نقش سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در پیشبینی عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری و مطالعات اجتماعی دانشآموزان پایه نهم
محورهای موضوعی : علوم تربیتی
آرزو غفوری
1
*
,
محمد مهدی شریعت باقری
2
,
ابراهیم صفی خانی
3
,
مهدی رضایی
4
1 - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار روان شناسی بالینی -تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار دانشگاه فرهنگیان شهید رجایی، قزوین، ایران
4 - استادیار دانشگاه بیرجند، ایران
کلید واژه: سرمایههای تحولی درونی و بیرونی, عملکرد, دروس کار و فناوری, مطالعات اجتماعی, پایه نهم,
چکیده مقاله :
پیشرفت مثبت در دوران نوجوانی پیامدهای مادامالعمر دارد؛ یکی از دغدغههای اصلی نظامهای آموزشی، تلاش برای جستجوی راههایی برای ارتقاء عملکرد تحصیلی دانشآموزان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در پیشبینی عملکرد تحصیلی درس کاروفناوری و مطالعات اجتماعی دانشآموزان پایه نهم انجام شد. ابعاد سرمایههای تحولی درونی شامل تعهد به یادگیری، ارزشهای مثبت، شایستگی های اجتماعی و هویت مثبت و ابعاد سرمایه های تحولی بیرونی شامل حمایت، توانمندسازی، محدودهها وانتظارات و استفاده سازنده از زمان است. این پژوهش، از نوع پیمایشی و از لحاظ روش تحلیل داده، از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشآموزان پایه نهم استان قزوین بودند. از طریق نمونهگیری خوشهای، پرسشنامهها در بستر شاد در اختیار دانشآموزان قرار گرفت. به منظور تعیین سهم متغیرهای مستقل در پیشبینی متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که همبستگی بین متغیر سرمایه تحولی و خردهمقیاسهای آن با عملکرد دانشآموزان در دروس کاروفناوری و مطالعات اجتماعی معنیدار می باشد که با افزایش نمره سرمایههای تحولی دانشآموزان، عملکرد تحصیلی آنان نیز ارتقاء مییابد.
Positive development during adolescence has lifelong consequences; developmental assets frameworks contribute to the well-being of newcomers, including avoiding high-risk behaviors and engaging in positive or thriving behaviors. One of the main concerns of educational systems is trying to find ways to improve students' academic performance. The statistical population of the research was all ninth grade students of Qazvin province. Various psychological factors can affect academic performance. The aim of this study was to investigate the role of internal and external developmental assets in predicting the academic performance of ninth grade students in work and technology and social studies. With the cluster sampling strategy, the questionnaires were provided to the students in a Shad environment. Regression analysis was used to determine the contribution of independent variables in predicting the dependent variable. The results of the present study indicate that the correlation (relationship) between the variable of developmental assets and its subscales and students 'performance in work and technology and social studies is significant, which with increasing students' developmental assets score, their academic performance also improves.
نقش سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در پیشبینی عملکرد تحصیلی
درس کاروفناوری و مطالعات اجتماعی دانشآموزان پایه نهم
چکیده
پیشرفت مثبت در دوران نوجوانی پیامدهای مادامالعمر دارد؛ یکی از دغدغههای اصلی نظامهای آموزشی، تلاش برای جستجوی راههایی برای ارتقاء عملکرد تحصیلی دانشآموزان است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در پیشبینی عملکرد تحصیلی درس کاروفناوری و مطالعات اجتماعی دانشآموزان پایه نهم انجام شد. ابعاد سرمایههای تحولی درونی شامل تعهد به یادگیری، ارزشهای مثبت، شایستگی های اجتماعی و هویت مثبت و ابعاد سرمایه های تحولی بیرونی شامل حمایت، توانمندسازی، محدودهها وانتظارات و استفاده سازنده از زمان است. این پژوهش، از نوع پیمایشی و از لحاظ روش تحلیل داده، از نوع مطالعات همبستگی است. جامعه آماری تحقیق کلیه دانشآموزان پایه نهم استان قزوین بودند. از طریق نمونهگیری خوشهای، پرسشنامهها در بستر شاد در اختیار دانشآموزان قرار گرفت. به منظور تعیین سهم متغیرهای مستقل در پیشبینی متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون استفاده شد. نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن بود که همبستگی بین متغیر سرمایه تحولی و خردهمقیاسهای آن با عملکرد دانشآموزان در دروس کاروفناوری و مطالعات اجتماعی معنیدار می باشد که با افزایش نمره سرمایههای تحولی دانشآموزان، عملکرد تحصیلی آنان نیز ارتقاء مییابد.
واژگان‌کلیدی: سرمایههای تحولی درونی و بیرونی، عملکرد، دروس کار و فناوری، مطالعات اجتماعی، پایه نهم.
The Role of Internal and External developmental assets in Predicting the Academic Performance of Work and Technology course and Social Studies course for Ninth Grade Students
Abstract
Positive development during adolescence has lifelong consequences; developmental assets frameworks contribute to the well-being of newcomers, including avoiding high-risk behaviors and engaging in positive or thriving behaviors. One of the main concerns of educational systems is trying to find ways to improve students' academic performance. The statistical population of the research was all ninth grade students of Qazvin province. Various psychological factors can affect academic performance. The aim of this study was to investigate the role of internal and external developmental assets in predicting the academic performance of ninth grade students in work and technology and social studies. With the cluster sampling strategy, the questionnaires were provided to the students in a Shad environment. Regression analysis was used to determine the contribution of independent variables in predicting the dependent variable. The results of the present study indicate that the correlation (relationship) between the variable of developmental assets and its subscales and students 'performance in work and technology and social studies is significant, which with increasing students' developmental assets score, their academic performance also improves.
Keywords: Internal and external developmental assets, performance, work and technology course, social studies course, ninth grade students.
مقدمه
در جوامع صنعتی امروزی گذر از کودکی به بزرگسالی با یک دوره انتقالی طولانی مشخص میشود که نوجوانی نام دارد(پاپالیا و همکاران1، ترجمه، قهستانی و همکاران، 1399). برخی شواهد از تأثیر طولی سرمایههای رشد مثبت بر نتایج روانشناختی جوانان، از نوجوانی تا بزرگسالی حکایت دارد. داشتن سرمایه های تحولی2 بیشتر به طور قابل توجهی به کاهش علائم افسردگی، رفتارهای انحرافی و درک سالم تر از خود کمک میکند. این یافته سیر مهم این مرحله از زندگی را برجسته میکند، جایی که پیشرفت مثبت در دوران نوجوانی ممکن است پیامدهای مادامالعمر داشته باشد. این موارد ممکن است شامل شناسایی قدرت و ضعف سرمایه های تحولی و تقویت رشد مثبت در دوران نوجوانی باشد زیرا تأثیر این فاکتورها، بر توانایی فرد و رفاه روان شناختی در بزرگسالی ملموس است (تسای وهمکاران3، 2021). چارچوب سرمایه های تحولی ، به بهزیستی نوجوانان، از جمله اجتناب از رفتارهای پرخطر و درگیر شدن در رفتارهای مثبت یا پر رونق کمک میکند؛ این اصول و روشهای اساسی، رشد مثبت نوجوانان، از جمله تمرکز بر نقاط قوت آن ها را عملیاتی میکند(روهلکپارتین و بلیث4، 2020). از دیدگاه بالینی، رویکرد توسعه مثبت خواستار ارزیابی دقیق سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در هنگام مشاوره با نوجوانان برای مشکلات روانشناختی اجتماعی پیچیده آنها است و در عین حال سعی در سادهسازی مداخلات ارتقاء سلامت مطابق با پایه سرمایههای تحولی آنها برای جذب نوجوانان و ایجاد توانایی برای زندگی است.
