ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

محورهای موضوعی : مدیریت

آرش استبرقی ¹ , امیر کاظمی ² , حمید محمودیان عطاابادی ³ , افسانه زمانی مقدم ⁴

1 - دانشجوی دکتری مدیریت فرهنگی، گروه مدیریت، واحد علوم وتحقیقات فارس دانشگاه آزاد اسلامی شیراز ایران
2 - دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
3 - دانشکده حقوق و علوم انسانی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران
4 - دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/04/02 تاریخ پذیرش : 1403/06/24 تاریخ انتشار : 1403/07/29

کلید واژه: گردشگری, گردشگری, بقاع,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران است. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی است و به روش اکتشافی انجام شده است. نحوه گردآوری داده ها به روش آمیخته (کمی و کیفی) صورت گرفته است و ابزار گرد آوری داده ها مصاحبه با خبرگان با انجام مصاحبه‌های تخصصی به روش دلفی، و پرسشنامه می‌باشد. در این تحقیق برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، جدول توزیع فراوانی، ترسیم نمودارها و همچنین توصیف ویژگی‌های پاسخ دهندگان به پرسشنامه استفاده گردید. و در تحلیل استنباطی به روش تحلیل عاملی، به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج نشان داد مولفه‌های: جاذبه‌های گردشگری مقصد، دسترسی به منطقه، امکانات مقصد، تصویر ذهنی، قیمت، کارگزاران مسافرتی، منابع انسانی، مدیریت مقصد گردشگری، خدمات مرتبط با سفر، و در نهایت محیط زیست؛، به دلیل آنکه هیچ یک از مولفه‌ها بار عاملی کمتر از ۰٫۳ نداشت، از روند تحلیل عاملی حذف نگردیدند و در نهایت کلیه مولفه‌ها، با شاخص‌های آن ها، تحت عنوان ابعاد و مولفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مورد پذیرش قرار گرفت. شاخص‌های برازش الگو در تحلیل عاملی، برازش الگو را تأیید می‌نمایند. کلیدواژگان: توسعه گردشگری، گردشگری پایدار، بقاع متبرکه در ایران.

چکیده انگلیسی:

پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران است. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی است و به روش اکتشافی انجام شده است. نحوه گردآوری داده ها به روش آمیخته (کمی و کیفی) صورت گرفته است و ابزار گرد آوری داده ها مصاحبه با خبرگان با انجام مصاحبه‌های تخصصی به روش دلفی، و پرسشنامه می‌باشد. در این تحقیق برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، جدول توزیع فراوانی، ترسیم نمودارها و همچنین توصیف ویژگی‌های پاسخ دهندگان به پرسشنامه استفاده گردید. و در تحلیل استنباطی به روش تحلیل عاملی، به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج نشان داد مولفه‌های: جاذبه‌های گردشگری مقصد، دسترسی به منطقه، امکانات مقصد، تصویر ذهنی، قیمت، کارگزاران مسافرتی، منابع انسانی، مدیریت مقصد گردشگری، خدمات مرتبط با سفر، و در نهایت محیط زیست؛، به دلیل آنکه هیچ یک از مولفه‌ها بار عاملی کمتر از ۰٫۳ نداشت، از روند تحلیل عاملی حذف نگردیدند و در نهایت کلیه مولفه‌ها، با شاخص‌های آن ها، تحت عنوان ابعاد و مولفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مورد پذیرش قرار گرفت. شاخص‌های برازش الگو در تحلیل عاملی، برازش الگو را تأیید می‌نمایند. .

متن کامل:



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

عنوان:

ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

 

نگارش:

 (مسئول مکاتبات)

 

 

دانشجوی دکتری رشته مدیریت فرهنگی

دانشگاه آزاد واحد شیراز

 

 

 

 

 

 

 

 

 

چکیده

پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران است. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی است و به روش اکتشافی انجام شده است. نحوه گردآوری داده ها به روش آمیخته (کمی و کیفی) صورت گرفته است و ابزار گرد آوری داده ها مصاحبه با خبرگان با انجام مصاحبه‌های تخصصی به روش دلفی، و پرسشنامه می‌باشد. پس از طریق اجرای پرسش‌نامه، تحليل داده‌ها در بخش کيفي به روش دلفی و با استفاده از کدگذاري (باز، محوری و انتخابی) و در بخش کمی تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، به دو روش توصیفی و استنباطی از طریق نرم افزار SPSS 16 و Smart PLS انجام شد. در این تحقیق برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، جدول توزیع فراوانی، ترسیم نمودارها و همچنین توصیف ویژگی‌های پاسخ دهندگان به پرسشنامه استفاده گردید. و در تحلیل استنباطی به روش تحلیل عاملی، به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج نشان داد مولفه‌های جاذبه‌های گردشگری مقصد، دسترسی به منطقه، امکانات مقصد، تصویر ذهنی، قیمت، کارگزاران مسافرتی، منابع انسانی، مدیریت مقصد گردشگری، خدمات مرتبط با سفر، و در نهایت محیط زیست؛، به دلیل آنکه هیچ یک از مولفه‌ها بار عاملی کمتر از ۰٫۳ نداشت، از روند تحلیل عاملی حذف نگردیدند و در نهایت کلیه مولفه‌ها، با شاخص‌های آن ها، تحت عنوان ابعاد و مولفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مورد پذیرش قرار گرفت. شاخص‌هاي برازش الگو در تحلیل عاملی، برازش الگو را تأیید می‌نمایند.

 

کلیدواژگان: توسعه گردشگری، گردشگری پایدار، بقاع متبرکه در ایران.

 

توسعه از طریق گردشگری، رویایی است که اغلب کشورهای جهان به آن می‌اندیشند و برای تحقق آن سالهاست که دست به اقدامات نوآورانه و متهورانه زده اند. اقتصاد نفتی علیرغم قدرت بی بدیلش در ایجاد ثروت، نتوانسته است به عنوان محوری قابل اتکا و اعتماد در توسعه همه جانبه ملت ها، نظر کارشناسان را به خود جلب کند، زیرا مانند هر ماده طبیعی دیگر زوال پذیر و تمام شدنی است. در واقع گردشگری فراتر از یک صنعت و خدمت در حال تبدیل شدن به یک پدیده‌ی پویای جهانی با ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که بر جوامع مختلف اثرات گوناگونی گذاشته و افزایش آثار مثبت و کاهش آثار منفی گردشگری در گرو شناخت صحیح و تحلیل دقیق آن است. در سال 2012 صنعت گردشگری توانست 9 درصد از کل تولید ناخالص داخلی(GDP¹)جهانی(6/6 تریلیون دلار) را تولید کند و بیش از 260 میلیون شغل را حفظ کند؛ بطوری که از هر یازده شغل در جهان یک مورد مربوط به این صنعت است².

صنعت گردشگری رشد سریع تری نسبت به سایر صنایع از جمله تولید، خدمات مالی و خرده فروشی داشته است. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، اقتصادهای نوظهور جهانی با تمرکز بر صنایع خدمت محور مانند گردشگری توسعه یافته و بر اقتصاد جهانی تاثیر گذاشته اند. ورود طبقه جدید از گردشگران از کشورهایی مانند چین، هند، آرژانتین، روسیه و برزیل چهره گردشگری دنیا را در چند سال اخیر تغییر داده اند. با چنین انعطاف پذیری در تقاضا و توانایی بالا برای ایجاد اشتغال، اهمیّت گردشگری به عنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در کشورها روشن می‌شود. (ضرغام و بذرافشان ³، 371:1391).

