تأثیر سطوح مختلف آبیاری بر برخی فاکتورهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی اسانس در گیاه دارویی Lavandula angustifolia L.

محورهای موضوعی : اکولوژی محیطی

محمد مهدی ضرابی ¹ , سودابه مفاخری ² , بهور اصغری ³ , سحر عابدی ⁴

1 - استاد یار -گروه بیوتکنولوژی کشاورزی -دانشکده فنی ومهندسی -دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره )-قزوین
2 - استاد یار -گروه تولید واصلاح نباتات -دانشکده فنی ومهندسی -دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)-قزوین
3 - استاد یار-گروه تولید واصلاح نباتا -دانشکده فنی ومهندسی -دانشگاه بین الملل اما خمینی (ره )-قزوین
4 - استاد یار-گروه تولید واصلاح نباتا -دانشکده فنی ومهندسی -دانشگاه بین الملل اما خمینی (ره )-قزوین

تاریخ دریافت : 1393/03/30 تاریخ پذیرش : 1393/06/23 تاریخ انتشار : 1393/06/01

کلید واژه: آبیاری, اسانس, گیاه دارویی, اسطوخدوس, ظرفیت مزرعه,

چکیده مقاله :

تنش‌های محیطی مختلف از جمله عوامل کاهش‌دهنده عملکرد محصولات کشاورزی می‌باشند. اما اعمال این تنش‌ها روی گیاهان دارویی بر میزان مواد مؤثره آن‌ها اثر‌گذار است.در این تحقیق تأثیر مقادیر مختلف آبیاری بر برخی فاکتورهای کمی و کیفی در گیاه دارویی اسطوخدوس (L. angustifolia L.) مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور قلمه‌های ریشه‌دار اسطوخدوس در بهار 1392 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی‌(ره) کشت شد و اثرات سطوح مختلف آبیاری (20، 40، 60 و 80 درصد ظرفیت مزرعه یا FC) بر برخی فاکتورهای مورفولوژیکی و عملکرد اسانس گیاه در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی با چهار تیمار و سه تکرار بررسی گردید. اسانس‌گیری به روش تقطیر با آب )طرح کلونجر) انجام و مواد موثره اسانس به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC/MS) شناسایی گردید. تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که در تمام اندازه‌گیری‌ها، سطوح مختلف آبیاری تأثیر معنی‌داری بر تعداد شاخه فرعی در بوته داشت اما در ارتفاع گیاه، قطر ساقه و طول و عرض برگ تفاوت معنی‌دار ایجاد نگردید. همچنین تجزیه واریانس داده‌های مربوط به درصد اسانس، میزان کلروفیل و مقاومت روزنه‌ای نیز نشان‌دهنده وجود تفاوت معنی‌دار در این صفت‌ها بود. بیشترین درصد اسانس (6/2 درصد)، بیشترین میزان کلروفیل (73/54)، بالاترین مقدار مقاومت روزنه‌ای (2/12) و بیشترین مقدار آلفا-پینن، بتا-پینن و آلفا-کادینول، در تیمار آبیاری 40% FC حاصل گردید.

منابع و مأخذ:

 

1. امید بیگی، ر. 1384. تولید و فرآوری گیاهان دارویی. انتشارات آستان قدس رضوی، جلد سوم، 423 ص.

2. امیری ده‌احمدی، س­ر.، رضوانی‌مقدم، پ.، و احیایی، ح.ر. 1391. تأثیر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکرد سه گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens)، گشنیز (Coriandrum sativum) و رازیانه (Foeniculum vulgaris) در شرایط گلخانه. نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، 1: 116-126.

3. جوانشیر، ع.، زهتاب، س.، امیدبیگی، ر. و قاسمی گلعذاری، ک. 1380. اثرات آبیاری بر روی میزان اسانس و آنتول در گیاه دارویی انیسون. همایش ملی گیاهان دارویی ایران، صفحه 119.

4. حیدری، ن.، پوریوسف، پ.، توکلی، ا. و صبا، ج. 1391. تأثیر تنش خشکی و زمان برداشت بر عملکرد دانه و تولید اسانس انیسون. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 1: 132-121.

5. رضایی‌نژاد، ع.، خادمی، ک. و یاری، م. 1380. بررسی تاثیر آبیاری و فاصله ردیف بر عملکرد دانه و اسانس زیره سبز در خرم‌آباد. همایش ملی گیاهان دارویی ایران، صفحه 32-33.

6. صالحی، م.، کوچکی، ع. و نصیری محلاتی، م. 1382. میزان نیتروژن و کلروفیل برگ به‌عنوان شاخصی از تنش خشکی در گندم. مجله پژوهش‌های زراعی ایران، 1(2): 26-40.

7. عندلیبی، ب.، زهتاب سلماسی، س.، قاسمی گلعذانی، ک. و صبا، ج. 1390. تغییرات میزان و ترکیب اسانس اندام‌های مختلف گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens L.) تحت شرایط آبیاری محدود. فصلنامه دانش کشاورزی و تولید پایدار، 2: 27- 14.

8.فاکر باهر، ز.، رضایی، م ب.، میرزا، م. و عباس‌زاده، ب. 1380. بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس مرزه در تنشخشکی. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر، 11 : 12-22.

