اثر مهاجرت و شهرنشینی بر اشتغال غیررسمی در مناطق مختلف ایران (روش شاخص های چندگانه-علل چندگانه (MIMIC))

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

محمد ستاری فر ¹ (عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)
حمیدرضا زارعی ² (کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)
نوشین شکری ³ (کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان،ایران.)

تاریخ دریافت : 1394/07/08 تاریخ پذیرش : 1394/09/11 تاریخ انتشار : 1393/12/20

کلید واژه: اشتغال غیر‌رسمی, نابرابری‌های منطقه‌ای, توسعه نامتعادل, مهاجرت و شهرنشینی, روش شاخص های چندگانه-علل چندگانه,

چکیده مقاله :

در طول دهه های اخیر اشتغال غیررسمی در کشور، با نسبت متفاوت در مناطق مختلف گسترش یافته است. در راستای تبیین بخشی از این گستردگی، این تحقیق در صدد آن است که با استفاده از نظریات مهاجرت، به بررسی نقش مهاجرت و شهرنشینی به کلان‌شهرهای توسعه‌یافته‌تر ایران در گسترش اشتغال غیررسمی در آن ها، از طریق روش شاخص های چندگانه-علل چندگانه در رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری بپردازد. همچنین در مدل‌سازی اشتغال غیررسمی، از برخی ویژگی های جمعیتی شاغلین غیررسمی شامل، نسبت افراد با تحصیلات پایین، سن بالا، روستایی بودن و جزء شاغلین زن بودن در یک منطقه نسبت به سایر مناطق که یک منطقه را مستعد حجم اشتغال غیر رسمی بالاتر می کند، استفاده نموده‌ایم. با توجه به در دسترس بودن اطلاعات آمارنامه های استانی و کشوری و سر شماری های عمومی نفوس و مسکن و طرح های آماری و پژوهشی مختلف تا سال ۱۳۸۵، از داده‌ها در دوره ۱۳۸۵-۱۳۵۵ استفاده گردیده است. نتایج حاصل از آزمون مدل بیانگر آن است که مهاجرت و شهرنشینی به کلان‌شهرها و مناطق توسعه‌یافته تر باعث گسترش اشتغال غیررسمی در این مناطق گردیده است. همچنین نتایج حاکی از آن است که هرچه نسبت جمعیت با ویژگی های مذکور در یک منطقه بالاتر باشد، اشتغال غیر رسمی در آن منطقه بیشتر است

منابع و مأخذ:

1)      اسدی، مرتضی. (١٣٦٩). رشد نامتوازن و دوگانگی در اقتصاد ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، (٤٢).

2)      باباحیدری، ساغر. (١٣٨٠). اندازه­گیری و بررسی عوامل موثر بر اشتغال در بخش غیر­رسمی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

3)      باقری، فریده، عرب مازیار یزدی، علی، بانویی، علی‌اصغر، ورمزیار، حسن. (١٣٨١). روش اندازه­گیری بخش غیر­رسمی در ایران. طرح مطالعاتی، پژوهشکده آمار، مرکز آمار ایران.

4)      پناهی، حسن. (١٣٧٠). توسعه اقتصادی ایران تحت شرایط دوگانگی. پایان‌نامه، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

5)      حبیبی، کیومرث، قرخلو، مهدی. (١٣٨١). تحلیل مهاجرت در ارتباط با سطح توسعه­یافتگی استان­های کشور با استفاده از تکنیک برنامه­ریزی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، (۸١).

6)      رنانی، محسن، اکبری، الهه. (١۳۸٤). بررسی بخش غیر­رسمی قابل ارتقاء در ایران. طرح تحقیق، معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، تهران.

7)      رنانی، محسن و همکاران. (١۳٨٢). بررسی ساختار اشتغال در بخش غیر­رسمی استان اصفهان. طرح پژوهشی، سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان اصفهان.

8)      زاهدانی زاهد، سعید. (١٣٦٩). حاشیه‌نشینی، دانشگاه شیراز، شیراز.

9)      زیاری، کرامت الله، جلالیان، اسحاق. (١۳۸٧). مقایسه شهرستان­های استان فارس بر اساس شاخص­های توسعه ١٣٧٥-١٣٥٥. جغرافیا و توسعه، (١١).

10)   ۱۰.شکیبایی، علیرضا، رئیس پور، علی. (١۳۸٦). بررسی روند تحولات اقتصاد سیاه در ایران: رویکرد پویا. فصلنامه پژوهش­های اقتصادی شش(٣).

11)   شوماخر، لومکس. (١٣٨٨). مدل­سازی معادلات ساختاری. ترجمه­ی قاسمی، وحید. انتشارات جامعه‌شناسان، تهران.