تعامل بالای صنعت گردشگری با عوامل مختلف محیطی از جمله عوامل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، زیست محیطی، تکنولوژیکی، حقوقی و امنیتی آن را به دانشی میان رشته ای بدل کرده که همچون منشوری چند وجهی، طیف های متنوعی از علوم مختلف را در جهت رشد و تعالی خویش در یک راستا بکار گرفته است. در این دیدگاه، توسعه‌ی گردشگری با استفاده از منابع موجود به گونه‌ای است که ضمن پاسخ دادن به نیازهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، و ضوابط قانونی جامعه و انتظارات گردشگران بتوان وحدت و یکپارچگی، هویت فرهنگی، سلامت حفظ محیط زیست، تعادل اقتصادی و رفاه مردم محلی را تامین کرد. اینکه چه بخشی از این نیروی محرکه چرخ‌های صنعت گردشگری کشور ما را به حرکت درآورده تا سهم ما از این بازار جهانی پررونق شود، در گرو میزان تمرکز و برنامه ریزی اصولی در این حوزه می باشد. (نصراللهی و همکاران⁴، 1393، به نقل از (گان⁵، 1994)

بیان مسئله

گردشگري به واسطه حرکت فیزیکی به گردش ختم میشود؛ یعنی حرکـت از یـک نقطـه و بازگشت به آن پس از طی یک فرایندی ان شده. بنابراین این گردش نه تنها بـه جابـه جـایی فیزیکـی افراد بلکه به تجربیات افراد پیش از سفر، در شـروع حرکـت از مبـدأ، در مقصـد و بازگشـت بـه نقطۀ آغازین سفر وابسته است. از آنجاکه سفر، گردشـگر را بـه جسـتجوي معنـا سـوق مـی دهـد، مـیتـوان گردشـگري را بـه کالبـد زاینـدة معنویـت تعبیـر نمـود. در حـوزة گردشگري نگاه بدوي به معنویت، آن را یکـی از عوامـل انگیزاننـدة سـفر تلقـی کـرده و گردشگر علاقه مند به معنویات، فردي است کـه بـراي درك حـس متعـالی بـه سـفرهاي مـذهبی و زیارتی می پردازد، حال آنکه دو مقولۀ مذهب و معنویت با وجود مشابهت هـاي بسـیار وجـه تمـایز چشمگیر نیز دارند. با توجه به رابطۀ اعم و اخص مذهب و معنویت، مذهب را مـی تـوان صـرفاً متمرکز بر تقدس درونی افراد دانست در حالیکه معنویت داراي ساختاري فرامادي و چندبعـدي است که مذهب تنها یکی از عناصر آن قلمداد میشود. در مطالعات گردشگري مباحثی پیرامون گردشگري معنوي نیز به چشم میخورد. اما اغلب محققان بر این باورند که گردشـگري معنـوي را نمیتوان گونه اي از گردشـگري دانسـت، زیـرا معنویـت بـه مثابـۀ چتـري اسـت کـه مـی توانـد دربرگیرندة گونه هاي مختلف گردشگري باشد، کـه منجـر بـه ایجـاد حـس تعـالی و ارزش هـاي مقـدس اســت (شفیعا و صباغ پور⁶، 1395؛ به نقل از حــق و نیوبــاي، 2009). بنــابراین، گردشــگري معنــوي نــوع بــه خصوصــی ازگردشگري نیست، بلکه نشانگر معنویتی اسـت کـه گردشـگر درجهـت دسـتیابی بـه ارزش هـاي غیرمادي در حین سـفر در آن غوطـه ور اسـت بـا ایـن نگـاه هرکـدام ازگونه هاي گردشگري، ظرفیت ژرف اندیشی و محقق سازي سـطحی از معنویـت را دارنـد کـه بـه گیرایی و دیدگاه فرد گردشگر وابسته است.

سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار مجموعه‌ای از اهداف توسعه پایدار (SDG) را برای «پایان دادن به فقر، محافظت از سیاره زمین و اطمینان از رفاه همه تا سال 2030»، تحت عنوان «برنامه 2030» ارائه کرد. در پیوندهای نظری بین زندگی بهتر و جهانگردی، نظریه خودمختاری (SDT) و گردشگری معنوی، مبتنی بر شواهد مستحکم در سطح جهان،  چشم‌اندازهایی ارائه می‌دهد که از آن می‌توان بیشترین سهم بالقوه برای ایجاد یک زندگی بهتر را در صورت‌های فزآینده مسافرت، مانند گردشگری معنوی، بررسی کرد. این نظریه، امکان ظهور فرآیندهای تجربی و خودبازتابی را ایجاد می‌کند که توسط اشکال مختلف سفر گردشگری معنوی ایجاد می‌شود. روایت خودکار (اتو نگاری) مبتنی بر تجربه گردشگری معنوی (نوعی یوگا یا مدیتیشن در ریشیش هند) در واقع روایتی است که از طریق پیوندهای مبتنی بر تئوری به پدیده‌های اجتماعی گسترده‌تر منتقل می‌شود. (کریستین ن.بوزیند⁷، 2020)⁸

اعتقاد و معنویت معنا و مفهوم مشترکی ندارند، اما اهداف آن‌ها مشترک است. نتیجه این دو نوع گردشگری در جهت تأمین روحیه معنوی فرد و با این محوریت است. جنبه معنوی انسان به اندازه جنبه های جسمی، عاطفی و اجتماعی از اهمیت برخوردار است. ادبیات نشان می دهد که اعمال معنوی نیز می تواند در مقابله با مسائلی از قبیل:  پایان زندگی، بیماری، استرس، لحظات سردرگمی و فهم از معنای زندگی، ترس از مرگ و از دست رفتن امید، بحران و از دست دادن عزیزان مؤثر باشد. (او-گزل و ساریلیدالز⁹، 2019؛ به نقل از والش¹⁰، 2008؛ وونگ و یو¹¹، 2009؛ هیدورماز و اوز¹²، 2013؛ سینارو اتی اصلان¹³، 2017)

در پاسخ به ایـن سـؤال کـه معنویـت چـه اهمیتـی در گردشـگری دارد و چـرا پـرداختن بـه آن موضوعی بااهمیت و لازم است باید افـزود کـه بـا توجـه بـه اسـتعدادهاي بـالقوه اي کـه در بطـن گردشگري وجود دارد و امکان تأثیرگذاري بسـیار بـالاي آن بـر کیفیـت زنـدگی گردشـگران، درك و مفهوم شناسی معنویت در گردشگري می تواند زمینۀ پرورده شـدن و توسـعه یـافتگی هـرچه بیشتر این اقدام فیزیکی باشد. بنابراین ورود معنویت به گردشگري را میتوان به بعد بخشی و ارتقاي سطح تجربۀ گردشگران و در نتیجه بهبود زندگی بشري مرتبط دانست.