پژوهشها حاکی از آن هستند دانشآموزانی که از سرمایه تحولی خانواده برخوردارند، دانشآموزانی هستند که زندگی خانوادگی، سطح بالایی از عشق، حمایت و امنیت را برایشان تامین میکند، این افراد با والدینشان ارتباط مثبتی دارند و علاقهمند به پذیرش راهنمایی ها و نصیحت های والدین هستند، در تصمیم گیری ها و وظایف خانواده مشارکت دارند و برای کمک به سایرین ترغیب و تشویق می شوند. والدین، سرمشق های خوبی برای آنها هستند، برای عملکرد خوب آنها در مدرسه مُصر میباشند و بر رفتار و کردار فرزندان خود نظارت دارند(مرادی و حجازی، 1397). امروزه سرمایههای تحولی به عنوان یک سازه مهم در آموزش و محیط زندگی افراد، در حیطه روان شناسی مثبت مطرح شده است. سرمایههای تحولی طرح های ساختاری مثبتی هستند که تمام کودکان و نوجوانان و جوانان برای موفق شدن به آنها نیاز دارند(استیون5، ۲۰۱۰). چهل فاکتور پشتیبانی و قدرت مثبت شناسایی شده است که جوانان برای موفقیت به آن نیاز دارند. نیمی از سرمایه ها به روابط و فرصت های مورد نیاز در خانواده ها، مدارس و اجتماعاتشان (سرمایه های بیرونی) متمرکز است و نیم دیگر بر روی نقاط قوت، ارزش ها و تعهدات اجتماعی-عاطفی بر جوانان است (سرمایههای درونی) متمرکز است. چهار زیرمجموعه بُعد درونی، تعهد به یادگیری6، ارزشهای مثبت7، توانمندیهای اجتماعی8 و هویت مثبت9 هستند و بُعد بیرونی از چهار زیرمجموعه حمایت10، توانمندسازی11، محدودهها و انتظارات12 و استفاده سازنده از زمان13 تشکیل شده است(بنسون و همکاران14 ، 2011). سرمایههای تحولی متشکل از چهل مولفه است که به دو دسته اصلی سرمایههای تحولی درونی وسرمایههای تحولی بیرونی تقسیم می شوند.
سرمایههای تحولی بر مبنای سه نظریه بوم گرایی ( برونفن برنر15، ۱۹۷۹)، نظریه شناختی اجتماعی ( بندورا16 ،۱۹۸۶) و نظریه رفتار مشکل(جیسر17 ،۱۹۷۷) است.
سرمایههای تحولی و نظریه بوم گرایی برونفن برنر: مدل بوم گرایی از روابط متقابل اجتماعی برای توصیف ارتباطات یا نظام ها در زمینه ای هماهنگ گفتگو می کند (لیاسکوومکیر18،۲۰۰۵). این نظریه از پنج نظام تشکیل شده است: خرده نظام عبارت از طرحواره فعالیت، نقش وارتباط های بین فردی است که کودک در قرارگاه زیستی ، با ویژگی مادی وابزاری خاص از خلال تعامل و برخوردهای چهره به چهره تجربه می کند. ماهیت خرده نظام برحسب رشد و سن کودک تغییر پذیر است. به عبارت دیگر، اهمیت نسبی قرارگاه ها همیشه یکسان نیست مثلا در حالی که خانواده و خانه مهمترین قرارگاه دوران کودکی است، مدرسه وارتباط بادیگران، برای کودکان بزرگتر و نوجوانان اهمیت نسبی بیشتر پیدا میکند (محسنی، ۱۳۸۳). هر قدر سن فرد بالاتر رود و هر چه محیط اجتماعی گستردهتر و صنعتیتر باشد، اثر نظامهای بزرگتر بر فرد بیشتر است و نقش عوامل درون نزدیکترین نظام بومشناختی در رشد او کمتر میشود. به همین دلیل است که در جوامع باز و گسترده، اثر گروه های همسال و وسایل ارتباط جمعی و عوامل دورتر از محیط زندگی خانوادگی نوجوان بر رشد و شکل گیری هویت وی بیشتر میشود. همچنین، هرچه از نظام کوچک محیط زندگی کودک به سمت نظام بزرگ محیطی جلو برویم بیشتر شاهد آثار اجتماعی، فرهنگی و تاریخی بر رشد کودکان و نوجوانان خواهیم شد. فاصله گرفتن و استقلال فرد از خانواده در دوره نوجوانی، تأثیرپذیری او را از عوامل موجود در نظام بزرگ اجتماعی بیشتر می کند و به همین سبب حل مسائل نوجوانان، نه صرفا یک مسأله فردی و روان شناسی بلکه اساسا یک مسأله اجتماعی - فرهنگی است(لطف آبادی، 1394). نظریه بومگرایی شخص را به صورتی در نظر می گیرد که در یک سیستم پیچیده روابط رشد می کند. سرمایههای تحولی با خرده نظامهای الگوی بوم گرایی ارتباط دارد. فرضهای اساسی سرمایههای تحولی از این الگو گرفته شده است. این فرض که تحول افراد جوان متاثر از طبیعت (ساختمان بدن) و تربیت که همان عوامل محیطی است در هر دو دیدگاه مشترک است. در هر دو دیدگاه سرمایههای تحولی و بومگرایی، عقیده بر آن است که اگر تمام نظام ها درست ومثبت عمل کنند، برافرادی که در مرکز این نظام هستند تاثیر مثبت دارد و برونداد آن افرادی است که تحول بهینهای را تجربه میکنند. براین اساس سطح بالای سرمایههای تحولی موجب بروندادهای تحولی بالایی مانند موفقیت تحصیلی و بهزیستی میشود(لیاسکو ومکیر،۲۰۰۵). برون نظام، شامل روابط درون محیط (مثل مدرسه) است که به طور مستقیم در کودک تأثیر میگذارد و کلان نظام، شامل روابط اعضای کل جامعه و نهادها و موسسات است.
سرمایههای تحولی و نظریه شناختی - اجتماعی: از نظر لیاسکو و مکیر(۲۰۰۵)، بین مبانی یادگیری اجتماعی و سرمایه های تحولی ارتباط وجود دارد. مطابق نظر بندورا(۱۹۸۶)، ساختارهای اساسی نظریه شناختی اجتماعی به این شرح است: افراد رفتارهای درستی را به دلیل یادگیری مشاهده ای انجام می دهند. این مشاهده الگوهای رفتاری درست و مثبت کار کرد حمایت اجتماعی رادارد . یادگیری مشاهده ای مشابه مرزبندی ها و انتظارات سرمایه های تحولی بیرونی است ، که متمرکز بر الگوها ونقش هاست. تقویت ، پاسخ به رفتاری برای افزایش یا کاهش مجدد آن رفتار است. تقویت مثبت، تکرار مجدد رفتار را بدنبال دارد، تقویت بیرونی مرتبط با سرمایههای تحولی بیرونی (خانواده ، مدرسه و مرزبندیهای محله) است . در مجموع، سرمایههای تحولی با مبانی یادگیری اجتماعی ارتباط دارد.
