42-27.


17. نظریان، اصغر و کتایون بهارلویی (پاییز 1392): «بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعه منطقه‌ای (مطالعه موردی: شهر نایین)»، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 4، صص 73- 59.


18. ---------- (1393): سالنامه آماری استان بوشهر، مرکز آمار ایران.


19. Amdam, R., (2010): Empowerment Planning in Regional Development, Journal of European Planning Studies, No.11, 1805- 1819.


20. Kamanda, U., (2007): Concept of Urban Centers and Small Town in latin America, Brazilia.


21. Owusu, G., (2005): The Role of District Capitals in Regional  Development: Linking Small Towns, Rural-Urban Linkages and Decentralisation in Ghana, PhD.-thesis, Department of Geography, Faculty of Social Sciences and Technology Management, Norwegian University of Science and Technology.


22. Rezvani, M. R., Shakoor, A., Akbarian Ronizi, S. R. and Gh. Roshan, (2009): The role and function of small towns In rural development using network analysis method case: Roniz rural district (Estahban City, Province Fars, Iran), Journal of Geography and Regional Planing, No. 9 (2).

Soltys, A. K., (2011): Small towns in Poland–barriers and facor of growth, Journal of  Procedia Social and Behavioral sciences, NO 19, 363- 370.