آنچه موجب ایجاد نقطه اتصال بین معنویت و گردشگري میشود، وجـود هـوش معنـوي در آدمی است. در تعریــف هــوش معنــوي بــه جنب و جوشی که در آدمی ایجاد میشود تا چرایـی هـاي هسـتی را درك کنـد، اشـاره و تأکیـد میشود که هوش معنوي به طور پیوسته به ترغیب آدمی براي برقراري بیشتر ارتباط بـا دیگـران و طبیعت می پردازد تا به سؤالات غایی ضمیر او پاسخ دهد. در اینجا گردشگري همچون یکـی از ابزارهاي تسهیلگر در جهت عملکرد هرچه مـؤثرتر هـوش عـاطفی شـناخته مـی شـود. انسـان درحرکت، به دنبال معنایابی، خودآگاهی، کسب تجربه هاي غیرمـادي، ایجـاد ارزش هـاي متعـالی، هویت یابی و کسب سلامت روح و جسم است. در کنفرانس ها و سمینارهاي بین المللی به موضوع معنویت در گردشـگري کمتـر توجـه شـده است. شاید یکی از مهمترین دلایل آن، تازه بودن و بنیادی نبودن ایـن مفهـوم اسـت. امـا در سـال 2013 کنفرانس بین المللی اي بـا عنـوان «گردشـگري معنـوي بـراي توسـعۀ پایـدار بـا همکـاريUNWTO در ویتنام برگزار شد. موضوعات محـوري ایـن کنفـرانس شـامل درك و حفاظـت از ارزشها و بسترهاي مذهبی-معنوي و فرهنگی در گردشگري، تفسیر، توسعه، مدیریت و ارتقـاي محصولات گردشگري معنوي، گنجایش اجتمـاعی -اقتصـادي توانمندسـازي جوامـع میزبـان، گردشگري معنوي بود. بخشهاي متفاوت این کنفرانس در جدول ذیل آورده شده است: (شفیعا و صباغ پور¹⁴، 1395)

جدول 1: بخشهاي کنفرانس ویتنام

بخشها	توضیحات
معانی پویاي گردشگري معنوي	از گردشگري مذهبی تا غیرمذهبی و دورة جدید معنویت گرایی
تبادلات فرهنگی و گردشگري مسئولیت پذیر	قوي سازي تعاملات انسانی از طریق سفرهاي معنوي
پایداري مقاصد گردشگري معنوي	توسعۀ گنجایش و مدیریت پاسخگو
محصولات گردشگري معنوي و مسیرهاي فرهنگی	تطابق بین تقاضاي بالقوه با موجود در مقاصد گردشگري

محققان در صدد هستند که الگوهای سیاست‌گذاری، بهره‌‍ وری و طرح‌ریزی ظرفیت‌های گردشگری و اجرای پروژه‌های گردشگری در بقاع متبرکه و ابنیه تاریخی وقفی سازمان اوقاف و امور خیریه را در راستای وظایف اساسی این سازمان و همچنین معاونت بهره وری اقتصادی موقوفات و بقاع متبرکه، اداره کل نظارت فنی بر اماکن موقوفات و اماکن مذهبی، معاونت فرهنگی و اجتماعی طراحی و ارائه نماید.

اهمیت و ضرورت

در طول تاریخ زندگی بشر، حرکت انسانها در زمین و هجرت آنان از سرزمینی به سرزمین دیگر همواره نقشی اساسی در ایجاد و گسترش تمدنها داشته و نخستین تمدن‌های بزرگ در بین‌النهرین از مهاجرت آرامیها به این سرزمین سرچشمه گرفته است. شماری از صاحب نظران براین باورند که هجرت لازمه یک تمدن است. (همایون،1391 : 49) به عبارت دیگر سیر و سیاحت و به تعبیر امروزی گردشگری که از آن به عنوان «صنعت توریسم» یاد میشود، موضوع تازه‌ای نیست بلکه از دیر باز و از روزی که انسان پا به عرصه وجود گذاشت موجودی مهاجر، سیاح، زائر یا جهانگرد بوده است. (زیارتی عزیز، 2011 : 1) در دنیای امروز سفر از ضروریات زندگی اجتماعی و مهم‌‌ترین عامل برقراری ارتباط در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و دارای ویژگی‌های بارز و منحصر به فرد، بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است. (UNWTO، 2007 : 11)

از آن جا که گردشگری به عنوان یکی از نیاز‌های جسمی، روحی و فطری انسان‌ها در بسیاری از جنبه‌های حیاتی وی نقش مؤثری ایفا می‌کند در تمام مکاتب الهی به ویژه دین کامل اسلام مورد توجه قرار گرفته است. اسلام یک روش زندگی است و نه صرفاً یکی از ادیان. (سیتی و همکاران، 2011: 1) اسلام دین جامعی‌ست که به همه ابعاد وجود آدمی اعم از جسمی و روحی پرداخته و برای تمامی نیازهای او برنامه و دستورکار معینی ارائه داده است. در نگرش قرآن نه تنها گردشگری به عنوان امری پسندیده است، بلکه خداوند آن را یکی از نعمت‌های بزرگ برشمرده که انسان می‌بایست سپاسگزار آن باشد و نباید به آن بی‌توجه بود.

درست به همین دلیل است که بیش از پیش توجه به صنعت گردشگری در پهنه سرزمین‌های مقدس اسلامی ضرورت می‌یابد تا در دنیای مدرن، ملت اسلامی نیز بتواند در رابطه با این صنعت درآمد‌زا حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. در بررسی سفر نامه‌ها و دیگر اسناد مربوط به سیر و سیاحت مسلمانان در زمین به کمترین موردی بر می‌خوریم که غرض اصلی جهانگرد مسلمان از سفر، پژوهش و تحقیق، آموختن دانش و درک محضر دانشمندان سرزمینهای دیگر و زیارت نباشد. (همایون،1391 : 56) گردشگری انواع مختلفی دارد: گردشگری طبیعی، گردشگری تاریخی، گردشگری سلامت، گردشگری ورزشی، گردشگری الکترونیکی. گردشگری مذهبی شکلی از اشکال گردشگری است که بر موانع آب و هوایی غلبه می‌نماید و با تغییرات فصلی و تحولات آب و هوایی تعداد گردشگران و بازدید از شهرها و مراکز مذهبی دچار تغییر نمی‌شود. برای این نوع گردشگر، تنها مقصد حائز اهمیت نیست. تجربه او از همان ابتدای ترک مبدا آغاز می‌شود و تمام مسیر و وقایعی که در طول مسیر با آن مواجه می‌شود را در بر می‌گیرد. گردشگری مذهبی نقش عمده‌ای در زندگی اجتماعی کشورهای اسلامی ایفا می‌کند. گردشگری مذهبی، علاوه بر جنبه‌های اقتصادی و مالی، باعث ارتباط بیشتر با سایر جوامع اسلامی‌شده و تعامل بین ملل و فرهنگ‌هایی را که نقاط مشترکی دارند، سبب می‌شود. (فیض آبادی و وزیری محبوب، 1390: 2)

کشور ما نیز به دلیل برخورداری از تمدنی کهن و حضور پیروان ادیان مختلف دارای اماکن مذهبی بسیار متنوعی است و به تصدیق سازمان یونسکو، از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ۱۰ کشور نخست جهان جای دارد و از منظر جاذبه‌های اکوتوریسمی و تنوع اقلیمی هم جزو ۵ کشور برتر دنیاست. بر اساس آمارهای موجود از مجموع نزدیک به ۹ هزار مکان مذهبی در نقاط مختلف کشور، ۵ هزار و ۸۰۰ بقعه متبرکه به عنوان آرامگاه‌های امامزادگان ثبت شده، هزار و ۲۰۰ بقعه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و بیش از سه هزار مکان مذهبی مقدس ثبت شده شامل حسینیه‌ها، مساجد، مدارس مذهبی و حوزه علمیه، کلیسا، کنیسه، آتشگاه و نیایشگاه نیز شناسایی شده (سلطان مرادی، 1390: 14) که برای جذب گردشگر از اهمیت بالایی برخوردارند.