سرمایههای تحولی و نظریه مشکل محور جیسر: جیسر نظریه مشکل محور خودرادر سال ۱۹۷۷ مطرح کرد. این نظریه ریشههای روانشناختی اجتماعی محکمی دارد و متمرکز بر ارتباطات سه نظام شخصیت، محیط ادراک شده و رفتاری است. هر سه نظام از متغیرهای مختلفی تشکیل شده است. پیامدهای سرمایههای تحولی بنسون و همکاران19 (۱۹۹۸ )، اسکلز( ۱۹۹۹)، اسکلز و تاکوگنا20(۲۰۰۷) از دادههای موسسه مینه سوتا21 به منظور بیان تاثیر سرمایههای تحولی بر زندگی جوانان استفاده کردهاند. هرچه افراد جوان، سرمایههای تحولی بالاتری داشته باشند، کمتر در رفتارهای مخاطره آمیز از قبیل خشونت، مصرف الكل، استفاده از مواد مخدر، روابط جنسی زودهنگام و بزهکاری درگیر می شوند. افراد با سرمایههای تحولی بالاتر و بیشتر انعطافپذیری بهتری را نشان میدهند، تابآورتر هستند و تمایلشان برای برتر بودن در مدرسه بالاست(جکسون22، ۲۰۱۰).
نتایج پژوهش آزادیان و همکاران(1399)، نشان داد بین سرمایههای تحولی درونی و بیرونی با پایستگی تحصیلی، رابطه مستقیم معنادار وجود دارد. همچنین پایستگی تحصیلی، رابطه سرمایههای تحولی درونی و بیرونی با بهزیستی تحصیلی را به‌صورت نسبی واسطه‌گری میکند، درنتیجه میتوان با افزایش سرمایههای تحولی، میزان پایستگی و به‌واسطه آن، بهزیستی تحصیلی دانشآموزان را بهبود بخشید. توسعه رفتارهای اجتماعی در بین نوجوانان، هدف ارزنده هر جامعه است. با استفاده از یک طرح پیمایشی مقطعی، مطالعهای به بررسی نقش سرمایه های تحولی بیرونی (مدرسه / دانشگاه ، دوستان و خانواده و مشارکت جامعه) و فردی (هدف در زندگی و خودمختاری شناختی) در توضیح رشد رفتارهای اجتماعی در میان نوجوانان مالزی پرداخت. نتایج نشان داد استقلال شناختی فقط با مشارکت جامعه ، دوستان و خانواده پیش بینی میشود، در حالی که هدف در زندگی توسط مدرسه / دانشگاه، دوستان و خانواده و تعامل با جامعه پیشبینی شده است که به نوبه خود رفتارهای اجتماعی در بین نوجوانان را پیشبینی میکندکه نشان از پیامدهای مثبت توسعه سرمایه های تحولی دارد(کائور و همکاران23، 2019). برپایه یافتههای پژوهش رضایی(1397)، مشخص شد تأثیر حمایت اجتماعی ادراک‌شده بر بهزیستی روان شناختی بیش از آن‌که مستقیم باشد غیرمستقیم و از طریق سرمایههای تحولی است. در نتیجه میتوان با افزایش حمایت‌های اجتماعی ادراک‌شده میزان سرمایههای تحولی و بهزیستی روان شناختی دانشآموزان را بهبود بخشید.
درس کار و فنّاوری از سال ۱۳۹۲ در نظام آموزش و پرورش رسمی کشور وارد شده است. هدف آن، تکمیل آموزش عمومی و راهنمایی و هدایت دانشآموزان برای انتخاب رشته بر اساس نیاز کشور، علایق و توانمندیهای دانشآموزان است. درس کار و فنّاوری نقش مهمی در آموزش مهارتهای زندگی و هدایت تحصیلی ـ حرفهای دانشآموزان دارد. این درس بیشتر بر مهارت‌ها و شایستگی‌ها مربوط به کار و فنّاوری تاکید دارد (اسمعیلی و همکاران، 1398). برنامه درسی کار و فناوری به عنوان یکی از برنامه های تعلیم و تربیت است که نقش مهمی در تحقق اهداف آموزش و پرورش ایفا میکند. آموزش و پرورش با توجه به نیاز کشور به شغل و مهارتهای فناورانه، درس کار و فناوری را تنظیم نموده است(ابوالحسنی و صفایی موحد، 1398). حوزه تربیت و یادگیری کار و فناوری، شامل کسب مهارت های عملی برای زندگی کار آمد و بهره ور و کسب شایستگی های مرتبط با فناوری و علوم وابسته به ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات، جهت تربیت فناورانه و زندگی سالم در فضای مجازی و نیز آمادگی ورود به حرفه و شغل در بخش های مختلف اقتصادی و زندگی اجتماعی است. با توجه به آموزه های اسلامی، کار و اشتغال از ارزش تربیتی برخوردار است و انسان از طریق کار، نفس سرکش را رام کرده و شخصیت وجودی خویش را صیقل داده، هویت خویش را تثبیت کرده و زمینه ارتقاء وجودی خویش را مهیا و امکان کسب روزی حلال و پاسخگویی به نیازهای جامعه را فراهم میآورد. آموزش فناوری، کار و مهارت آموزی، باعث پیشرفت فردی، افزایش بهره وری، مشارکت در زندگی اجتماعی و اقتصادی، کاهش فقر، افزایش در آمد و توسعه یافتگی خواهد شد. حوزه تربیت و یادگیری علوم انسانی و مطالعات اجتماعی به مطالعه کنش ها و تعاملات انسانی و توانایی ایجاد رابطه مثبت و سازنده با خلق حول محور رابطه با خدا؛ درک موقعیت و فراموقعیت و عناصر آن در ابعاد مختلف (زمان، مکان، عوامل طبیعی و اجتماعی و سنت های الهی حاکم بر فرد و جامعه) می پردازد و در پی تقویت و پرورش کنش های مطلوب، متناسب با نظام معیار اسلامی است. در این درس دانش آموزان توانایی لازم برای مشارکت آزادانه و آگاهانه در فعالیت های اجتماعی را کسب میکنند(سند تحول بنیادین آ.پ، 1390).