9. فروزنده، م.، سیروس مهر، ا.، قنبری، ا.، اصغری‌پور، ع.ر. و خمری، ع. 1390. تأثیر سطوح تنش خشکی و کمپوست زباله شهری بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی نعناع فلفلی (Mentha piperita L.). نشریه پژوهش‌های زراعی ایران، 4:687-670.

10. قربانلی، م.، بخشی خانیکی، غ. و ذاکری، ا. 1390. بررسی اثر تنش خشکی بر ترکیب‌های آنتی‌اکسیدان در گیاه دارویی کتان. فصلنامه تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 54: 659- 647.

11. کافی، م.، برزوئی، ا.، صالحی، م.، کمندی، ع.، معصومی، ع. و نباتی، ج. 1391. فیزیولوژی تنش‌های محیطی در گیاهان. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 450 ص.

12.موحدی دهنوی، م.، مدرس ثانوی، س.ع.م. و برزگر، م. 1387. اثر تنش قطع آبیاری و محلول‎پاشی روی و منگنز بر محتوا و ترکیب اسیدهای چرب روغن دانه در دو ژنوتیپ گلرنگ پائیزه. خلاصه مقالات دهمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران. 30- 28 مرداد ماه. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج. صفحه 216.

13.Abreu, I.N. and Mazzafera, P. 2005. Effect of water and temperature stress on the content of active constituents of Hyper cium brasiliense Choisy. Plant Physiology and Biochemistry, 43: 241–248.

14.Adams, R.P. 2007. Identification of essential oils components by gas Chromatography /quadrupole mass spectroscopy. Carol Stream, IL: Allured Publishing, 804 pp.

15.Baher, Z.F., Mirza, M., Ghorbani, M. and Rezaii, MB. 2002. The influence of water stress on plant height, herbaland essential oil yield and composition in Satureja hortensis L. Flavor Fragrance Journal, 17:275-277.

16.Bannayan, M., Nadjafi, F., Azizi, M., Tabrizi, L. and Rastgoo, M. 2008. Yield and seed quality of Plantago ovata and Nigella sativa under different irrigation treatments. Industrial Crops and Products, 27: 11-16.

17.Baricevic, D., Umek, A., Kreft, S., Maticic, B. and Zupancic, A. 1999. Effect of water stress and nitrogen fertilization on the content of hyoscyamine and scopolamine in root of deadly nightshade (Atropa belladonna). Environmental Botany, 42: 17–24.

18.Chapman, S.C. and Barreto, H.J. 1997. Using a chlorophyll meter to estimate specific leaf nitrogen of tropical maize during vegetative growth. Agronomy Journal, 89:557-562.

19.Da Portoa, C., Decortia, D. and Kikicb, I. 2009. Flavour compounds of Lavandula angustifolia L. to use in food manufacturing: Comparison of three different extraction methods. Food Chemistry. 112(4): 1072–1078.

20.Herms, D.A. and Mattson, W.J. 1992. The dilemma of plants: To grow or defend. Quart. Rev. Biology, 67:283-325.

21.Hopkins, W.G. and Huner, N.P.A. 2004. Introduction to plant physiology. 3rd Ed. John Wiley and Sons publication, Hoboken, NJ.

22.Hussein, M.S., El-Sherbeny, S.E., Hendawy, S.F., EL Gohary, A.E. and Ghazal, GMEM. 2014. Response of Mentha longfolia to water irrigation intervals, Journal of Mater. Environ. Sciences, 5(4):995-1004.

23.Machado, S. and Paulsen, GM. 2001. Combined effects of drought and high temperature on water relations of wheat and sorghum. Plant and Soil, 223:179-187.

24.Moeini Alishah, H., Heidari, R., Hassani, A., and Asadi Dizaji, A. 2006. Effect of water stress on some morphological and biochemical characteristics of purple basil (Ocimum basilicum). Journal of Biological Science. 6(4): 763-767.

25.Razmjoo, KH., Heydarizadeh, P. and Sabzalian, MR. 2008. Effect of salinity and drought stresses on growth parameters and essential oil content of Matricaria chamomile. International Journal of Agri. Biology, 10(4): 23-28.

26.Rhizopoulous, S. and Diamatoglon, S. 1991. Water stress induced diurnal variations in leaf waterrelations, stomatal conductance, soluble sugars, lipids and essential oil content of Origanum majorana L. Journal of Horticultural Science, 66(1):119–125.

27.Said-Al Ahl, HAH., Omer, E.A.,  and Naguib, N.Y.  2009. Effect of water stress and nitrogen fertilizer on herb and essential oil of oregano. Int. Agrophysics 23: 269-275.

28.Sánchez-Blanco, J., Ferrández, T., Navarro, A., Bañon, S. and Alarcón, JJ., 2004. Effects of irrigation and air humidity preconditioning on water relations, growth and survival of Rosmarinus officinalis plants during and after transplanting. Journal of Plant Physiology, 161(10): 1133-1142.

29.Zollingera, N.,  Kjelgrena, R., Cerny-Koenigb, T., Koppa, K. and  Koenig, R. 2006. Drought responses of six ornamental herbaceous perennials. Scientia Horticulture, 109(3): 267–274.