در نهایت اینکه سفر واژه‌ای کوچک اما پرمعناست که از آغاز آفرینش همراه بشر بوده است. اگر بر سفر نام گردشگری نهاده و آن را از منظر اقتصاد مطالعه کنیم با یکی از سودآورترین صنایع در عرصه بین‌المللی روبرو می‌شویم. همچنین موضوع سیاحت و جهانگردی در فرهنگ و تمدن اسلامی با اندیشه و باور مسلمانان پیوندی محکم دارد. از این رو ضروری است اهمیت صنعت گردشگری (گردشگری مذهبی) را درگستره فرهنگ اسلامی بررسی کرده، مفاهیم، ویژگی‌ها، اهداف و آثار آن را مورد کنکاش قرار دهیم. (آقا جانی و فراهانی فرد، 1394)

اهداف پژوهش

هدف اصلی (علمی)

·       طراحی مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

اهداف فرعي (کاربردی)

·       شناسایی مولفه‌ها و شاخص‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

·       شناسایی اولویت هر یک مولفه‌ها و شاخص‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

·       ارائه ساز و کارهای مناسب جهت ارتقاء توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

·       بررسی درجه تناسب مدل مولفه‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران

سوال‌های اصلی و فرعی

سوال اصلی

·       چه مدلی برای توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مناسب می‌باشد؟

سوالات فرعي (ویژه)

·       مولفه‌ها و شاخص‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران کدام‌ها هستند؟

·       کدامیک از مولفه‌ها و شاخص‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران در اولویت هستند؟

·       ساز و کارهای مناسب جهت ارتقاء برنامه توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران کدامند؟

·       درجه تناسب مدل مولفه‌های موثر بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران چگونه است؟

روش تحقیق

با توجه به این که هدف پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران است و از آن جایی که در پژوهش های کاربردی هدف اصلی صرفا کشف علمی نیست، بلکه آزمودن و بررسی کاربرد دانش است، بنابراین روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی است، و چون نتایج حاصل از آن می‌تواند مورد استفاده ذینفعان تصمیم گیرنده قرار گیرد، لذا به روش اکتشافی انجام شده است و نحوه گردآوری داده ها به روش آمیخته (کمی و کیفی) صورت گرفته است و ابزار گرد آوری داده ها مصاحبه با خبرگان و انجام مصاحبه‌های تخصصی به روش دلفی، و پرسشنامه می باشد. پژوهش‌های آمیخته، پژوهش‌هایی هستند که با استفاده از ترکیب دو مجموعه روش‌های پژوهش کمی و کیفی به انجام می‌رسند. پژوهش آمیخته زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که پژوهشگر قصد دارد بر اساس یافته­های یک مرحله از پژوهش (کیفی) مرحله بعدی (کمی) را انجام دهد (بازرگان، 1396: 83).

ابتدا برای شناسایی مولفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، از طریق مطالعه و بررسی ادبیات، تحلیل مدارک علمی موجود در این زمینه صورت گرفته است. سپس به بررسی اهمیت هر یک از مولفه‌ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته به اعتباریابی پرداخته شده است. و در نهایت براساس اطلاعات بدست آمده از قبل و از طریق پرسشنامه محقق ساخته به ارزیابی مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، پرداخته شده است. در این پژوهش در مرحله نخست از طریق بررسی متون و مصاحبه نیمه ساختارمند، مولفه های آن استخراج می شود (کیفی) و بر این اساس پرسشنامه محقق ساخته به دست می آید (کمی)؛ درواقع، ابزاری برای آزمون متغیرها بر اساس رویکرد کمی طراحی می گردد (دانایی‌فرد و همکاران، 1392: 143) و سپس از طریق اجرای پرسش‌نامه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده، مدل ساختاری ارائه می شود. با توجه به بررسی اسنادی، مطالعات و همچنین نظرسنجی از مدیران و کارشناسان وزارتخانه میراث فرهنگی و زیرمجموعه های مرتبط ، برای بررسی وضعیت موجود و ارزیابی تناسب مدل پیشنهادی، پژوهش حاضر ازنظر روش گرداوری داده‌ها توصیفی از نوع پیمایشی است. در این پژوهش، پژوهشگر سعی دارد تا با به‌کارگیری روش‌های خاصی به جمع‌آوری اطلاعات پرداخته و آنچه هست را بدون هیچ‌گونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی از موقعیت بگیرد (نادری وسیف نراقی، 1395: 68). جهت تهیه پرسشنامه مصاحبه‌های تخصصی، با همراهی استادان راهنما و مشاور و نیز در مسیر رفت و برگشت توسط نخبگان و صاحب نظران، بطور کلی مراحل زیر طی شد:

مرحله (1): پیاده سازی متن

مرحله (۲): تعریف واحد تحلیل

مرحله (۳): تکوین مقوله‌ها و یک طرح رمزگذاری

مرحله (4): طرح رمزگردانی آزمایشی

مرحله (۵): رمزگذاری همه متن

مرحله (۶): ارزیابی کردن انسجام کدگذاری

مرحله (۷): استخراج نتایج از داده‌های رمزی

مرحله (۸): گزارش روش و یافته‌ها (استخراج ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌ها)

مرحله (9): تهیه و نهایی شدن پرسشنامه خبرگان و صاحب‌نظران

سپس این پرسشنامه در اختیار خبرگان و صاحب‌نظران قرار خواهد گرفت و نتایج آن در تحلیل کیفی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت. در بخش کمی نیز از روش تحلیل استنباطی و توصیف داده ها و استفاده از تحلیل عاملی، برای تحلیل داده های پرسشنامه و ارائه نتایج استفاده خواهد شد.

جامعه آماری

همانطور که بیان شد، پژوهش حاضر به صورت آمیخته (کیفی و کمی) انجام می‌گیرد. در بخش کیفی، نمونه گیری به صورت هدفمند انتخاب شده است. جامعۀ آماری در بخش کیفی افراد مورد مصاحبه شامل مدیران ارشد و صاحب نظران، مطلعین کلیدی و خبرگان توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران که برای انتخاب آنها از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده خواهد شد.

حجم نمونه و روش نمونه‌گیری

جامعۀ آماری در بخش کیفی افراد مورد مصاحبه شامل مدیران ارشد و صاحب نظران، مطلعین کلیدی و خبرگان مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران که برای انتخاب آنها از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده خواهد شد. بنابراین از مصاحبه نیمه ساختارمند با گروه‌های كانوني داده‌هاي كيفي درمورد ابعاد موثر شناسایی شده در مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران با 12 نفر از جامعه آماری مذکور، شناسایی و استخراج خواهد گردید. لذا تعداد افراد مصاحبه شونده بر اساس اصل اشباع تعیین شد (12 نفر)، بدین صورت که پژوهشگر مصاحبه خود را تا حدی ادامه می‌دهد که مصاحبه شونده های جدید شاخص جدیدی را به شاخص‌های قبلی اضافه نکنند.

