ارزیابی تاب‌آوری اقتصادی-اجتماعی و انسجام اجتماعی شهری (مورد مطالعه: زنان شاغل فرهنگی شهر ملایر)
سبا شیرمحمدی
1
(
گروه علوم اجتماعی،واحد اراک،دانشگاه آزاد اسلامی،اراک،ایران
)
حمید بورقانی فراهانی
2
(
گروه علوم اجتماعی،واحد اراک،دانشگاه آزاداسلامی،اراک،ایران
)
نرگس مولایی
3
(
2استادیارگروه علوم اجتماعی،واحد اراک،دانشگاه آزاد اسلامی،اراک،ایران
)
کلید واژه: انسجام اجتماعی شهری, تاب‌آوری اقتصادی, تاب‌آوری اجتماعی, زنان شاغل فرهنگی, ملایر,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تاب‌آوری اقتصادی و اجتماعی زنان شاغل فرهنگی (معلمان) در آموزش و پرورش شهر ملایر در تقویت انسجام اجتماعی شهری،انجام شده است. رویکرد پژوهش کمی و روش آن توصیفی-تحلیلی بوده که با روش نمونه‌گیری خوشه ای چند مرحله ای 302 نمونه به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند داده‌ها از طریق پرسشنامه ترکیبی استاندارد و محقق ساخته با طیف لیکرت ۵ گزینه‌ای جمع‌آوری شد. یافته‌های کمی نشان داد تاب‌آوری اقتصادی (میانگین ۲.۷) بالاتر از تاب‌آوری اجتماعی (میانگین ۲.۵) است. نتایج آزمون فریدمن (۳۲۵.۴۵ χ²=)برای تاب آوری اقتصادی،( ۵۱۰.۷۸ χ²=) وبرای تاب آوری اجتماعی، ۰.۰۰۱ p< اهمیت استقلال مالی زنان شاغل فرهنگی را تأیید کرد، اما نارضایتی از درآمد و ضعف شبکه‌های حمایتی چالش‌های اصلی بودند. زنان با تحصیلات بالا و تجربه کاری متوسط از طریق مشارکت در شبکه‌های حرفه‌ای و مدنی (مانند انجمن‌های آموزشی و ....)، انسجام ارگانیکی و پیوندهای ضعیف اجتماعی را تقویت می‌کنند. با این حال، فشارهای اقتصادی و تغییرات اجتماعی- فرهنگی انسجام شهری را تهدید می‌کند. نتایج با نظریه‌های بکر، پاتنام و کاستلز همخوان است که بر تعادل بین استقلال مالی و پیوندهای اجتماعی تأکید دارند. این مطالعه نیاز به سیاست‌های حمایتی (افزایش حقوق، تقویت شبکه‌های اجتماعی) را برای ارتقای تاب‌آوری و انسجام اجتماعی شهری برجسته می‌کند و تحقیقات طولی را برای پایداری شهری پیشنهاد می‌دهد.
چکیده انگلیسی :
The present study was conducted with the aim of examining the role of economic and social resilience of employed women teachers in the Department of Education of Malayer in strengthening urban social cohesion. The research adopted a quantitative approach and a descriptive–analytical method. Using multi-stage cluster sampling, a sample of 302 participants was selected. Data were collected through a combined standardized and researcher-made questionnaire with a five-point Likert scale. The quantitative findings indicated that economic resilience (M = 2.7) was higher than social resilience (M = 2.5). The results of the Friedman test (χ² = 325.45 for economic resilience; χ² = 510.78 for social resilience, p < 0.001) confirmed the importance of women’s financial independence, while dissatisfaction with income and weak support networks were identified as the main challenges. Women with higher education and moderate work experience contributed to reinforcing organic solidarity and weak social ties through participation in professional and civic networks (e.g., educational associations and local cultural activities). Nevertheless, economic pressures and socio-cultural changes were found to threaten urban cohesion. The findings are consistent with the theories of Becker, Putnam, and Castells, which emphasize the balance between financial independence and social bonds. This study highlights the need for supportive policies (e.g., increasing salaries, strengthening social networks) to enhance resilience and urban social cohesion, and suggests longitudinal research for sustainable urban development.