یکی از دغدغههای اصلی نظام های آموزشی، تلاش برای جستجوی راههایی برای ارتقاء عملکرد تحصیلی دانشآموزان است. عوامل روان شناختی مختلفی می توانند بر عملکرد تحصیلی تاثیر گذار باشند(امانی و کیانی، ۱۳۹۶). در این راستا هدف پژوهش حاضر آن است که از روی نمره سرمایه های تحولی درونی و بیرونی، به پیش بینی عملکرد دانش آموزان در دو درس کار و فناوری و مطالعات اجتماعی صورت بپردازد؛ لذا مطالعه حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که سرمایههای تحولی درونی و بیرونی در پیش بینی عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری و مطالعات اجتماعی دانش آموزان پایه نهم چه نقشی دارد؟
فرضیه کلی پژوهش، به این صورت است: بین ابعاد سرمایه تحولی درونی و بیرونی با عملکرد درس کارو فناوری و درس مطالعات اجتماعی دانش آموزان رابطه وجود دارد .فرضیه های جزئی، پژوهش به این صورت است: فرضیه 1: سرمایه تحولی وخرده مقیاس های سرمایه بیرونی(حمایت،توانمندسازی،محدوده ها وانتظارات واستفاده سازنده اززمان)، عملکرد تحصیلی درس فناوری را پیشبینی می کند. فرضیه 2: سرمایه تحولی وخردهمقیاسهای سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندیهای اجتماعی وهویت مثبت)، عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری را پیش بینی می کند. فرضیه 3: سرمایه تحولی وخرده مقیاس های سرمایه بیرونی(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها وانتظارات واستفاده سازنده اززمان)،عملکرد تحصیلی دانش آموزان دردرس مطالعات اجتماعی را پیش بینی می کند. فرضیه 4: سرمایه تحولی وخرده مقیاس های سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندیهای اجتماعی وهویت مثبت)، عملکرد تحصیلی دانشآموزان دردرس مطالعات اجتماعی را پیشبینی میکند.
روششناسی تحقیق
این تحقیق بر مبنای ماهیت و اهداف تحقيق، از نوع توصیفی است. علت تقسیم بندی این تحقیق در زمره توصیفی این است که تحقیقات توصیفی به مطالعه و بررسی وضع موجود و به وصف آنچه دست یافته است میپردازد، ولی میتواند از دستاوردهای تحقیق برای پیشنهاد یا طراحی مدل و یا طراحی سیستم استفاده نماید (خاکی 1379). تحقیق حاضر به لحاظ شيوه جمع آوری داده ها از نوع پیمایشی و از لحاظ روش تحلیل داده از نوع مطالعات همبستگی میباشد. پیمایشی است چون به دنبال گرد آوری نقطه نظرات دانشآموزان پایه نهم راجع به سرمایههای تحولی درونی و بیرونی، به صورت میدانی است؛ و همبستگی است چون به دنبال بررسی رابطه بین ابعاد سرمایههای تحولی و عملکرد درس کار و فناوری و مطالعات اجتماعی میباشد.
جامعه آماری تحقیق کلیه دانشآموزان پایه نهم استان قزوین بود. بر اساس آمار و ارقام سازمان آموزش و پرورش استان قزوین، در سال 1400تعداد دانش آموزان پایه نهم 18061 نفر بود که در این پژوهش حجم نمونه بر اساس جدول مورگان و کرچسی ، 376 نفر می باشد. برای حصول اطمینان بیشتر 600 دانش آموز با روش نمونه گیری خوشه ای سه مرحله ای انتخاب شدند. استان قزوین 14 منطقه دارد، که 2 منطقه و از هر منطقه 5 مدرسه و از هر مدرسه دو کلاس به روش تصادفی انتخاب شد. سوالات پرسشنامه(در قالب لینک و در بستر شاد) در اختیار دانش آموزان قرار گرفت.
روش
روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و میدانی است و از ابزار پرسشنامه نیز برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. مقياس سرمایههای تحولی توسط موسسه تحقیقاتی مینه سوتا در سال (2005) برای اندازه گیری سرمایههای تحولی طراحی شده است، مقياس سرمایههای تحولی برای سنجش دو مولفۀ سرمایههای تحولی درونی و سرمایه های تحولی بیرونی ساخته شده است. هر کدام از این دو مولفه شامل 4 بخش است و مقیاس سرمایه های تحولی در مجموع از هشت زیر مجموعه تشکیل شده است. ابعاد سرمایههای تحولی درونی شامل تعهد به یادگیری، ارزشهای مثبت، شایستگی های اجتماعی و هویت مثبت و ابعاد سرمایه های تحولی بیرونی شامل حمایت، توانمندسازی، محدوده ها وانتظارات و استفاده سازنده از زمان است. هر گونه ی این مقیاس از یک تا چهار نمره گذاری میشود. علاوه بر نمره پرسشنامه سرمایه های تحولی، 2 دسته نمره مربوط به نمرات پایان سال دانشآموزان در دو درس کار و فناوری که درسی عملی است و درس مطالعات اجتماعی که از زمره دروس نظری محسوب می گردد، نیز دریافت شد تا عملکرد دانشآموزان در این دو درس مشخص شود.
به منظور تعیین سهم متغیرهای مستقل در پیش بینی متغیر وابسته از تحلیل رگرسیون استفاده می شود. در تحلیل رگرسیون هدف پیشبینی تغییرات متغیر وابسته با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل است. با استفاده از رگرسیون چند متغیره، محقق میتواند رابطه خطی موجود بين مجموعهای از متغیرهای مستقل با یک متغیر وابسته را به شیوه ای مطالعه نماید که در آن، روابط موجود فیمابین متغیرهای مستقل نیز مورد ملاحظه قرار گیرد. وظیفه رگرسیون این است که به تبیین واریانس متغیر وابسته کمک کند و این وظیفه تا حدودی از طریق مشارکت متغيرها دو یا چند متغیر مستقل در این واریانس به انجام میرسند. تحلیل رگرسیون چند متغیره برای مطالعه تأثیرات چند متغیر مستقل در متغیر وابسته کاملا مناسب است. با استفاده از این تحلیل ها میتوان روابط موجود را استخراج و بررسی کرد و مدلسازی و دلایل موجود در پس زمینه الگوها را کشف کرد. همچنین میتوان درک بهتری از آنها به دست آورد و براساس آن پیشبینیهایی برای آینده انجام داد(کمپبل و کمپبل24، 2008).
یافتههای پژوهش
· بخش اول: یافتههای توصیفی تحقیق
جدول 1. شاخصهاي مركزي و پراكندگي متغیرهای سرمایه تحولی وسرمایه بیرونی ودرونی
آماره ها متغیرها | فراوانی | میانگین | انحراف استاندارد | حداقل نمره | حداکثر نمره | چولگی | کشیدگی | ||||||||
سرمایه تحولی | 376 | 75/140 | 27/16 | 47 | 164 | 33/1 | 223/0 | ||||||||
سرمایه بیرونی | 376 | 95/64 | 91/8 | 25 | 80 | 878/0 | 36/1 | ||||||||
سرمایه درونی | 376 | 80/75 | 60/8 | 21 | 84 | 84/1 | 405/0 | ||||||||
جدول(1)، شاخصهای مرکزی و پراکندگی متغیر های سرمایه تحولی وسرمایه بیرونی ودرونی را نشان میدهد ومقادیر چولگی وکشیدگی نشان میدهد که توزیع دادهها به سمت نرمال بودن میل دارد.
جدول 2. شاخصهاي مركزي و پراكندگي خرده مقیاس های سرمایه بیرونی(حمایت،توانمندسازی،محدوده ها وانتظارات واستفاده سازنده اززمان)
آماره ها متغیرها | فراوانی | میانگین | انحراف استاندارد | حداقل نمره | حداکثر نمره | چولگی | کشیدگی | ||||||||||||||||||||||||||||||||
حمایت | 376 | 91/19 | 18/3 | 8 | 24 | 01/1 | 01/1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
توانمندسازی | 376 | 49/13 | 10/2 | 4 | 16 | 08/1 | 24/1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
محدوده ها | 376 | 11/20 | 84/2 | 7 | 24 | 01/1 | 80/1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
استفاده اززمان | 376 | 44/11 | 66/2 | 4 | 16 | 419/0 | 183/0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
جدول(2)، شاخص های مرکزی و پراکندگی خرده مقیاس های سرمایه بیرونی(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها وانتظارات و استفاده سازنده اززمان)رانشان می دهد ومقادیر چولگی وکشیدگی نشان می دهد که توزیع داده ها به سمت نرمال بودن میل دارد .