12)   صابری، علی. (١٣٨٩). پیش­بینی نرخ تورم با استفاده از نماگرهای پیشرو. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده اقتصاد، تهران.

13)   تودارو، مایکل. (١٣٨٣). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه فرهادی غلامعلی. انتشارات کوهسار، تهران.

14)   فرهمند شکوفه، (۱۳۸۶). تحلیل فضایی توسعه شهری در ایران (تعامل شهر و اقتصاد). پایان­نامه دکتری، دانشگاه اصفهان.

15)   قره‌باغیان، مرتضی. (١٣٧١). رشد و توسعه جلد اول. انتشارات نی، تهران.

16)   عباسی نژاد، حسین، رفیعی امام، علی‌نقی. (١٣٨٥). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، (٧٢).

17)   عرب مازیار یزدی، علی. (١٣٨٤). اقتصاد سیاه در ایران. انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، تهران.

18)   گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد. (٢٠٠٣)، سازمان برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی-اجتماعی و انتشارات، تهران.

19)   لهسایی زاده، عبدالعلی. (١٣٦٨). نظریات مهاجرت، انتشارات نوید، تهران.

20)   نایب، سعید. (١٣٧۸). بررسی ساختار بازار کار بخش غیر­رسمی شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

21)    Bulutay, T., Tasti, E. (2004). Informal sector in the Turkish labor market. Turkish Economic Association، Discussion paper 2004(22).

22)    Dell’Anno, R.، Schneider, F. (2006).The Shadow Economy of Italy and other OECD Countries: What do we know?.Forthcoming on Journal of Public Finance and Public Choice.

23)    Top of Form

24)    Funkhouser،E. (1996). The urban informal sector in Central America: Household survey evidence. World Development، 11(24)،1737-1751.

25)    Gulzar, A.،Junaid, N.، Haider, A.(2012). What Is Hidden، In The Hidden Economy Of Pakistan? Size، Causes، Issues And Implications. The Pakistan development review، 49(4) 665-704.

26)    Hassmanns, R. (2004). Measuring the informal economy: From employment in the informal sector to informal employment. ILO Geneva, Working paper (53).

27)    Henley, A., Arabsheibani, G. R., Carneiro, F. G. (2009). On Defining and Measuring the Informal Sector: Evidence from Brazil. World Development  37( 5), 992–1003.

28)    Jonasson, E. (2011). Informal employment and the role of regional governance. Review of development economics, 15(3), 429-441.

29)    Macias, J. B. (2008). Modeling the informal economy in Mexico: A structural equation approach. Working Paper. Department of Economics, Ca Foscari university of Venice.

 

 

پیوست-ضمیمه ۱: شکل ۲-نتایج آزمون مدل شاخص های چندگانه-علل چندگانه در نرم‌افزار لیزرل

 

X1 متغیر قابل‌مشاهده نسبت جمعیت زیر دیپلم به کل،X2 متغیر قابل‌مشاهده نسبت جمعیت روستایی به کل، X3 متغیر قابل‌مشاهده نسبت جمعیت بالای ۶۰ سال به کل، X4 متغیر قابل‌مشاهده نسبت جمعیت فعالان زن به کل، X5 متغیر قابل‌مشاهده درصد مهاجرت به کل، Y1 متغیر قابل‌مشاهده نسبت اشتغال به کل، Y₂ متغیر قابل‌مشاهده نسبت مصرف به کل، Inf اشتغال غیررسمی

 

پیوست-ضمیمه ۳: نتایج آزمون مدل

L I S R E L  8.54BYKarl G. Jöreskog & Dag Sörbom

Goodness of Fit Statistics

Sample Size = 103,Number of Iterations = 17

Lsril Estimates (Maximum Likelihood)

Degrees of Freedom = 4

Minimum Fit Function Chi-Square = 2.67 (P = 0.85)

Root Mean Square Error of Approximation (RMSEA) = 0.0

90 Percent Confidence Interval for RMSEA = (0.0;0.0)

Chi-Square for Independence Model with 15 Degrees of Freedom = 1054.59

Independence AIC = 1066.59,Model AIC = 36.00, Saturated AIC = 42.00

Independence CAIC = 1088.40, Model CAIC = 101.43, Saturated CAIC = 118.33

Normed Fit Index (NFI) = 1.00,Non-Normed Fit Index (NNFI) = 1.00

Root Mean Square Residual (RMR) = 0.00019, Standardized RMR = 0.0070

Goodness of Fit Index (GFI) = 0.99

Adjusted Goodness of Fit Index (AGFI) = 0.94

Parsimony Goodness of Fit Index (PGFI) = 0.14

Time used:    0.047 Seconds