در بخش کمی جامعۀ آماری در بخش کمی این پژوهش، کلیه کارکنان، مدیران و معاونین میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کشور بود که جهت برآورد حجم نمونة مورد نياز در بخش کمی پژوهش از یکی از پر کاربردترین روش‌ها یعنی فرمول کوکران¹⁵ استفاده شد. سپس مراحل ذیل برای تعیین حجم نمونه صورت پذیرفت. فرمول اصلی محاسبه حجم نمونه کوکران نیز به صورت زیر است:

 

که در آن:

N	حجم جامعه آماری = 7،200
n	حجم نمونه آماری
z	مقدار متغیر نرمال با سطح اطمینان α-۱ است. در آزمون دودامنه مقدار z برای سطح اطمینان ۹۵ درصد برابر ۱٫۹۶ و برای سطح اطمینان ۹۹ درصد برابر ۲٫۵۸ است. در اینجا Z برابر 1.96
p	نسبت برخورداری از صفت مورد نظر	p=q=0.5
q	نسبت عدم برخورداری از صفت مورد نظر
d	مقدار اشتباه مجاز (مقدار خطا). معمولاّ برابر ۰٫۰۵ در نظر می گیرند.

توجه: این محاسبه با سطح خطای ۵ درصد صورت می‌گیرد.

نتیجه فرمول کوکران برای محاسبه حجم نمونه در این حالت عبارتست از:

365 n = = حجم نمونه

لذا بر همین اساس، حجم نمونه به تعداد 365 نفر در این پژوهش همکاری خواهند کرد.

ابزار گردآوری داده‌ها

در این پژوهش برای جمع‌آوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شد. جهت شناسایی ابعاد، مؤلفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، از روش کتابخانه‌ای شامل مطالعه مبانی نظری و پژوهش‌های پیشین مربوط به مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، بر اساس نیازهای گردشگری، از طریق پایگاه‌های اینترنتی، پایان‌نامه‌ها، مقالات و کتب داخلی و خارجی استفاده شد. در بخش میدانی، یک پرسشنامه محقق ساخته برگرفته از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته (فردی یا گروهی) و شامل مولفه هایی است که پس از تائید پایایی و روایی به اجرا گذاشته شد.

با توجه به اهداف تحقیق، بهترین ابزار جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز، مصاحبه و پرسشنامه بود تا مولفه‌های و شاخص‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران را بررسی کند به همین دلیل در این پژوهش در بخش کیفی از مصاحبه و در بخش کمی از پرسشنامه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است که شامل بخش‌های ذیل است:

بخش اول: سوال‌های تخصصی مصاحبه با خبرگان و صاحب‌نظران (کیفی)

در این گام مصاحبه‌های عمیق و مرور تفصیلی ادبیات موضوع پژوهش انجام شد كه خروجی آن جمع آوری داده‌های كیفی جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و طراحی الگویی برای ((مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران)) می‌باشد.

·       به نظر شما عوامل جاذبه‌های گردشگری مقصد در طراحی مدل مبتنی بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران چه تاثیری دارد؟

·       آیا می‌توان عوامل قیمت، هزینه و خدمات مرتبط با سفر را از عوامل اثرگذار در طراحی مدل مبتنی بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران محسوب کرد؟

·       به نظر شما کارگزاران مسافرتی و منابع انسانی در راستای طراحی مدل مبتنی بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، به چه میزان دارای اهمیت است؟

·       میزان اهمیت و ضرورت عوامل دسترسی به منطقه و محیط زیست در طراحی مدل مبتنی بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران را تبیین کنید.

·       نقش امکانات مقصد و تصویر ذهنی و عوامل اثرگذار دیگری همچون مدیریت مقصد گردشگری در طراحی مدل مبتنی بر توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران را تشریح کنید.

خلاصه پژوهش

پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش به منظور شناخت بهتر موضوع در زمینه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران و همچنین شناسایی ابعاد و مولفه‌های آن، از طریق تکنیک دلفی با نظرسنجی از خبرگان و صاحبنظران، متخصصین و افراد آگاه در زمینه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران می‌پردازد. در پژوهش حاضر معیار اعتبارپذیری تا حد امکان رعایت شد. بدین شکل که پژوهشگر در تمام مراحل پژوهش، هدف و سؤال پژوهش را در نظر داشت و خط‌مشی خود را براساس آن تعیین کرد تا دسترسی به اطلاعات معتبر از خبرگان را مقدور سازد. پژوهشگر طی فرآیند جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها دیدگاه و استراتژی خود را مورد بازبینی قرار داد. همچنین، در این پژوهش نیز تلاش شد تا اصل اعتماد تا حد امکان رعایت شود. مراحل انجام پژوهش و تحليل داده‌ها به‌ روشنی توصيف شد تا هر خواننده و منتقدی بتواند آن را مورد حسابرسي قرار دهد. در نهایت شاخص‌ها شناسایی شد که به صورت پرسشنامه محقق ساخته در اختیار جامعه آماری در شهر تهران قرار گرفت. به منظور تعیین روایی پرسشنامه از روایی ظاهری، محتوایی و سازه استفاده شد. در این پژوهش پایایی از طریق ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی محاسبه شد. پس از طریق اجرای پرسش‌نامه، تحليل داده‌ها در بخش کيفي به روش کدگذاري (باز، محوری و انتخابی) و در بخش کمی تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، به دو روش توصیفی و استنباطی از طریق نرم افزار SPSS 16 و Smart PLS انجام شد. در این تحقیق برای توصیف داده‌ها از آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد فراوانی، جدول توزیع فراوانی، ترسیم نمودارها و همچنین توصیف ویژگی‌های پاسخ دهندگان به پرسشنامه استفاده گردید. و در تحلیل استنباطی به روش تحلیل عاملی، به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته شد. نتایج نشان داد که مولفه‌های: جاذبه‌های گردشگری مقصد، دسترسی به منطقه، امکانات مقصد، تصویر ذهنی، قیمت، کارگزاران مسافرتی، منابع انسانی، مدیریت مقصد گردشگری، خدمات مرتبط با سفر، و در نهایت محیط زیست؛، به دلیل آنکه هیچ یک از مولفه‌ها بار عاملی کمتر از ۰٫۳ نداشت، از روند تحلیل عاملی حذف نگردیدند و در نهایت هر 8 مولفه، با شاخص‌های آن ها، تحت عنوان ابعاد و مولفه‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مورد پذیرش قرار گرفت. شاخص‌هاي برازش الگو در تحلیل عاملی، برازش الگو را تأیید می‌نمایند.

5-2- یافته هاي پژوهش

الف) بخش کیفی

برای جمع­آوری داده‌های بخش کیفی تعداد افراد مصاحبه شونده (22 نفر) بر اساس اصل اشباع تعیین شد و خبرگان، متخصصین و افراد آگاه در زمینه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران در تکنیک دلفی مشارکت کردند. در نهایت با توجه به پیشنهاد صاحبنظران و خبرگان و همچنین موافقت اساتید راهنما و مشاور، مولفه‌های استخراج شده با عناوین ذیل، جهت بررسی مولفه‌ها و شاخص‌های مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران، مورد ارزیابی قرار گرفت.