جدول3. شاخص هاي مركزي و پراكندگي خرده مقیاس های سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندی های اجتماعی و هویت مثبت)
آماره ها متغیرها | فراوانی | میانگین | انحراف استاندارد | حداقل نمره | حداکثر نمره | چولگی | کشیدگی | ||||||||||||||||||||||||
تعهد یادگیری | 376 | 78/17 | 80/2 | 5 | 20 | 65/1 | 97/2 | ||||||||||||||||||||||||
ارزشهای مثبت | 376 | 07/22 | 47/2 | 6 | 24 | 92/1 | 56/1 | ||||||||||||||||||||||||
توانمندی اجتماعی | 376 | 67/21 | 70/2 | 6 | 24 | 72/1 | 47/1 | ||||||||||||||||||||||||
هویت مثبت
| 376 | 29/14 | 82/3 | 4 | 16 | 29/1 | 82/3 | ||||||||||||||||||||||||
جدول(3)، شاخصهای مرکزی و پراکندگی خرده مقیاسهای سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندی های اجتماعی و هویت مثبت) رانشان میدهد ومقادیر چولگی وکشیدگی نشان می دهد که توزیع دادهها به سمت نرمال بودن میل دارد.
جدول 4. شاخصهاي مركزي و پراكندگي نمرات دروس کار و فناوری ومطالعات اجتماعی
آماره ها متغیرها | فراوانی | میانگین | انحراف استاندارد | حداقل نمره | حداکثر نمره | چولگی | کشیدگی | ||||||||
عملکرد فناوری نهم | 376 | 35/19 | 03/2 | 5 | 20 | 5 | 20 | ||||||||
عملکرد مطالعات نهم | 376 | 94/18 | 94/1 | 3 | 20 | 3 | 20 | ||||||||
عملکرد فناوری هشتم | 376 | 81/19 | 822/0 | 9 | 20 | 9 | 20 | ||||||||
عملکرد مطالعات هشتم | 376 | 39/19 | 42/1 | 5 | 20 | 5 | 20 | ||||||||
جدول(4)، شاخصهای مرکزی و پراکندگی نمرات دروس کار و فناوری ومطالعات اجتماعی را نشان میدهد ومقادیر چولگی وکشیدگی نشان میدهد که توزیع دادهها به سمت نرمال بودن میل دارد.
· بخش دوم : استنباط داده ها
جدول5. ماتریس همبستگی بین متغیر سرمایه تحولی و سایر متغیرها
استفاده سازنده از زمان | محدوده ها | توانمند سازی |
حمایت
|
متغیر |
376/0 | 834/0 | 790/0 | 799/0 |
سرمایه تحولی
|
001/0 | 001/0 | 001/0 | 001/0 |
سطح معنی داری |
هویت مثبت
| توانمند سازی اجتماعی | ارزش های مثبت | تعهد برای یادگیری |
متغیر |
757/0 | 824/0 | 781/0 | 808/0 |
سرمایه تحولی
|
001/0 | 001/0 | 001/0 | 001/0 |
سطح معنی داری
|
مطالعات اجتماعی هشتم |
کار و فناوری هشتم |
مطالعات اجتماعی نهم |
کار و فناوری نهم |
متغیر |
141/0 | 163/0 | 197/0 | 098/0 |
سرمایه تحولی
|
001/0 | 001/0 | 001/0 | 001/0 |
سطح معنی داری
|
یافته های (جدول 5)، ماتریس همبستگی بین متغیر سرمایه تحولی و سایر متغیر هارا نشان می دهد ونتایج حاکی از آن است که همبستگی (رابطه) بین متغیر سرمایه تحولی و خرده مقیاس های آن وعملکرد دانش آموزان در درس های کار و فناوری ومطالعات اجتماعی معنی داراست، زیرا سطح معنی داری محاسبه شده از آلفای 05/0 کوچکتر است.
فرضیه های پژوهش
جدول 6. خلاصه مدل
مدل | ضریب همبستگی | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | برآورد خطای استاندارد | دوربین واتسون | ||||||
|
|
|
|
|
| ||||||
1 | 17/0 | 029/0 | 022/0 | 07/2 | 935/1 | ||||||
سرمایه تحولی وخرده مقیاس های آن(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها وانتظارات و استفاده سازنده اززمان)، در مجموع022/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری را پیش بینی میکنند(جدول 16).
جدول 7. مربوط به معني داري مدل
مدل | مجموع مجذورات | درجه آزادي | ميانگين مجذورات | Fمقدار | سطح معني داري | ||||
1 | رگرسيون | 81/72 | 5 | 16/34 |
| 001/0 | |||
| مقادير باقيمانده | 28/86 | 684 | 4/028 |
|
| |||
| كل | 2836/58 | 689 |
|
|
| |||
يافتهها نشان ميدهد كه مدل رگرسيوني از نظر آماري معنيدار است . زیرا( 05/0 (p< است در نتيجه شرايط استفاده از آزمون رگرسيون وجود دارد.
جدول 8. ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده
متغیرها |
ضرایب استاندارد نشده |
ضرایب استاندارد شده |
Tمقدار |
سطح معنی داری | |||||
عملکرددر درس کار و فناوری |
| B | انحراف استاندارد | Beta
|
|
| |||
مقادیرثابت | 12/17 | 691/0 |
| 78/24 | 001/0 | ||||
| سرمایه تحولی | 038/0 | 013/0 | 302/0 | 867/2 | 004/0 | |||
| حمایت | 001/0 | 042/0 | 002/0 | 034/0 | 973/0 | |||
| توانمندسازی | 032/0 | 060/0 | 033/0 | 534/0 | 593/0 | |||
| محدوده ها | 053/0 | 050/0 | 075/0 | 067/1 | 287/0 | |||
| استفاده اززمان | 138/0 | 039/0 | 181/0 | 541/3 | 001/0 | |||
یافته ها حاکی از این هستند که سرمایه تحولی وخرده مقیاس های بیرونی آن(حمایت،توانمندسازی،محدودیتها وانتظارات واستفاده سازنده اززمان)، در مجموع022/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری را پیش بینی میکنند. مقادیر بتای محاسبه شده نشان میدهد که مقدار بتای مربوط به متغیر سرمایه تحولی، برابر با 302/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد سرمایه تحولی دانش آموزان افزایش یابد، به میزان 30 درصد عملکرد تحصیلی آنان افزایش مییابد و مقدار بتای مربوط به استفاده سازنده از زمان، برابر با 181/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد استفاده سازنده از زمان افزایش یابد، اما نقش تبیین کنندگی سایرمتغیرها در تبیین عملکرد تحصیلی دانشآموزان، از نظر آماری معنیدار نیست.
