ارزیابی تأثیر ملاحظات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی در ساخت هتل‌های پایدار در ایران
رضا گودرزی
1
(
گروه فناوری معماری، گرایش مدیریت پروژه و ساخت، دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا دانشگاه تهران، تهران، ایران
)
محمود گلابچی
2
(
گروه فناوری معماری، دانشکده معماری، دانشگاه تهران، تهران، ایران
)
محمدحسین محمودی ساری
3
(
دانشیار گروه مدیریت پروژه و ساخت، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، استان تهران، شهر تهران
)
کلید واژه: هتل‌های پایدار, ملاحظات زیست‌محیطی, تأثیرات اجتماعی, موانع اقتصادی, یکپارچه‌سازی سیاست‌ها, مشارکت ذینفعان, توسعه گردشگری پایدار,
چکیده مقاله :
می‌توان با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در ساخت هتل‌های کشور به الزامات پایداری و منافع حاصل از آن نزدیک شد. این مطالعه با شیوه داده‌های آمیخته و تحلیل آنها در ساخت هتل‌های پایدار در ایران انجام شده است. داده‌های کمّی از طریق پرسشنامه محقق‌ساخته با 15 متغیر جمع‌آوری و با روش تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) استخراج شدند، در حالی که داده‌های کیفی از مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با نخبگان حوزه گردشگری و محیط زیست به دست آمد. نتایج تحلیل عامل اکتشافی نشان داد که عواملی مانند "حاکمیت محیط‌زیستی جامع" (برای زنان)، "مدیریت منابع و فناوری" (برای مردان) و "یکپارچه‌سازی سیاست‌های محیط زیستی" (برای دارندگان مدرک دکتری و مشاوران) نقش کلیدی در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با توسعه پایدار ایفا می‌کنند. تحلیل کیفی نیز چالش‌هایی مانند کمبود منابع آب، تحریم‌های اقتصادی، تعارض فرهنگی و ضعف مشارکت محلی را برجسته کرد. یافته‌های تلفیقی نشان دادند که رویکردی یکپارچه با تمرکز بر نوآوری فناورانه (مانند استفاده از پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های بازیافت آب)، مشارکت ذینفعان (شامل جوامع محلی و بخش خصوصی) و سیاست‌های حمایتی دولتی ضروری است. به‌ویژه، تفاوت‌های نگرشی بر اساس جنسیت (مانند توجه بیشتر زنان به حاکمیت محیط زیستی)، سطح تحصیلات (تخصص‌گرایی دکترها در فناوری) و سابقه کار (نگرش عملیاتی افراد با تجربه) اهمیت طراحی استراتژی‌های تطبیقی را برجسته کردند. بر اساس یافته‌ها، پیشنهاداتی مانند تدوین قانون جامع توسعه پایدار هتل‌سازی، استفاده از مدل‌های تأمین مالی نوین مانند BOT و صکوک سبز و ایجاد کمیته‌های مشورتی محلی برای تقویت مشارکت جامعه ارائه شد. در نهایت، یکپارچه‌سازی ابعاد زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی به عنوان کلید موفقیت در صنعت گردشگری پایدار ایران معرفی شد.
چکیده انگلیسی :
This study explores the integration of environmental, social, and economic factors in sustainable hotel development in Iran. Using a mixed-methods approach, it identifies key dimensions through quantitative analysis (EFA of 15 variables) and qualitative interviews with experts. Three main factors emerged: Environmental Governance, Resource & Technology Management, and Policy Integration, with perspectives varying by gender, education, and expertise. Major challenges include water scarcity, economic sanctions, cultural issues, and limited community involvement. The research emphasizes the need for integrated strategies combining technological innovation, stakeholder collaboration, and supportive policies. Tailored approaches based on stakeholder backgrounds are recommended. Proposed solutions include legislative frameworks, innovative financing (e.g., BOT, Green Sukuk), and local advisory committees. The study concludes that sustainability in Iran’s tourism sector depends on harmonizing environmental, social, and economic priorities. Comparison with previous studies shows alignment with global challenges and innovation in providing a localized framework for Iran. Practical proposals include the formulation of support rules, the use of green technologies and the strengthening of local participation. This framework not only contributes to the sustainable development of Iran's tourism industry, but can also be used as a model for other developing countries with similar challenges.
درودی، ا.، زندمقدم، م.، کرکه آبادی، ز. (1402) طراحی منظر شهری پایدار مبتنی بر مشارکت مردمی در مدیریت نوین کلان شهرها (نمونه موردی: پهنه رودکی واقع در منطقه یازده شهر تهران)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 16 شماره 62، 107-124. خالدی، ش.، حبیب، ف. ماجدی،ح. (1402). نوآوری و فناوری های بام سبز، با تاکید بر منطقه یک تهران، فصلنامه آمایش محیط، دوره 16 شماره 61، 175-192.
دولت جمهوری اسلامی ایران (1395). برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. تهران: دفتر برنامه‌ریزی و بودجه.
رضایی، م. و احمدی، س. (1400). نقش مشارکت جامعه محلی در توسعه پایدار هتل‌ها. مجله مطالعات گردشگری ایران، 8(2)، 78-92.
رکن الدین افتخاری، ع.، ایمانی خوشخو، م.، پورطاهری، م.، پورجم علویجه، ا. (1398). تحلیل بعد اجتماعی مدیریت کارآفرینی پایدار در صنعت هتلداری (مورد مطالعه: هتل های 4 و 5 ستاره شهر تهران)، نشریه مطالعات اجتماعی گردشگری، سال سوم شماره 2، صص: 123-142.