ب) بخش کمی

1- یافته هاي توصیفی داده ها

بررسی انجام‌شده درزمینة جنسیت پاسخ‌دهندگان منتخب در نمونه نشان می‌دهد: 0.3 درصد پاسخگویان (کمترین فراوانی) نامشخص، 26.2 درصد پاسخگویان مرد، و 73.6 درصد پاسخگویان (بیشترین فراوانی) زن هستند؛ بنابراین پاسخ‌دهندگان زن فراوانی بیشتری در این پژوهش دارند. بررسی انجام‌شده در زمینة سن پاسخ‌دهندگان منتخب در نمونه نشان می‌دهد: 1.1 درصد سن پاسخ‌دهندگان بین 30-20 سال (کمترین فراوانی)، 44.9 درصد سن پاسخ‌دهندگان بین 40-31 سال و 44.9 درصد سن پاسخ‌دهندگان بین 50-41 سال (بیشترین فراوانی)، 9.1 درصد سن پاسخ‌دهندگان بین 50 به بالا سال، می‌باشد. بررسی انجام‌شده درزمینة سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان منتخب در نمونه نشان می‌دهد: 1.1 درصد پاسخ‌دهندگان (کمترین فراوانی) دارای تحصیلات نامشخص، 2.2 درصد پاسخ‌دهندگان دارای تحصیلات لیسانس، 69.4 درصد پاسخ‌دهندگان (بیشترین فراوانی) دارای تحصیلات فوق لیسانس 27.3 درصد پاسخ‌دهندگان دارای تحصیلات دکتری، می‌باشند. بررسی انجام‌شده درزمینة سابقه خدمت پاسخ‌دهندگان منتخب در نمونه نشان می‌دهد: 14.0 درصد پاسخ‌دهندگان زیر 5 سال، 53.4 درصد پاسخ‌دهندگان (بیشترین فراوانی) 6 تا 10 سال، 20.9 درصد پاسخ‌دهندگان 11 تا 15 سال، 8.0 درصد پاسخ‌دهندگان 16 تا 20 سال، 3.6 درصد پاسخ‌دهندگان (کمترین فراوانی) 21 سال ‌به ‌بالا، سابقه خدمت دارند.

2- یافته هاي استنباطی داده ها 

الف) یافته های مربوط به سوال اول پژوهش: چه مدلی برای مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران مناسب می‌باشد؟

جهت بررسی و تعیین مدلی مناسب برای تعیین مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران از روش تحلیل عاملی استفاده شد. به جهت حل مشکلاتي همچون، کاهش حجم متغيرها و يا تشکيل ساختاري جديد براي آنها از روش تحليل عاملي استفاده مي‌شود. تحليل عاملي بر اساس ملاک هاي تجربي و عملي، تعداد متغيرهايي را که خيلي زياد هستند را به چند عامل کاهش مي‌دهد و تجزيه و تحليل آنها را ساده‌تر مي‌کند. تحليل عاملي، عمل کاهش متغيرها به عامل را از طريق گروه‌بندي کردن متغيرهايي که با هم همبستگي متوسط و يا نسبتا زيادي دارند، انجام مي‌دهد. قدرت رابطه بین عامل (متغیر پنهان) و متغیر قابل مشاهده بوسیله بار عاملی نشان داده می‌شود. در واقع بار عاملي مقدار عددي است که ميزان شدت رابطه ميان يک متغير پنهان و متغير آشکار مربوطه را طي فرآيند تحليل مسير مشخص مي کند. هرچه مقدار بار عاملي يک شاخص در رابطه با يک سازه مشخص بيشتر باشد، آن شاخص سهم بيشتري در تبيين آن سازه ايفا مي کند. همچنين اگر بار عاملي يک شاخص منفي باشد، نشان دهنده تاثير منفي آن در تبيين سازه مربوطه مي باشد. بار عاملی مقداری بین صفر و یک است. اگر بار عاملی کمتر از 0.3 باشد رابطه ضعیف درنظر گرفته شده و از آن صرف‌نظر می‌شود. بارعاملی بین 0.3 تا 0.6 قابل قبول است و اگر بزرگتر از ۰٫۶ باشد خیلی مطلوب است. (کلاین، ۱۹۹۴). همانطور که قبلاً هم نشان داده شده است، از بین 8 مولفه هیچ یک از آن ها بارعاملی کمتر از 0.3 نداشتند لذا از روند تحلیل عاملی حذف نگردیدند ودر روند تحلیل باقی ماندند. در نهایت با توجه به مدل تحلیل عاملی شاخص‌های «ارائه مدل توسعه گردشگری پایدار با تکیه بر بقاع متبرکه در ایران»، به شرح ذیل ارائه می‌گردد:

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع:

1-       رهنمایی محمدتقی (1390). گردشگری شهری. چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری وزارت کشور

2-       احمد پوردرياني،محمد(1384)،کارآفريني،تعاريف،نظريه ها،الگوها.انتشارات موسسه پرديس،چاپ اول.

3-       احمدپور دارياني،محمود(1383)،کارآفريني يک دقيقه اي در هزار نکته کارآفرينانه،انتشارات محراب قلم.

4-       اکبري،کرامت الله(1385) توسعه کارآفريني،تهران: انتشارات جهاددانشگاهي.

5-       رضا قلی زاده ، (1395). "بررسی تاثیرات گردشگری بر مثلث فقر نابرابری و رشد اقتصادی". فصل نامه مطالعات مدیریت گردشگری

6-       امام قلي زاده،سعيد،صادق پور آذري،علي(1392)،نقش صنعت توريسم در کارآفريني و اشتغال زايي،همايش ملّي دانشگاه کارآفرين،صنعت دانش محور دانشگاه مازندران.

7-       ايمني قشلاق،سياوش،خاني،فضيله،هاشمي،سعيد(1391)،نقش گردشگري در توسعه ي کارآفريني زنان روستاي(مطالعه تطبيقي:روستا کندوان و اسکندان شهرستان اسکو)،مجله جغرافيا و توسعه ناحيه اي،شماره18.

8-       پاپلي يزدي،محمد حسين،سقايي،مهدي(1392)،گردشگري(ماهيت و مفاهيم)، انتشارات سمت،چاپ پنجم،تهران.

9-       پرداختچي،محمد حسن وشفيع زاده،حميده(1385)،درآمدي بر کارآفريني سازماني،تهران،نشر ارسباران.

10-       حيدري چيانه،رحيم(1388)،مباني برنامه ريزي صنعت گردشگري،چاپ چهارم،تهران،انتشارات سمت.

11-       خاکي، غلامرضا (1382) ، روش تحقيق با رويکردپايان نامه نويسي، انتشارات بازتاب، تهران.

12-       دادورخاني،فضيله،رضواني،محمدرضا،ايمني قشلاق،سياوش،بوذرجمهري،خديجه(1390)، تحليلي نقش گردشگري در توسعه ويژگيهاي کارآفرينانه و گرايش به کارآفريني در بين جوانان روستايي(مطالعه موردي:روستاي کندوان و اسکندان شهرستان اسکو)،فصلنامه پژوهشهاي جغرافياي انساني،شماره 78.

