نقد روان‌شناختی آثار فروغ فرخ‌زاد بر اساس مبانی روان‌کاوی فروید و آدلر

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

علی دهقان ¹ (عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
سهیلا قاسمی ² (دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)

تاریخ دریافت : 1391/02/12 تاریخ پذیرش : 1391/06/18 تاریخ انتشار : 1391/09/01

کلید واژه: اضطراب, فروید, روان‌شناسی, فروغ, مکانیزم دفاعی, آدلر, Psychology¸Forough¸Freud Adler¸anxiety¸defensive mechanism,

چکیده مقاله :

نـقـد روان شناختی می‌کوشد با تکیه بر اصول و مبانی روان شناسی، محرّک‌ها و هیجانات روحی و عوامل مؤثّر بر آفرینش یک اثر ادبی را با استفاده از خود آثار و از سویی به کمک بیوگرافی شاعر یا نویسنده بازشناسد و بداند که شور و هیجان و سوز و گداز موجود در اثر تصنّعی است یا بازتابی از روح و روان پرشور و درون پریشان و سوزناک آفریننده ی آن است. صداقت و روح هنرمندانه که عناصری چون خلاقیـت، حساسیـت و بازآفرینی را بـه همراه داشته، از دام قالب‌ها و شعارواره گی‌ها آزاد باشد، برای بررسی روان شناختی پاسخ مطمئنی می دهد. شخصیت فروغ فرخ زاد تمامی این ویژگی‌ها را داراست. در این پژوهش، اشعار فروغ بر اساس دیدگاه های روان شناسی فروید و آدلر بررسی شده است بنابراین مطالعه مکانیزم های دفاعی گوناگونی در برابر افسردگی و اضطراب های روانی، در شعر فروغ وجود دارد و انواع عقده ها و انگیزه ی روانی در سبک زندگی و رشد و تعالی شعور و شعر وی اثر گذاشته است.

چکیده انگلیسی:

Psychology criticism tries to publicize the motives and mental excitements and the affective factors on creature of a literary work by using the work itself and on the other hand by the help of the author or poet’s biography by emphasizing on psychology and psychoanalysis principles. And it tries to know whether the enthusiasm, interest and agitation of the work is feigned or is the reflection of creator’s distracted and plaintive soul? And wants to know what factor has caused the enthusiasm and agitation like this?  Honesty and artistic soul which have the elements like creativity, sensitiveness and is released from the net of molds and mottos, give the confident answer to psychoanalysis researches. Forough Farrokhzad’s personality includes the whole of these features. Therefore, in this research, Forough’s poems inspected based on Freud and Adler’s psychoanalysis viewpoints and distinguished that various defense mechanisms is seen against her depression and mental anxieties in her poems. And varieties complexes and mental motivations have influenced her life style and her instinct and poem perfection.

منابع و مأخذ:

1-  بخشی فتسمی، مریم، (1379)، دیوان اشعار فروغ فرخ زاد، چاپ اوّل تهران: نشر امیر مستعان.

2-  دیچز، دیوید، (1369)، شیوه های نقد ادبی، ترجمه غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.

3-  روشنی، رضا، ( 1383)، من ِ فروغ، چاپ اول، تهران: نشر نگیما.

4-  شاریه ، ژان پل، (1370)، فروید، ناخودآگاه و روان کاوی، ترجمه و اقتباس علی محدث، تهران: نشر نکته.

5-  شولتز، دوان و همکار، (1379) نظریه­های شخصیت، ترجمه ی یحیی سید محمدی، چاپ سوم، تهران: مؤسسه ی نشر ویرایش.

6-   صنعتی، محمد، (1380)، تحلیل­های روانشناختی در هنر و ادبیات، تهران: نشر مرکز.

7-  طاهباز، سیروس، (1376)، زندگی و هنر فروغ فرخ زاد زنی تنها، چاپ دوم، تهران: انتشارت زریاب.

8-  فرخ زاد، فروغ. (1351)، عصیان، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیر کبیر.

9-  ــــــ،(1383)، مجموعه­ی اشعار فروغ فرخ­زاد، با نظارت جمشید علیزاده، چاپ دوم، تبریز: انتشارات آیدین.

10-  فروید،زیگموند، (1379)، آسیب­شناسی روانی زندگی روزمره،ترجمه محمد­حسین­وقار، تهران: اطلاعات.

11-  ــــــــــــ، (1382)، روان­کاوی و زندگی من، ترجمه ی عنایت، تهران: دنیای کتاب.

12-  ــــــــــــ،(1383)، تمدن و ملالت­های آن، مترجم محمد مبشری، تهران: نشرماهی.

13-  کُری، جرالد، (1385) نظریه و کاربست مشاوره و روان­درمانی، ترجمه­ی یحیی سیدمحمدی، ویراست هفتم، تهران: نشر ارسباران.