شناسایی ضرورت طراحی برنامه درسی توانمندسازی راهبران آموزشی و تربیتی در دوره ابتدائی

محورهای موضوعی : علوم تربیتی

حبیبه خاندوزی ¹ , علی اصغر بیانی ^{2 *} , حسن صائمی ³ , محمد مهدی نادری ⁴ , مریم صفری ⁵

1 - گروه علوم تربیتی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. ایمیل: [e-mail]
2 - گروه علوم تربیتی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. (نویسنده مسئول) ایمیل: [e-mail]
3 - گروه علوم تربیتی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. ایمیل: [e-mail]
4 - گروه فلسفه، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. ایمیل: [e-mail]
5 - گروه علوم تربیتی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، آزادشهر، ایران. ایمیل: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1404/04/05 تاریخ پذیرش : 1404/06/17 تاریخ انتشار : 1404/06/30

کلید واژه: برنامه درسی, توانمندسازی, راهبران, دوره ابتدائی.,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش شناسایی ضرورت طراحی برنامه درسی توانمندسازی راهبران آموزشی و تربیتی در دوره ابتدائی بود. این پژوهش با رویکرد کیفی انجام شد. 19 صاحب‌نظر از حوزه‌های مختلف از جمله علوم‌تربیتی، روانشناسی، جامعه‌شناسی و همچنین راهبران آموزشی و تربیتی به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده و در فرایند مصاحبه‌ها شرکت نمودند. داده‌ها ازطریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و تعاملی تا رسیدن به حد اشباع نظری گردآوری شدند. یافته‌های به دست آمده از فرایند کدگذاری داده‌ها نشان داد که ضرورت طراحی برنامه درسی توانمندسازی راهبران آموزشی و تربیتی در دوره ابتدائی دارای سه مقوله اصلی افزایش اثربخشی برنامه‌های توانمندسازی راهبران (هشت مقوله فرعی: انسجام رویه در توانمندسازی راهبران، مشارکت فعال راهبران در برنامه‌های توانمندی خود، ضرورت پیوند برنامه‌های توانمندسازی راهبران به نیازهای واقعی معلمان، آگاهی از مشکلات مرتبط با توانمندی راهبران، افزایش کیفیت عملکردی راهبران، بهبود کیفیت آموزشی معلمان، بهبود کیفیت آموزشی مدارس و کاهش اقدامات نظارتی و کنترلی بر عملکرد راهبران)، افزایش دانش و آگاهی راهبران از برنامه‌های توانمندسازی (دو مقوله فرعی: اهمیت توجه به راهبران به عنوان راهنما و مشاور معلمان و آگاهی راهبران از اهمیت توانمندسازی خود) و ایجاد زیرساخت برای برنامه‌های توانمندسازی (دو مقوله فرعی: آماده‌سازی عوامل ساختاری در توانمندسازی راهبران و آماده‌سازی عوامل مدیریتی در توانمندسازی راهبران) است. با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده می‌توان نتیجه‌گیری نمود که تدوین برنامه درسی توانمندسازی برای راهبران از یک سو می‌تواند کیفیت عملکردی آن‌ها را افزایش دهد و از سوی دیگر با اثرگذاری بر روی عملکرد آموزشی معلمان، دستیابی به اهداف و انتظارات نظام آموزشی را تسهیل نماید.

چکیده انگلیسی:

The aim of this study was to identify the necessity for designing a curriculum that empowers educational and training leaders at the primary school level. A qualitative approach was used. Nineteen experts from diverse fields, including educational sciences, psychology, sociology, and experienced educational leaders, were selected through purposive sampling and participated in semi-structured interviews. Data collection continued until theoretical saturation was achieved. The findings from the data coding process revealed that the necessity of developing a curriculum to empower educational and training leaders in elementary schools can be categorized into three main areas: (1) Enhancing the effectiveness of leadership empowerment programs, with eight subcategories: procedural coherence in leader empowerment, active participation of leaders, linking programs to the real needs of teachers, awareness of issues related to empowerment, improving leadership performance, enhancing teacher education quality, improving school educational quality, and reducing supervisory and control measures on leader performance; (2) Increasing leaders' knowledge and awareness of empowerment programs, with two subcategories: the importance of viewing leaders as guides and advisors to teachers, and leaders' understanding of the significance of their own empowerment; and (3) Creating the infrastructure for empowerment programs, with two subcategories: preparing structural factors for leader empowerment and preparing managerial factors for leader empowerment. Based on these findings, it can be concluded that developing an empowerment curriculum for educational and training leaders will not only enhance their performance quality but also contribute to achieving the goals and expectations of the educational system by positively impacting teacher performance.