جدول9. خلاصه مدل
مدل | ضریب همبستگی | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | برآورد خطای استاندارد | دوربین واتسون | ||||||
|
|
|
|
|
| ||||||
1 | 195/0 | 038/0 | 031/0 | 997/1 | 934/1 | ||||||
سرمایه تحولی وخردهمقیاسهای آن(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها و انتظارات واستفاده سازنده اززمان)، در مجموع031/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری را پیشبینی میکنند(جدول 9).
جدول 10. مربوط به معنيداري مدل
مدل | مجموع مجذورات | درجه آزادي | ميانگين مجذورات | Fمقدار | سطح معني داري | |||
1 | رگرسيون | 09/96 | 4 | 02/24 | 005/6 | 001/0 | ||
| مقادير باقيمانده | 49/2740 | 685 | 001/4 |
|
| ||
| كل | 58/36 | 689 |
|
|
| ||
يافتهها نشان ميدهد كه مدل رگرسيوني از نظر آماري معني دار است. زیرا( 05/0 (p< است در نتيجه شرايط استفاده از آزمون رگرسيون وجود دارد.
جدول 11. جدول ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده
متغیرها |
ضرایب استاندارد نشده |
ضرایب استاندارد شده |
Tمقدار |
سطح معنی داری | |||||
عملکرددر درس کار و فناوری |
| B | انحراف استاندارد | Beta
|
|
| |||
مقادیرثابت | 05/18 | 718/0 |
| 12/25 | 001/0 | ||||
| سرمایه تحولی | 022/0 | 013/0 | 176/0 | 733/1 | 044/0 | |||
| تعهدیادگیری | 181/0 | 047/0 | 250/0 | 879/3 | 001/0 | |||
| ارزش های مثبت | 035/0 | 051/0 | 043/0 | 683/0 | 495/0 | |||
| توانمندی اجتماعی | 014/0 | 054/0 | 019/0 | 269/0 | 788/0 | |||
| هویت مثبت | 158/0 | 060/0 | 159/0 | 637/2 | 001/0 | |||
یافتهها حاکی از این هستند که سرمایه تحولی وخرده مقیاسهای درونی آن(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندی های اجتماعی و هویت مثبت)، در مجموع031/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری را پیش بینی میکنند. مقادیر بتای محاسبه شده نشان میدهد که مقدار بتای مربوط به متغیر سرمایه تحولی، برابر با 176/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد سرمایه تحولی دانشآموزان افزایش یابد ، به میزان 18 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس فناوری افزایش مییابد و مقدار بتای مربوط به تعهد یادگیری، برابر با 250/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد تعهدیادگیری دانشآموزان افزایش یابد،25 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس فنآوری افزایش می یابد و مقدار بتای هویت مثبت، برابر با 159/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد هویت مثبت دانشآموزان افزایش یابد،16 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس کار و فناوری افزایش مییابد. اما نقش تبیینکنندگی سایرمتغیرها در تبیین عملکرد تحصیلی دانشآموزان، از نظر آماری معنیدار نیست.
جدول 12. خلاصه مدل
مدل | ضریب همبستگی | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | برآورد خطای استاندارد | دوربین واتسون | ||||||
|
|
|
|
|
| ||||||
1 | 220/0 | 048/0 | 041/0 | 897/1 | 887/1 | ||||||
سرمایهتحولیبیرونی وخردهمقیاسهای آن(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها و انتظارات و استفاده سازنده اززمان)، در مجموع041/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس مطالعات اجتماعی دانشآموزان را پیشبینی میکنند(جدول 12).
جدول 13. مربوط به معني داري مدل
مدل | مجموع مجذورات | درجه آزادي | ميانگين مجذورات | Fمقدار | سطح معني داري | |||||
1 | رگرسيون | 93/124 | 5 | 2/994 | 94/6 | 001/0 | ||||
| مقادير باقيمانده | 83/2463 | 684 | 60/3 |
|
| ||||
| كل | 75/2588 | 689 |
|
|
| ||||
يافتهها نشان ميدهد كه مدل رگرسيوني از نظر آماري معنيدار است . زیرا( 05/0 (p< است در نتيجه شرايط استفاده از آزمون رگرسيون وجود دارد.
جدول 14. جدول ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده
متغیرها |
ضرایب استاندارد نشده |
ضرایب استاندارد شده |
Tمقدار |
سطح معنی داری | |||||
موفقیت در درس مطالعات |
| B | انحراف استاندارد | Beta
|
|
| |||
مقادیرثابت | 23/15 | 653/0 |
| 31/23 | 001/0 | ||||
| سرمایه تحولی | 051/0 | 012/0 | 426/0 | 09/4 | 004/0 | |||
| حمایت | 031/0 | 040/0 | 050/0 | 773/0 | 440/0 | |||
| توانمندسازی | 092/0 | 057/0 | 100/0 | 623/1 | 105/0 | |||
| محدوده ها | 038/0 | 047/0 | 075/0 | 056/0 | 418/0 | |||
| استفاده اززمان | 071/0 | 037/0 | 181/0 | 098/1 | 053/0 | |||
یافتهها حاکی از این هستند که سرمایه تحولی وخردهمقیاسهای بیرونی آن(حمایت، توانمندسازی، محدوده ها و انتظارات و استفاده سازنده اززمان)، در مجموع041/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس مطالعات اجتماعی دانش آموزان را پیشبینی میکنند. مقادیر بتای محاسبه شده نشان میدهد که مقدار بتای مربوط به متغیر سرمایه تحولی، برابر با 426/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد سرمایه تحولی بیرونی دانشآموزان افزایش یابد، به میزان 43 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس مطالعات اجتماعی افزایش مییابد، اما نقش تبیین کنندگی سایرمتغیرها در تبیین موفقیت تحصیلی دانشآموزان، از نظر آماری معنیدار نیست.
جدول 15. خلاصه مدل
مدل | ضریب همبستگی | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | برآورد خطای استاندارد | دوربین واتسون | ||||||
|
|
|
|
|
| ||||||
1 | 274/0 | 075/0 | 068/0 | 871/1 | 882/1 | ||||||
سرمایه تحولی وخرده مقیاسهای سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری، ارزش های مثبت، توانمندی های اجتماعی وهویت مثبت)، در مجموع068/0 واریانس موفقیت تحصیلی درس مطالعات اجتماعی را پیشبینی میکنند(جدول 15).
