معرفی نسخه خطّی هدایت‌نامه حزین شیروانی و بررسی ویژگیهای سبکی آن
محورهای موضوعی : سبک شناسی
آیت شوکتی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، خوی. ایران)
کلید واژه: دیوان, هدایت‌نامه, نسخه خطی, سبک‌شناسی, عبدالرحیم شیروانی,
چکیده مقاله :
عبدالرحیم شیروانی، از گویندگان دوره قاجار بود. نسخة دیوان شامل سه اثر از وی( دیوان، صفاء-القلوب و هدایت‌نامه)، که در قرن 12، به خط پسرش، میرزا اسدالله، در زمان حیات وی، نوشته شده و به عنوان نسخة منحصر به فرد در کتابخانه ملّی تبریز نگهداری می‌شود. مقالة حاضر با هدف معرّفی و بررسی ویژگیهای سبک‌شناسی هدایت‌نامه، به روش اسنادی- توصیفی و آماری و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخگویی به این پرسش است که بارزترین ویژگیهای سبکی هدایت‌نامه چیست؟ نگارنده در صدد معرّفی آن و بررسی ویژگیهای رسم‌الخطّی و سبکی آن در سه سطح زبانی، فکری و ادبی است. اثر حاضر، یک اثر داستانی است که مهم‌ترین داستان آن، داستان حضرت ابراهیم و ذبح فرزندش، اسماعیل است که تحت عنوان ذبیح‌نامه، سروده شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که هدایت‌نامه یک نسخة مسوده بوده که در دو وزن از زیر مجموعه بحر هزج سروده شده است. تنها 10 درصد ابیات آن مردّف است. برخی از عیوب قافیه در آن قابل مشاهده است. به جهت شمول مطالب دینی و عرفانی، می‌تواند برای پژوهش‌های ادبی، دینی، تاریخی و عرفانی مفید واقع شود.
Abdur Rahim Shirvani was one of the speakers of the Qajar period. The copy of Diwan includes three works by him (Diwan, Safa-al-Qulob and Hedayat-nameh), which were written in the 12th century, in the handwriting of his son, Mirza Asadullah, during his lifetime, and are kept as a unique copy in the National Library of Tabriz. It can be The present article, with the aim of introducing and examining the stylistic features of Hedayat-nameh, with a documentary-descriptive and statistical method and based on library studies, aims to answer the question, what are the most obvious stylistic features of Hedayat-nameh? The author aims to introduce it and examine its features of calligraphy and style in three linguistic, intellectual and literary levels. The present work is a fictional work, the most important story of which is the story of Prophet Ibrahim and the slaughter of his son, Ismail, which was written under the title Zabih Namah. The findings of the research are based on the fact that the guidance letter was a draft copy that was written in two weights from the sub-collection of Bahr Hazaj. Only 10% of its verses are pure. Some defects of rhyme can be seen in it. Due to the inclusion of religious and mystical content, it can be useful for literary, religious, historical and mystical researches.
1- اصغری هاشمی، محمد جواد( 1388) شیوه¬نامه تصحیح متون، تهران: دلیل ما
2- ثروت، منصور(1379) روش تصحیح انتقادی متون، تهران: پایا
3- حائری، عبدالحسین، (1378)، فهرست نسخه های خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، ج 1، ش 3595، تهران: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی
4- حسینی اشکوری، احمد، (1377)، فهرست نسخه¬های خطّی، قم: مركز احیاء میراث اسلامی.
5- داور، مفید(1371) تذکره مرآت¬الفصاحه(تذکره شاعران فارسی)، شیراز: نوید
6- ستوده، غلامرضا(1384) مرجع¬شناسی و روش تحقیق در ادبیات فارسی، چاپ یازدهم، تهران: سمت
7- سیّد یونسی، میر ودود، (1348)، فهرست کتابخانة ملّی تبریز، ج 1، تبریز: انتشارات کتابخانة ملّی تبریز
8- شفیعی کدکنی، محمّد رضا(1370) موسیقی شعر، چاپ دوازدهم، تهران: آگاه
9- شوکتی، آیت(1399)«معرفی نسخه خطی دیوان عبدالرحیم شیروانی و بررسی ویژگی¬های سبکی آن»، دو فصلنامه پژوهشنامه نسخه¬شناسی متون نظم و نثر فارسی دانشگاه آزاد دهاقان، شهریور 1399، دوره 5، شماره 13، صص53-79
10- _______(1400) «معرّفی نسخه خطی صفاءالقلوب و بررسی ویژگی¬های سبکی آن»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد سنندج، پاییز 1400، دوره 13، ش 48، صص268-295
11- ¬¬¬¬_______(1401) «آموزه¬های تعلیمی و شگردهای آن در صفاءالقلوب و نان و حلوا با رویکرد غایتگرایی»، بهار ادب، نمایه شده در شهریور 1401، سال 15، ش76
12- شیروانی، عبدالرحیم، ( 474)، دیوان، نسخة خطّی: تبریز: کتابخانة ملّی
13- (1391) مظهرالترکی، تصحیح فرهاد رحیمی، تهران: اندیشه نو
14- فشارکی، محمّد(1372) رسالة عروض سیفی و قافیة جامی، تهران: دانشگاه تهران
15- ماهیار، عباس(1388)عروض فارسی، چاپ یازدهم، تهران: سارنگ