منابع و مأخذ:

ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. مجله پژوهش، (3)2، 44-15.
حبیبی، حمدالله؛ عظیمی آقبلاغ، احد و مدنی، سیدهادی (1400). واکاوی عملکرد حرفه‌ای راهبران آموزشی- تربیتی از منظر مدیر آموزگاران و معلمان مدارس ابتداییِ چند پایة روستایی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، (4)12، 110-88.
خدمتی، حسن؛ بهرنگی، محمدرضا و سورانی یانچشمه، رضا (1402). طراحی الگوی مدیریت آموزش و یادگیری توانمندساز کارکنان. رهبری آموزشی کاربردی، (3)4، 36-19.
خوشحال، فاطمه؛ سرگلزایی، علیرضا و وظیفه، زهرا (1403). شناسایی مؤلفه‌های الگوی توانمندسازی کارکنان نظام اداری برمبنای هوشمندی سازمانی ‌و روابط بین فردی. مدیریت و چشم انداز آموزش، (1)6، 314-292.
شاهزاده تیمورلو، حوریه؛ خدایاری، عباس؛ نوربخش، مهوش و علی دوست قهفرخی، ابراهیم (1399). طراحی الگوی توانمندسازی معلمان تربیت بدنی با رویکرد سند چشم انداز1404 جمهوری اسلامی ایران. پژوهش در ورزش تربیتی، (8)18، 112-91.
شیخ‌آبادی، ایران؛ باقری، مهدی و جاهد حسینعلی (1403). شناسایی مولفه‌های نظارتی راهبران آموزشی و تربیتی مدارس ابتدایی به منظور ارائه الگوی جامع برای آموزش و پرورش. جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، (1)10، 304-295.
طالبی، اکرم؛ خورسندی، علی و غیاثی، سعید (1402). تحلیل انتقادی سیاست‌های توانمندسازی معلمان. پژوهش‌های رهبری آموزشی، (26)7، 135-104.
فریدنیا، حسین؛ قربانی، محمد حسین و هاتفی افشار، لعیا (1402). طراحی الگوی توانمندسازی مدیران وزارت ورزش و جوانان با رویکرد جانشین پروری. مدیریت منابع انسانی در ورزش، (1)11، 230-209.
فضائلی‌گاه، حسین؛ معقول، علی؛ اکبری، احمد و رضایی‌فر حمید (1402). الگوی توانمندسازی اخلاقی و روانشناختی مدیران مدارس. اخلاق در علوم و فناوری، 18، 26-18.
عابدی‌نیا، افشین؛ معینی‌کیا، مهدی و قربان‌زاده طوالرود پایین، پدرام (1399). مطالعه کیفیت خدمات راهبران آموزشی و تربیتی از دیدگاه معلمان مدارس چندپایه. رویکردی نو در علوم تربیتی، (1)2، 86-78.
علوی، سید عباس؛ موسوی، سید مرتضی؛ صادقی نصب، محسن و اسدی، اسماعیل (1401). الگوی توانمندسازی منابع انسانی در سازمان‌های دفاعی دانش‌محور (نمونه‌پژوهی: اداره تحقیقات و جهاد خودکفایی آجا). مدیریت منابع انسانی، (4)12، 91-73.
غلامی علوی، صدیقه؛ حاتمی، جواد؛ مهرمحمدی، محمود و طلایی، ابراهیم (1402). طراحی و اعتبارسنجی الگوی صلاحیت حرفه‌ای راهبران آموزشی در دوره ابتدایی. مطالعات برنامه درسی، (68)18، 222-197.
کدخدا، مرتضی؛ پورشافعی، هادی و قاسمی، سیدعلیرضا (1404). جایگاه، نقش و چالش‌های راهبران آموزشی: پژوهشی کیفی. رهبری آموزشی کاربردی، مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین.
ملائی، جواد؛ حقیقی، مسعود و نصرالهی، محمد (1402). طراحی الگوی توانمندسازی منابع انسانی با رویکرد دیجیتال در سازمان نظام پزشکی به روش کیفی و کمی. مجله علمی پژوهشی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران، (1)41، 74-53.
نادری بنی، ناهید؛ کرمی، حسین و قضاوی، منصوره (1402). رویکرد آمیخته در شناسایی نقش‌های راهبران آموزشی و تأثیرشان بر بهبود فرایند یاددهی‌ـ‌یادگیری. رویکردهای نوین آموزشی، (2)18، 78-55.
نارنجی ثانی، فاطمه؛ سیفی، علی؛ خزاعی‌فر، سیدمهدی و تیزهوش، فاطمه (1400). طراحی الگوی شایستگی‌های حرفه‌ای راهبران تربیتی در نظام آموزش ابتدایی. تدریس پژوهی، (3)9، 281-250.