جدول 16. مربوط به معني داري مدل
مدل | مجموع مجذورات | درجه آزادي | ميانگين مجذورات | Fمقدار | سطح معني داري | |||
1 | رگرسيون | 51/194 | 5 | 90/38 | 11/11 | 001/0 | ||
| مقادير باقيمانده | 25/2394 | 684 | 50/3 |
|
| ||
| كل | 75/2588 | 689 |
|
|
| ||
جدول 17. جدول ضرایب استاندارد شده و استاندارد نشده
متغیرها |
ضرایب استاندارد نشده |
ضرایب استاندارد شده |
Tمقدار |
سطح معنی داری | |||||
موفقیت در درس مطالعات |
| B | انحراف استاندارد | Beta
|
|
| |||
مقادیرثابت | 20/16 | 673/0 |
| 07/24 | 001/0 | ||||
| سرمایه تحولی | 011/0 | 012/0 | 095/0 | 958/0 | 338/0 | |||
| تعهدیادگیری | 210/0 | 044/0 | 304/0 | 81/4 | 001/0 | |||
| ارزش های مثبت | 073/0 | 048/0 | 093/0 | 52/1 | 130/0 | |||
| توانمندی اجتماعی | 067/0 | 050/0 | 093/0 | 32/1 | 188/0 | |||
| هویت مثبت | 053/0 | 056/0 | 056/0 | 950/0 | 342/0 | |||
یافتهها حاکی از این هستند که سرمایه تحولی وخرده مقیاس های سرمایه درونی(تعهد برای یادگیری،ارزش های مثبت، توانمندی های اجتماعی وهویت مثبت)، در مجموع068/0 واریانس عملکرد تحصیلی درس مطالعات اجتماعی را پیشبینی میکنند. مقادیر بتای محاسبه شده نشان میدهد که مقدار بتای مربوط به متغیر تعهدیادگیری، برابر با 304/0است. به این معنی که چنانچه یک واحد تعهدیادگیری دانشآموزان افزایش یابد، به میزان 30 درصد موفقیت تحصیلی آنان در درس مطالعات اجتماعی افزایش مییابد. اما نقش تبیینکنندگی سایرمتغیرها در تبیین موفقیت تحصیلی دانشآموزان در درس مطالعات اجتماعی، از نظر آماری معنیدار نیست.
بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر با هدف نقش سرمایه های تحولی درونی و بیرونی در پیشبینی عملکرد تحصیلی درس کار و فناوری و مطالعات اجتماعی دانشآموزان پایه نهم، انجام شد. هرچه منابع حمایتی دانشآموزان بیشتر و کارآمدتر باشد، بروندادهای تحولی بالایی مانند موفقیت و بهزیستی تحصیلی شکل می گیرد (اسمیت و باركر، ۲۰۰۹). از طریق غنی سازی محیط اجتماعی دانشآموزان و پرورش توانمندی های فردی آن ها، افزون بر تأثیرگذاری مستقیم بر بروندادهای تحصیلی، برای شناخت عوامل واسطه ای از جمله پایستگی تحصیلی نیز تلاش کرد. با توجه به اینکه امروزه در سطح بین المللی از چارچوب نظری سرمایههای تحولی در جهت ارتقای تحول مثبت نوجوانان استفاده میشود (سایورستن و دیگران، ۲۰۱۹)، بنابراین در مقیاس جزئی به مدیران مدارس و در مقیاس کلی به برنامهریزان درسی پیشنهاد میشود، در تدراک برنامه های آموزشی، زیرمجموعههای سرمایههای تحولی درونی و بیرونی مورد توجه قرار گیرد و از رهگذر تقویت سرمایههای تحولی در افراد، شاهد بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان در دروس عملی و نظری باشیم. یکی از سرمایه تحولی حاصل از حمایت اجتماعی، توانمندسازی است که مشارکت والدین در تحصیل، یکی از شاخص های آن است. بر این اساس، وقتی والدین فعالانه در کمک به نوجوان برای موفقیت در تحصیل درگیر میشوند، در حقیقت یک سرمایه تحولی در اختیار او گذاشتهاند که با تکیه بر آن می تواند امور تحصیلی و وظایف واگذار شده از سوی مدرسه و جامعه را انجام دهد. پژوهشها تأیید می کنند که افزایش حمایت بر گرایش مثبت به مدرسه (لی، ۱۹۸۴) و ساختن یکی از مؤلفههای سرمایه های تحولی یعنی جو صمیمی مدرسه مؤثر است(رضایی و همکاران، 1397). سرمایههای تحولی در برگیرنده ارتباط‌ها، فرصت‌ها، ارزش‌ها و مهارت‌هایی است که احتمال موفقیت نوجوانان را در مدرسه افزایش میدهد، موجب کاهش رفتارهای مخاطره‌آمیز در محیط میشود، و نقش حفاظتی و حمایتی برای سلامت روان شناختی آنان ایفا میکند(گلستانه و همکاران، 1396).
نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که رابطه بین متغیر سرمایه تحولی و خرده مقیاس های آن وعملکرد دانشآموزان در درس های کار و فناوری و مطالعات اجتماعی معنیداراست، و اگر یک واحد تعهدیادگیری دانشآموزان افزایش یابد،25 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس کار و فناوری افزایش مییابد، چنانچه یک واحد هویت مثبت دانشآموزان افزایش یابد،16 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس کار و فناوری افزایش مییابد. چنانچه یک واحد سرمایه تحولی دانشآموزان افزایش یابد، به میزان 30 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس کار و فناوری، افزایش مییابد. که با نتایج مطالعه مهدی نژاد و غفاری(1398)، همسو است، که نقش واسطه‌ای تعهد در رابطه بین سبک هویت و رفتار غیرمولد تحصیلی تأیید شد و سبک هویت فرد از طریق تأثیر بر تعهد، رفتار غیرمولد تحصیلی را پیشبینی میکند.
چنانچه یک واحد سرمایه تحولی بیرونی دانش آموزان افزایش یابد، به میزان 43 درصد عملکرد تحصیلی آنان در درس مطالعات اجتماعی افزایش مییابد، و در صورتی که یک واحد تعهدیادگیری دانش آموزان افزایش یابد، به میزان 30 درصد موفقیت تحصیلی آنان در درس مطالعات اجتماعی افزایش مییابد که با نتیجه مطالعه رضایی و همکاران(1397)، که نشان دادند، با افزایش سرمایههای تحولی درونی و سرمایة روان شناختی میتوان شرایط ایجاد درگیری تحصیلی دانشآموزان را فراهم ساخت، و یافتههای گلستانه و همکاران(1396)، که نشان دادند سرمایه روان شناختی نقش واسطه‌ای در رابطه بین سرمایههای تحولی و پیشرفت تحصیلی دارد و با در نظر گرفتن متغیرهایی چون نقش سرمایههای تحولی و افزایش سرمایه روان شناختی میتوان میزان پیشرفت تحصیلی دانشآموزان را ارتقاء داد، همسو است. بر این اساس پیشنهادهای ذیل ارائه می گردد:
1- مدارس با برگزاری منظم کارگاه هایی به منظور افزایش آگاهی والدین، بر نقش حمایتی خانواده ها تاکید کنند.
2- اگر روش تربیتی والدین مبتنی بر همدلی، درک متقابل و دادن استقلال به نوجوان باشد، فرد هویت سازگارآن های را کسب میکند، بنابراین ارتقاء مهارتهای فرزندپروری والدین می تواند در شکلگیری هویت مثبت و در نتیجه افزایش نمره سرمایههای تحولی دانشآموزان و بهبود عملکرد تحصیلی تاثیرگذار باشد.
3- فرد در حین شکلگیری هویت از ارزشهای جامعه و فرهنگ به عنوان معیار مقایسه‌ای با ارزش‌هایی که برای خود انتخاب کرده استفاده میکند؛ فعالیت فرهنگسراها در راستای درونی کردن ارزش های مثبت نوجوانان زمینه ساز توسعه سرمایههای تحولی نوجوانان خواهد بود.
4- تشکیل نهادهای مردمی که (نوجوانان در بطن کار قرار گیرند) به حفاظت از محیط زیست میپردازند یا نسبت به ایمنسازی شهر و شهروندان حساس هستند، می تواند در توانمندسازی نوجوانان موثر باشد.
