بررسی نیازهای اکولوژیکی، اتنوفارماکولوژیکی، ارزیابی فنل و فلاونوییدکل، آنتی‌اکسیدانی عصاره اندام‌های مختلف گیاه دارویی Stachys inflata Benth. و تهیه طیف فلورستیک گیاهان کوهستان چهارباغ (شمال ایران)
محورهای موضوعی : اکولوژی محیطیمعصومه مازندرانی 1 , امیر محمدی 2
1 - گروه ریست‌شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
2 - گروه ریست‌شناسی، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران
کلید واژه: گلستان, آنتوسیانین, اتنوفارماکولوژی, آنتی‌اکسیدان, اوت اکولوژی, سنبله‌ای بادکنکی Stachys inflata Benth, فنل, فلاونویید کل, طیف فلورستیک,
چکیده مقاله :
گیاه سنبله‌ای بادکنکی (Stachys inflata Benth.) از مهمترین گونه‌های بومی نواحی کوهستانی شمال ایران است که در طب سنتی استان گلستان به‌عنوان ضد التهاب و ضدعفونی کننده استفاده می شود. این تحقیق با هدف بررسی اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی، فیتوشیمیایی و آنتی‌اکسیدانی عصاره اندام‌های مختلف گیاه سنبله بادکنکی به همراه تهیه طیف فلورستیک گیاهان منطقه در کوهستان چهار باغ انجام گرفت. در عملیات صحرایی، ضمن تعیین رویشگاه طبیعی، مهمترین نیازهای اکولوژیکی و فنولوژی گیاه در منطقه ثبت گردید و همزمان طیف فلورستیک گونه‌های همراه منطقه به انضمام پراکنش جغرافیایی و اشکال زیستی با استفاده از روش‌های زوهری و راون کیه بدست آمد. به‌منظور بررسی فیتوشیمیایی، سرشاخه‌های گلدار گیاه در تیرماه و ریشه‌ها در آبان‌ماه 1392 از ارتفاع 2100 متر کوهستان چهارباغ جمع آوری و همزمان اطلاعات استفاده‌های سنتی گیاه (اتنوفارماکولوژی) از مردم محلی بدست آمد. استخراج عصاره اتانولی نمونه‌ها به روش پرکولاسیون، ارزیابی فیتوشیمیایی (فنول، فلاونویید و آنتوسیانین کل) با استفاده از روش‌های اسپکتروفتومتری و بررسی عملکرد آنتی‌اکسیدانی نمونه‌ها نیز با استفاده از تست DPPH ارزیابی و داده‌ها در سطح P<0.05 ارزیابی گردید. نتایج نشان داد سنبله بادکنکی گیاهی علفی چند ساله و ریزوم دار است که رویشگاه طبیعی آن در مراتع کوهستانی چهار باغ (2200متر) با اقلیم خشک و سرد، بارش سالانه 275 میلی‌متر، متوسط درجه حرارت سالانه 5/11 درجه سانتی‌گراد و در خاک‌هایی با بافت شن، رس لومی، اسیدیته 6/7 و شوری 6/0 دسی زیمنس می‌روید. رشد رویشی گیاه در اوایل اردیبهشت، گلدهی در خرداد تا تیرماه و پراکنش میوه در فاصله شهریور تا آبان‌ماه انجام می گیرد. در این رویشگاه تعداد 48 گونه گیاهی، متعلق به 45 جنس و 21 تیره شناسایی گردید که به‌ترتیب تیره‌های Asteraceae، Rosaceae و Fabaceae از بیشترین غنای گونه ای با غالبیت فرم‌های زیستی تروفیت (42 درصد) و ژئوفیت (40 درصد) متعلق به نواحی رویشی ایرانو-تورانی و مدیترانه‌ای بودند.محتوای فنل کل (mgGAE/g 6/5±96/129)، فلاونوئید کل (mgQUE/g 4/1±62/29) و آنتوسیانین کل (µg/g001/0±021/0) در عصاره سرشاخه‌های گیاه تقریباً 5/1 تا 3 برابر عصاره ریشه بود. عصاره سرشاخه‌ها به دلیل کثرت مواد موثره ثانوی نسبت به ریشه از پتانسیل بیشتری در مهار رادیکال‌های آزاد با میزان 2/4±3/76IC50= میکروگرم بر میلی‌لیتر برخوردار بود. لذا نتایج بدست آمده در تایید مصارف سنتی آن به عنوان مقوی، مسکن، ضدالتهاب و ضدعفونی کننده در درمان روماتیسم، زخم و سوختگی و اسهال قابل بحث است.