فهرست منابع 1. ابراهیمی، مهدی و همکاران. (1400). تحلیلی بر وضعیت تحلیل پذیری برنامه‌ریزی کاربردی اراضی طرح جامع شهر ملایر . فصلنامه علمی پژوهشی بوم شناسی شهری
2. اعزازی،شهلا.(1401).جامعه شناسی خانواده، با تأکید بر ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر.تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.چاپ نهم
3. بوردیو،پی یر.(1401).نظریه بازتولید اجتماعی، آموزش،جامعه و فرهنگ.ترجمه تهمتن برومند.تهران:انتشارات اندیشه احسان
4. جعفری مهرآبادی، مریم و همکاران(1396).ویژگی های اجتماعی-اقتصادی زنان شغل بخش غیر رسمی(مورد مطالعه: منطقه2 شهررشت).فصلنامه آمایش محیط.سال دهم.شماره سی و هفتم.صص99-122
5. چاره جو ، فرزین(1401).- تأثیر کیفیت‌های محیط مصنوع بر سرزندگی و انسجام اجتماعی (نمونه موردی: محلات شهر سنندج).فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری.دوره 10-شماره34.صص155-178
6. ریتزر،جورج.داگالاس جی.گودمن.(1393). نظریه جامعه شناسی مدرن . ترجمه خلیل میرزایی.تهران: انتشارات جامعه شناسان.چاپ دوم
7. روشه، گی.(1395).تغییرات اجتماعی. ترجمه منصور وثوقی .تهران: نشر نی چاپ بیست و ششم
8. رخشانی نسب، حمید و همکاران.(1400). ارزیابی و تحلیل تأثیر مؤلفه های سرمایه اجتماعی در توسعه شهری ((مطالعه موردی: شهر زابل).مجله مهندسی جغرافیایی سرزمین. دوره پنجم شماره 1 (پیاپی 9)
9. سیدان،فریبا.(1397). زنان و کیفیت زندگی(با نگاهی بر کیفیت زندگی زنان شهری).تهران: انتشارات تیسا،چاپ اول
10. سام آرام،عزت ا....و همکاران(1396). تبیین و بررسی مفهوم تاب آوري اجتماعی و ارزیابی تحلیلی شاخص هاي اندازه گیري آن. فصلنامه برنامه ریزي رفاه و توسعه اجتماعی، سال هشتم، شماره 32.صص28-2
11. سو ،آلوین.( 1386) تغییر اجتماعی و توسعه مروری بر نظریات نوسازی وابستگی و نظام جهانی. ترجمه محمود حبیبی مظاهری. تهران :پژوهشکده مطالعات راهبردی.چاپ اول
12. شمس،مجید و همکاران.(1397). مؤلفه های سرمایه اجتماعی در نواحی مختلف شهري(مطالعه موردی:برازجان).فصلنامه آمایش محیط.سال یازدهم.شماره چهل و دوم.صص113-117
13. غفاری،غلامرضا و همکاران.(1390).کیفیت زندگی،شاخص توسعه اجتماعی.تهران: انتشارات شیرازه.چاپ دوم
14. -قاضوی،محمدجواد و همکاران(1401).تاب آوری اقتصادی خانواده ها،مؤلفه ها و راهکارها.مجله علمی- تخصصی اسلام پژوهان.سال نهم.شماره بیست و چهارم
15. معیدفر،سعید و همکاران.(1394).زنان و زندگی شهری.تهران: انتشارات مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران
16. -نیازی،محسن و همکاران.(1402).طراحی مدل فراترکیب تاب آوری معلمان.فصلنامه آموزش و پرورش متعالی.دوره سوم.شماره سوم.صص13-27
17. Adger WN. Social and ecological resilience: Are they related? Prog Hum Geogr. 2000;24(3):347-64.
18. Becker GS. A treatise on the family (Enlarged ed.). Cambridge, MA: Harvard University Press; 2000.
19. Bridges D, Bamberry L, Jenkins S, Krivokapic-Skoko B. Resilience for gender inclusion: Developing a model for women in male-dominated occupations. Gend Work Organ. 2023;30(1):1-22.
20. Briguglio L, Cordina G, Farrugia N, Vella S. Conceptualising and measuring economic resilience. In: Briguglio L, Stern RM, Gupta SB, editors. Economic vulnerability and resilience in small-island developing states. London: Commonwealth Secretariat; 2014. p. 265-8
21. Garmezy N. Resilience and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. Am Behav Sci. 2001;34(4):416-30.
22. Hall CE, Wehling H, Stansfield J, South J, Brooks SK, Greenberg N, et al. Examining the role of community resilience and social capital on mental health in public health emergency and disaster response: A scoping review. BMC Public Health. 2023;23(1):2482.
23. Nussbaum MC. Women and human development: The capabilities approach. Cambridge: Cambridge University Press; 2000.
24. Putnam RD. Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon & Schuster; 2000.
25. Sakketa TG. Urbanisation and social cohesion: Theory and empirical evidence from Africa. IDOS Discuss Pap. 2023;16:1-34.
26. Suwena KR, Irwansyah MR, Suwendra IW. Women's role in family economic resilience: Study on female farmers in Songan Village. Adv
27. Econ Bus Manag Res. 2021;197:135-40.