5- برنامهریزی برای اوقات فراغت نوجوانان از اهمیت ویژهای برخوردار است، این برنامهریزیها باید به گونهای انجام شود که همه نیازمندیهای نوجوان از جنبههای مختلف، فردی، اجتماعی و دینی و... مورد توجه قرار گیرد. داشتن ساعات عبادت منظم میتواند به توسعه سرمایههای تحولی دانشآموزان بینجامد.
محدودیتها
پژوهشگران برای انجام این مطالعه با محدودیت هایی مواجه بودند، از جمله دریافت مجوز از آموزش و پرورش و توزیع پرسشنامه ها در بین دانشآموزان فرایندی دشوار بود.
قدردانی
پژوهشگران بر خود لازم می‌دانند از کلیه شرکت‌کنندگان در این پژوهش در استان قزوین، سپاسگزاری نمایند.
منابع
- ابوالحسنی، زهرا؛ صفایی موحد، سعید(1398). ارائة چارچوب پیشنهادی برای برنامه درسی کار و فناوری مقطع متوسطه اول با تأکید بر الگوی کلاس معکوس، پژوهش در برنامه ریزی درسی، ۱۶(۶۱)، ۱-۱۳.
اسمعیلی، مهدی؛ بهرامی، محسن؛ خلیل ارجمندی، محمد اسماعیل؛ سوسن آبادی فراهانی، فاطمه؛ شجاعی اردکانی، مجید، صادق، معصومه، ضیغمی، حسن، طرزی، ملیحه، فرجاد، سارا، کیانی، سحر، گودرزی، رسول، مصطفوی، محمد؛ مکی نیری، علی؛ نیازی، مرتضی؛ نیک نژاد، بهنام(1398). کار و فنّاوری پایۀ نهم، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
امانی، ملاحت؛ کیانی،عارفه(1396). بررسی رابطه کمال گرایی و عملکرد تحصیلی: نقش میانجی خودنظم بخشی و خودکارآمدی تحصیلی، فصل‌نامه پژوهش‌های کاربردی روان شناختی، 8(2)، 51-68.
آزادیان بجنوردی، ماه؛ بختیارپور،سعید؛ مکوندی، بهنام؛ احتشام زاده، پروین. (1399). سرمایه های تحولی درونی و بیرونی و بهزیستی تحصیلی: نقش واسطه ای پایستگی تحصیلی. روان شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی،16(64)، 426-436.
برک، لورا آ(2001). روان شناسی رشد، ترجمه یحیی سید محمدی، 1385، انتشارات ارسباران.
پاپالیا، دایان ای؛ وندکاس الدز، سالی ؛ داسکین فلدمن، روت(1399). روان شناسی رشد و تحول انسان(ترجمه: داوود عرب قهستانی، هامایک آوادیسیانس، حمیدرضا سهرابی، فروزنده داورپناه، افسانه حیات روشنایی، سیامک نقشبندی)، تهران: انتشارات رشد.
خاکی، غلامرضا(1379). روش تحقیق در مدیریت، تهران: انتشارات علمی.
رضائی ورمزیار، مرادعلی(1397). رابطه بین حمایت های اجتماعی ادراک شده با بهزیستی روان شناختی: نقش واسطه ای سرمایه های تحولی، روان شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 15(58)، 175-188.
رضائی ورمزیار، مرادعلی؛ سعدی پور، اسماعیل؛ ابراهیمی قوام، صغرا؛ دلاور، علی؛ اسدزاده، حسن(1397). الگوی ساختاریِ نقشِ میانجیِ سرمایههای تحولی درونی و سرمایه روان شناختی در پیوند بین سرمایههای تحولی بیرونی و درگیری تحصیلی دانشآموزان، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7(1), 9-37.
سپهرنوش مرادی، فاطمه، حجازی، الهه. (1397). رابطه سرمایه های تحولی خانواده، مدرسه و سایرین با بهزیستی روان شناختی: نقش واسطه ای امید. مجله دست آوردهای روان شناختی 25(2)، 73-90.
سکاران، اوما(1386). روشهای تحقیق در مدیریت، (ترجمه: محمود شیرازی، محمد صائبی)، تهران: موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی.
سند تحول بنیادین(1390)، نسخه مشهد مقدس.
گلستانه، موسی؛ سلیمانی، لیلا؛ دهقانی، یوسف (1396). رابطه سرمایههای تحولی و پیشرفت تحصیلی: با نقش میانجی سرمایه روان شناختی، مجله دست آوردهای روان شناختی، 24(1)، 127-150.
محسنی، نیک چهر(1383). نظریه ها در روان شناسی رشد، تهران: نشر پردیس.
مهدی‌نژاد، زهرا؛ غفاری، مجید(1398). سبک‌های هویت و رفتار غیرمولد تحصیلی: نقش واسطه‌ای تعهد و خودنظم‌جویی رفتاری، روان شناسی تحولی: روانشناسان ایرانی، 16(61)، 61-71.
لطف آبادی، حسین(1394). روان شناسی رشد2، تهران: انتشارات سمت.
Benson, P. L., Scales, P. C., & Syvertsen, A. K. (2011). The contribution of the developmental assets framework to positive youth development theory and practice. Advances in Child Development and Behavior, 41, 197-230.
Campbell, D., & Campbell, S. (2008). Introduction to Regression and Data Analysis, Paper Presented at the Statlab Workshop Series.
Jackson, C.(2010). A study of the relationship between the developmental assets framework and the academic success of at-risk elementary to middle school transitioning students. Dellas Baptist university.
Kaur, A, Norhafezah, Y, Awang, H, Ramli,R, Dalib,S, Mohd Sani, M, Isa, N.(2019). The role of developmental assets for prosocial behaviours among adolescents in Malaysia, Children and Youth Services Review, 4(1),107.
Liasko, E.Mackyer, J.(2005). Relationships among developmental assets jage ,smoking behaviors among youthy, Indiana university.
Roehlkepartain, E, Blyth, D.(2020). Developmental Assets, The Encyclopedia of Child and Adolescent Development, https://doi.org/10.1002/9781119171492.wecad341.
Smith, L. H., & Barker, E. (2009). Exploring youth development with diverse children: Correlates of risk, health, and thriving behaviors. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 14, 12-21.
Syvertsen, A. K., Scales, P. C., & Toomey, R. B. (2019). Developmental assets framework revisited: confirmatory analysis and invariance testing to create a new generation of assets measures for applied research. Applied Developmental Science, 1-16.
Tsai, M C, Ng,J, Yu,Y F, Strong,C, Hsieh, Y P, Lin, Y Ch, Lin,Ch Y.(2021).Adolescent developmental assets and longitudinal weight status and psychosocial health outcomes: Exploratory analysis from a youth cohort study in Taiwan, Pediatrics & Neonatology, Available online 21 May 2021.
[1] Papalia et al
[3] Tsai et al
[4] Roehlkepartain & Blyth
[5] Steven
[6] Commitment to learning
[7] Positive value
[8] Social competence
[9] Positive identity
[10] Support
[11] Empowerment
[12] Boundary
[13] constructive use of Time
[14] Benson et al
[15] Bronfenbrenner
[16] Bandura
[17] Jessor
[18] Liasko& .Mackyer
[19] Benson et al
[20] Scales and Tacogna
[21] Institute of Minnesota
[22] Jackson
[23] Kaur et al
[24] Campbell & Campbell