Berhanu, K. Z. (2025). Strategies principals used to develop teachers’ psychological empowerment in primary schools, Ethiopia: qualitative study. Current Psychology, 44(2), 864-881.
Celik, O.T., Sari, T., & Karagozoglu, A.A. (2024). A Systematic Literature Review of Research on Teacher Empowerment. Urban Education, 00420859241301073.
Delgosha, S., & Annabi, M. (2024). Designing a human resource empowerment model for pharmacists in pharmacies in Tehran. Journal of Pharmacoeconomics and Pharmaceutical Management, 10(2), 1-11.
Flaherty, A. (2018). Power and empowerment in schools. Contemporary Pedagogies in Teacher Education and Development, 23, 1-23.
Grassini, S. (2023). Shaping the future of education: Exploring the potential and consequences of AI and ChatGPT in educational settings. Education Sciences, 13(7), 692-703.
Holfelder, A.K. (2019). Towards a sustainable future with education? Sustainability Science, 14(4), 943-952.
Hoque, K.E., & Atheef, M. (2024). A review of human resource management practices and their impact on school performance (2012–2022). Human Resources Management and Services, 6(1), 3392-3392.
Kang, M.M., Park, S., & Sorensen, L. C. (2022). Empowering the frontline: internal and external organizational antecedents of teacher empowerment. Public Management Review, 24(11), 1705-1726.
Kiral, B. (2025). Teacher Empowerment as a Structure Supporting Teachers’ Development: Principals’ Practices and Ideal Empowerment. SAGE Open, 15(2), 21582440251339309.
Malik, R.S. (2018). Educational challenges in 21st century and sustainable development. Journal of Sustainable Development Education and Research, 2(1), 9-20.
Qutni, D., Kristiawan, M., & Fitriani, Y. (2021). Human resource management in improving the quality of education. Scientific Journal of Education, 2(2), 354-366.
Runhaar, P. (2017). How can schools and teachers benefit from human resources management? Conceptualizing HRM from content and process perspectives. Educational Management Administration & Leadership, 45(4), 639-656.
Spreitzer, G.M. (2008). Taking stock: A review of more than twenty years of research on empowerment at work. Handbook of Organizational Behavior, 1, 54-72.
Tan, C. (2024). Future-readiness and its educational implications: A Daoist interpretation. Research in Comparative and International Education, 19(2), 224-238.
Vicente, R.S., Reomero, J. I., Flores, L.C., Amora, M.S., & Almagro, R.E. (2024). Comparative analysis of two educational systems in both basic and higher education between Japan and Singapore. Asian Journal of Education and Social Studies, 50(1), 114-135.
Visone, J.D. (2018). Empowerment through a teacher leadership academy. Journal of Research in Innovative Teaching & Learning, 11(2), 192-206.
Yakubova, G.M. (2024). Priorities of Educational System Technology. University Research Base, 323-327.
Yalçın, M.T., Atasoy, R., & Göçen, A. (2025). Trust, Professionalism and Empowerment: How School Leaders Shape Instructional Practices. European Journal of Education, 60(2), e70087.