13-       رحيم پور، علي(1386) ژئوتوريسم و ضرورت تشكيل تعاوني هاي بهره برداري، نامه پژوهشگاه سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري، شماره 18 و 19 ،صص 46-37.

14-       رضواني، علي اصغر(1382)، جغرافيا و صنعت توريسم، تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور

15-       رنجبر علي،تاج آبادي رضا،شعباني سميه،برهاني يزدي بهاره(1390)،تأثير صنعت توريسم و گردشگري در اشتغالزايي و کارآفريني پايدار،همايش گردشگري و توسعه پايدار،دانشگاه ازاد اسلام واحد همدان.

16-       رنجبريان، بهرام و زاهدي، محمد(1384) ، خدمات صنعت گردشگري، انتشارات کنکاش، اصفهان.

17-       زالي،محمدرضا؛مدهوشي،مهرداد و اسدالله کردنائيچ(1386)،ارزيابي مشخصه هاي کارآفريني در دانشجويان(مورد مطالعه: دانشگاه مازندران)،فصلنامه مدرس علوم انساني،دوره11،شماره3.

18-       زاهدي، شمس السادات(1385) مباني توريسم و اكوتوريسم پايدار، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائي.

19-       سالارزهي،حبيب الله،هاشمي،جليل(1386)،عوامل محيطي اثرگذار بر کارآفريني و ارائه مدلي براي آن،اولين کنفرانس ملّي کارآفريني،خلاقيت و سازمانها آينده

20-       سرمد، زهره، بازرگان، عباس و الهه حجازي(1385)، روش هاي تحقيق در علوم رفتاري، نشرآگاه، تهران.

21-       سلماني زاده،عباس،(1385)،الگويي براي پيش بيني رفتار کارآفرينانه افراد،پايان نامه کارشناسي ارشد،دانشگاه علامه طباطبايي.

22-       شاه حسيني،علي(1386)،کارآفريني، انتشارات آييژ،چاپ پنجم،تهران.

23-       صالحيان،عليرضا(1384)،کارآفريني و توسعه اقتصادي،ماهنامه مديريت،شماره 80..

24-       صياميان گرجي،حسيني،اسعد،رحمانيان،ابراهيم(1391)،صنعت گردشگري ايران فرصتي براي کارآفريني،اولين همايش ملّي گردشگري و طبيعت گردي ايران زمين.

25-       قاسم نژاد،نيما(1389)،ارزيابي ميزان کارآفريني دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي،فصلنامه ابتکار و خلاقيت در علوم انساني،دوره1،شماره11.

26-       قاسمي، راضيه(1391)، تأثير سرمايه فکري و خلاقيت بر فرهنگ سازماني کارآفرینانه در مراکز رشد دانشگاهي شهر تهران، پايان نامه ارشد،دانشکده اقتصاد و مديريت، دانشگاه سمنان.

27-       کاظمي،مهدي(1385)، گردشگري،‌ محيط و چالش هاي توسعه گردشگري پايدار براي كشورهاي در حال توسعه،فصلنامه علوم مديريت ايران،دوره يک،شماره سوم.

28-       کاظمي،مهدي(1385)،مديريت گردشگري،انتشارات سمت،چاپ اول.

29-       کتابچي، محمد مهدي(1383)، اصول بازاريابي خدمات مسافرتي و گردشگري، انتشارات فرس، تهران.

30-       کرکه آبادي،زينب،مستخدمين حسيني،حميد(1391)،برنامه ريزي کارآفريني گردشگري روستائي شهرستان مهديشهر در راستاي توسعه پايدار،مجله کار و جامعه،شماره134.

31-       کلهر،بيژن(1385)،طرح جامع گردشگري استان کرمانشاه،استانداري کرمانشاه.

32-       کهن،گوئن(1387)،مدل چهار وجهي در تعيين اثر بخشي سازماني يک روش شناسي علمي براي محاسبه ي اثر بخشي سيستم ها،فصلنامه مطالعات مديريت بهبود و تحول،شماره20.

33-       کيا کجوري،داود،نسترن،لاله،آخوندزاده،طاهره(1392)،بررسي تأثير گردشگري در توسعه کارآفريني و اشتغال زايي،همايش ملّي دانشگاه کارآفرن،صنعت دانش محور دانشگاه مازندران.

34-       کياجوري،داود،آزاد،هاجر،آزاد،مصطفي(1391)، آموزش كارآفريني دانشگاهي و نقش آن در ايجاد و توسعه ي شركتهاي كوچك و متوسطSMEs دانش بنيان، كنفرانس ملي كارآفريني و مديريت كسب و كارهاي دانش بنيان.

35-       لانکورا،روبر(1385)،جامعه شناسي جهانگردي و مسافرت،ترجمه محلاتي،چاپ سوم، دانشگاه شهيد بهشتي.

36-       لومسدون، لس(1388)، بازاريابي گردشگري، ترجمه­ي گوهريان، محمد ابراهيم،دفتر پژوهش­هاي فرهنگي، تهران.

37-       لي،جان(1387) گردشگري و توسعه در جهان سوم،ترجمه عبدالرضا رکن الدين افتخاري،شرکت چاپ و نشر بازرگاني.

38-       محلاتي، صلاح الدين(1381)، درآمدي بر جهانگردي، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي تهران.

39-       مشايخي،عطيه(1392)،بررسي نقش کارآفرني در صنعت گردشگري و اثر ان بر توسعه پايدار، همايش ملّي دانشگاه کارآفرن،صنعت دانش محور دانشگاه مازندران.

40-       مومني، منصور و فعال قيومي، علي(1387)،تحليل آماري با استفاده از SPSS، انتشارات کتاب نو، تهران.

41-       ميرزايي اهرنجاني،حسن و مقيمي،سيد محمد(1382)،ارائه الگوي مطلوب سازماني براي سازمان هاي غير دولتي با استفاده از رويکرد کارآفريني،دانش مديريت،شماره 62.

42-       نيازي،محسن،نصرآبادي،محمد(1386)،نقش سازمانها و تشکل ها غير دولتي در توسعه کارآفريني،اولين کنفرانس ملّي کارآفريني.

43-       هزار جريبي،جعفر(1379)،کارآفريني،انتشارات پژهشکده امور اقتصادي،چاپ دوم.

44-       Ardichvili Alex , Richard Cardozo(2003), Sourav Ray. "A theory of entrepreneurial opportunity identification and development". Journal of Business Venturing 18 .

45-       Arenas, T., Lavanderos, L. (2008). intellectual capital, journal of intellectual capital, (1).

46-       Buchholz, R., Rosenthal, s. (2005).The spirit of entrepreneurship and the Qualities of moral decision making: toward a unifying framework, journal of Business Ethics, 60.

47-       Calisir, Fethi, &Karaali, Demet, (2008), “The Impacts of Banner Location, Banner Content and Navigation Style on Banner Recognition”, Computers in Human Behavior, No 24, Pp. 535–543.

48-       Gunn,C.A. (2000), Tourism Planing: Concepts, Basics, Cases, New Yourk and London : Routledge

49-       Guven ,S. ,(2009). new primary education course programmes and entrepreneurship, procedia social and behavioral sciences, 9.

