نگرشی بر دیدگاه های کشورهای اطراف دریای خزردرباره نحوه استفاده از منابع آن و مواضع ایران

محورهای موضوعی : فصلنامه جغـرافیا

علی اصغر اسمعیل پور روشن ¹ (استاد یار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری)
غلامحسین اسکانی ² (استاد یار گروه جغرافیای دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری)

تاریخ دریافت : 1390/12/10 تاریخ پذیرش : 1391/02/27 تاریخ انتشار : 1391/02/27

کلید واژه: کنوانسیون, دریای خزر, رژیم (نظام) حقوقی, کشورهای ساحلی,

چکیده مقاله :

این پژوهش رژیم حقوقی دارای خزر را با توجه به تغییرات جدیدی که در ساختار اتحاد جماهیر شوروی (سابق) ایجاد شده است، بررسی می‌نماید. بدین منظور ابتدا موقعیت جغرافیایی دریای خزر و دولت‌های ساحلی تبیین گردیده و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیل ضمن بررسی الگوهای متداول تقسیم پهنه‌های آبی، به پایش دیدگاه‌ها و نقطه نظرات پنج کشور ساحلی در خصوص رژیم حقوقی خزر پرداخته است. نتایج مقاله بیانگر این است که پنج کشور همجوار خزر با پافشاری بر الگوهای ادعایی خود نتوانسته‌اند زمینه لازم برای تحدید حدود و تعیین رژیم حقوقی این دریا را براساس حسن همجواری، مستندات تاریخی، علمی و قانونی به سرانجام برسانند و به تکروی سیاسی و اقتصادی در این عرصه روی آورده‌اند، که این امر بر مقوله تشکیل نظام منطقه‌ای منسجم و پایدار متشکل از این کشورها تأثیر سوء می‌گذارد و ضمن عدم امکان بهره‌برداری مناسب از منابع طبیعی عظیم این دریا، منجر به بروز مناقشات جدی‌تر بین آنها می‌شود. این دریا در صورتی استوار و صلح‌آمیز خواهد بود که دولت‌های ساحلی تصمیم داشته باشند عدم اطمینان را از منطقه به وسیله مصالحه بر سر ایجاد یک نظام حقوقی جدید دور سازند. این دولت‌ها باید مراحل مذکرات خود را برای دستیابی به موافقت‌نامه جدید سرعت بخشند، و در همان زمان با دقت، همه جنبه‌های گوناگون دریا را به نحوی که منافع عموم کشورهای حاشیه دریا لحاظ گردد، بررسی نمایند.

منابع و مأخذ:

1- آلن‌لو، رابین چرچیل (1376): حقوق بین‌الملل دریاها.

2- احمدی‌پور، زهرا (1379): ژئوپلتیک جدید ایران بعداز جنگ سرد؛ پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 39، اسفند ماه 1379.

3- بریمانی، احمد (1380): دریای مازندران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ 2535، ص3.

4- بی‌طرف، منصور (1386): سهم ایران در دریای خزر، روزنامه اعتماد، 24/10/1386.

5- دبیری، محمد (1379): رژیم حقوقی دریای خزر به عنوان منابعی برای صلح و دوستی، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال سوم، شماره پنجم.

6- طاهری شمیران، صفت‌الله (1378): نظام حقوقی، بهره‌برداری از منابع نفت و گاز خزر، مجله سیاست خارجی، شماره 8.

7- عزتی، عزت‌الله (1365): جغرافیای نظامی کشورهای همجوار، دانشکده افسری.

8- عطارزاده، مجتبی (1383): سیاست تکروی در کشورهای حوزه دریای خزر، روزنامه سلام.

9- گلزاری، مسعود (1382): سفرنامه مگلونوف به سواحل جنوبی دریای خزر، چاپخانه رامین، ص 18.

10- لئونید، اسکاپاروف (1385): کشورهای حوزه دریای خزر در قرن 21؛ منطقه رقابت یا همکاری، مجله مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 14.

11- موحد، محمدعلی (1385): جدال سعیدی با مدعی بر سر خط موهوم آستارا- حسینقلی، روزنامه ایران.

12- موسی‌زاده، رضا (1383): بایسته‌های حقوق بین‌الملل عمومی، نشر میزان، تهران.

13- ناظمی، مهرداد (1381): بررسی رژیم حقوقی خزر، پژوهش مجلس، سال 9، شماره 35.

14- وحیدی، موسی‌الرضا (1383): سیاست خارجی روسیه در خزر، مجله آسیای مرکزی و قفقاز.

15- هرمیداس باوند، داود (1381): بررسی رژیم حقوقی خزر، گزارش ماهانه، سال 17، شماره 192.

16- Berton, peter, 1969, International subsystem, International studies quarterly, volume 13, number 4, December. P. 330

17- Cantori, Louis j and steven 10, Spiegel, 1969, International studies quarterly, volume 13, December. P. 61

 

The study of the idea of the ideas of the count vies around Caspian Sea about the way of using its resources and Ivan attitude.

1- D.R.Ail Asghar Esmail Pour Roshan department of geography Islamic Azad University.

2- D.r. Eskani kazzazi. Gholam Hossein department of geography Islamic Azad University