50-       Gyorgy, B., Judit, L.,and Szlavik, P. (2008).how to Be More efficient in managing intellectual capital: an overview of various techniques, The Icfai University Journal of Knowledge Management, 6(5)p.p,61-79.

51-       Hai, Lili, Zhao, Lan, &Nagurney, Anna, (2010), “An Integrated Framework For The Design Of Optimal Web Banners”, Netnomics, No 11, Pp. 69–83.

52-       Heung, V., Kucukusta, D. and Song, H. (2010). Medical tourism development in Hong Kong: An assessment of the barriers, Tourism Management, 32 (5): 995- 1005.

53-       Jennings, D. (1994). multiple perspectives of entrepreneurship test, readings, and cases, Cincinnati, Ohio South-Western publishing CO.

54-       Johanson,R. (1998), Entrepreneurship: past research and Future challenges, Journal of Management, 14.2.p67-136

55-       Koh, K.Y., (1996), The Tourism Entrepreneurial Process: A Conceptualization and Implications for Reasearch and Development, TheTourist Review, 4, pp24-40.

56-       Litvina, Stephen W., Goldsmith, Ronald E., & Pan, Bing, (2008), “Electronic Word-Of-Mouth in Hospitality and Tourism Management”, Tourism Management, No 29, pp. 458–468.

57-       Lordkipanidze, M., Brezet,H., & Backman,M. (2005). The Entrepreneurship Factor in Sustainable Tourism Development. Journal of Cleaner Production, Vol.13, 787-798.

58-       Minniti, M., Levesque, M. (2008). Recent development in the economics of entrepreneurship, journal of business venturing, 23.

59-       Morrison, A. (2006). A contextualization Of Entrepreneurship.International Journal Of Entrepreneurial Behaviour & Reasearch, Vol.12 No.4,192-204

60-       Romero,M.,Frnandez,Z.,and Vzquez-Inchausti, E.(2010).exploring corporate entrepreneurship in privatized fir, journal of world Business, 45.

61-       Russell, R &, .Faulkner, B. (2004). Entrepreneurship, Chaos and the Tourism Area Lifecycle. Annals of Tourism, Vol.31 (3), 556-579.

62-       Shane, Scott (2000) Organization Science/Vol. 11, No. 4, July- August, p. 448- 469

63-       Sharma.K.K. (2005). Tourism & Development, Published by Sauop & Sons, fisrt edition.

64-       Shepherd D., Covin G.F., Kuratko, F.D. (2008). Project Failure from Corporate Entrepreneurship: Managing the Grief Process, Journal of Business Venturing, 1(16).

65-       Skerlavaj, M., Song, J. (2010). organizational learning culture, innovative culture and innovations in south Korean firms, expert systems with application: an international journal , 37.

66-       Thompson, J. L. (1999), “The World of the Entrepreneur – A New Perspective”, Journal of Workplace Learning: Employee counseling Today, Vol. 11 (6).

67-       Tompson, J.(1999). The worlds of the entrepreneur: a new perspective, Journal of the workplace learning: employee counseling today, 11(6).

68-       Weiermari,K.,Siller,H.J.,Mossenlenchen,C.,(2006),“Entrepreneure&Entrepreneuriship in Alpine Tourism: Past, Present and Futre, Journal of teaching in travel & tourism, Vol. 6,

69-       Wong, S., Ladkin, A., (2008). exploring the relationship between employee creativity and job related motivators in the Hong-Kong Hotel Industry, International Journal of Hospiality Management.

70-       World Tourism Organization, (August 2010), UNWTO Tourism Highlights, 2010 Edition, available at : www.UNWTO.org/facts

71-       World Tourism Organization, (November 2006), Tourism Market Trend, available at : www.UNWTO.org

72-       Zampetakis, L., Beldekos, p.,and Moustakis,V.(2009). Day-to-day, entrepreneurship within organizations: The role of trait emotional intelligence and perceived organizational support, European Management Journal, 27.

 

 

 

 

 

 

Providing sustainable tourism development model based on the blessed Bekaa in Iran

Abstract

The present study presents a sustainable tourism development model based on the blessed Bekaa in Iran. The method of this research is practical in terms of purpose and it was done in an exploratory way. The method of data collection is a mixed method (quantitative and qualitative) and the tools of data collection are interviews with experts by conducting specialized interviews using the Delphi method, and questionnaires. After implementing the questionnaire, analyzing the data in the qualitative part using Delphi method and using coding (open, central and selective) and analyzing the collected data in the quantitative part, in two descriptive and inferential ways through SPSS software. 16 and Smart PLS was performed. In this research, descriptive statistics including frequency, frequency percentage, frequency distribution table, drawing graphs and describing the characteristics of respondents to the questionnaire were used to describe the data. And in the inferential analysis, the data was analyzed using the factor analysis method. The results showed that the components: tourist attractions of the destination, access to the area, facilities of the destination, mental image, price, travel agents, human resources, management of the tourist destination, travel-related services, and finally the environment, because none Among the components, the factor load was less than 0.3, they were not removed from the process of factor analysis, and finally, all the components, with their indicators, were accepted under the title of dimensions and components of the sustainable tourism development model based on the blessed land in Iran. Model fit indices in factor analysis confirm the model fit.

 

Keywords: tourism development, sustainable tourism, blessed place in Iran.

 

 

20

 

---

[1]  Gross Domestic Production

[2] ش3304؛01/07/1393گزارش سالانه سازمان جهانی گردشگری به نقل از روزنامه اقتصاد ص گردشگری

[3]  کتاب: «خط مشی گذاری در صنعت گردشگری»، حمید ضرغام بروجنی و مرتضی بذرافشان، نوشته شده توسط: دیوید ادگل سر, ماریا ماسترو آلن, گینگر اسمیت, جیسون سوانسون؛ نشر دفتر پژوهش های  فرهنگی، 1391،  شابک: 978-964-378-7

[4]  عنوان: رده‌بندي استان‌هاي كشور بر حسب جاذبه‌هاي گردشگري؛ فصلنامه علمي ـ پژوهشي مطالعات مديريت گردشگري سال نهم ـ شماره 28 ـ زمستان 1393

[5] . Gunne

[6]  تبیین مفهوم معنویت در گردشگري با استفاده از تحلیل محتوا، سعید شفیعا و مهدیه صباغپور آذریان، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگري، سال یازدهم، شماره 35، پاییز 1395، صفحات 127 -107

[7]  Christine N.Buzinde; Annals of Tourism Research; Volume 83, July 2020.

[8]  Theoretical linkages between well-being and tourism: The case of self-determination theory and spiritual tourism; Author: Christine N.Buzinde; Annals of Tourism Research; Volume 83, July 2020, 102920

[9]  Ö Güzel, A Sarİyİldİz, 5 from Spiritualism to a New Paradigm in Tourism: Spiritual Tourism and Motivations (Book), Spiritual and Religious Tourism, 2019.

[10]  Walsh, 2008

[11]  Wong and Yau, 2009

[12]  Hiçdurmaz and Oz, 2013

[13]  Çinar and Eti Aslan, 2017

[14]  تبیین مفهوم معنویت در گردشگری با استفاده از تحلیل محتوا؛ سعید شفیعا، مهدیه صباغ پور آذریان، 1395، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگري، پاییز صفحات ۱۰۷-۱۲۷

[15]  Cochran formula

---