شفیعی ثابت، ن.، هراتی فرد، س. (1398). توانمندسازی ذینفعان محلی برای مشارکت در توسعه پایدار گردشگری با نقش میانجی اثرات ادراک شده از گردشگری، نشریه برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 8(29)، 71-90.
شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1387). سند چشم‌انداز 1404. تهران: دفتر برنامه‌ریزی و بودجه.
ضرغام بروجنی، ح. و حیدری، ا. (1395). تاثیر رسانه های نوین بر توسعه استراتژی های گردشگری در راستای اهداف سند چشم انداز بیست ساله کشور افق (1404). میراث و گردشگری، 1(2)، 13-25.
علوی، س.؛ نظم فر، ح؛ حسن زاده، م. (1401). تحلیل رقابت پذیری گردشگری ایران در مقایسه با رقبای سند چشم-انداز 1404. جغرافیا و مطالعات محیطی، 11(42 )، 170-189.
موسوی، م. و شمس، م. (1403) شناسایی عوامل موثر بر تحقق شهر خلاق با رویکرد توسعه پایدار شهری، فصلنامه آمایش محیط، دوره 17 شماره 64، 73-88.
Attaran, M, & Celik, BG (2023). Digital Twin: Benefits, use cases, challenges, and opportunities. Decision Analytics Journal, Elsevier. Bagheri, M., Shojaei, P., Jahromi, S. A., & Kiani, M. (2020). Proposing a model for assessing green hotels based on ecological indicators. Tourism and Hospitality Research, 20(4), 406–422. https://www.jstor.org/stable/26990895
Caber, M. (2025). Human–machine interaction in tourism. Current Issues in Tourism, 1. https://doi.org/10.1080/13683500.2025.2487147
Chandrappa, R, and Das, DB (2024). Solid waste management: Principles and practice., books.google.com, https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=A2b8EAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR7&dq=construction+waste+management&ots=84L5YjJzsZ&sig=7yjcM_N2hbtsIh1RtSMeF5G2JQU
Dube, K., Nhamo, G., Kilungu, H., Hambira, W. L., El-Masry, E. A., Chikodzi, D., … Molua, E. L. (2023). Tourism and climate change in Africa: informing sector responses. Journal of Sustainable Tourism, 32(9), 1811–1831.
Guo, F., Wang, J, & Song, Y. (2022). How to promote sustainable development of construction and demolition waste recycling systems: Production subsidies or consumption subsidies?. Sustainable Production and Consumption, 32, 407-423.
Hao, X, Li, Y, Ren, S, Wu, H, & Hao, Y (2023). The role of digitalization on green economic growth: Does industrial structure optimization and green innovation matter?. Journal of environmental management, Elsevier, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301479722020771
Jacob, M., Florido, C., Domínguez-Quintero, A. and Payeras, M. (2025), Circular Economy Practices in the Hotel Industry: An Urban Destination Versus a Sun and Beach Island Destination. Sustainable Development. https://doi.org/10.1002/sd.3432
Josimović, M., Ćoćkalo, D., Osmanović, S., Cvjetković, M., & Radivojević, N. (2025). The Influence of Competitiveness Factors on Sustainable Business Performance in the Hotel Industry: From the Perspective of the Perception of Hotel Service Users. Sustainability, 17(5), 2277.
Lee, H., Kim, J., & Park, S. (2022). Community participation in sustainable hotel development: A qualitative study from Australia. Journal of Sustainable Tourism, 30(2), 321-339.
Li, J. M., Liu, K. X., Xie, J. F., & Wu, H. Y. (2024). How Does Human-Robot Collaboration Affect Hotel Employees’ Proactive Behavior? International Journal of Human–Computer Interaction, 1–15.
Liu, X., & Li, J. (2018). Host Perceptions of Tourism Impact and Stage of Destination Development in a Developing Country. Sustainability, 10(7), 2300.
Makoondlall-Chadee, T., & Bokhoree, C. (2024). Environmental Sustainability in Hotels: A Review of the Relevance and Contributions of Assessment Tools and Techniques. Administrative Sciences, 14(12), 320.
Mateoc-Sîrb, N., Albu, S., Rujescu, C., Ciolac, R., Țigan, E., Brînzan, O., Mănescu, C., Mateoc, T., & Milin, I. A. (2022). Sustainable Tourism Development in the Protected Areas of Maramureș, Romania: Destinations with High Authenticity. Sustainability, 14(3), 1763.
Pan, Y, & Zhang, L (2023). Integrating BIM and AI for smart construction management: Current status and future directions. Archives of Computational Methods in Engineering, Springer, https://doi.org/10.1007/S11831-022-09830-8
Popely, D.R., & Moreno-Melgarejo, A. (2020). Water management strategies in hotels in arid regions: results and implications from a case study on Gran Canaria island (Spain).
Regona, M., Yigitcanlar, T., Hon, C, & Teo, M. (2024). Artificial intelligence and sustainable development goals: Systematic literature review of the construction industry. Sustainable Cities and Society, 108, 105499, ISSN 2210-6707.
Rezaei, M., & Ahmadi, S. (1400). The role of local community participation in sustainable hotel development. Iranian Journal of Tourism Studies, 8(2), 78-92.
Shafiei Sabet, N., & Haratifard, S. (1398). The impact of local community participation on sustainable tourism development. Iranian Journal of Tourism Studies, 7(1), 45-60.
Sinha, A., Driha, O.M., & Balsalobre-lorente, D. (2020). Tourism and inequality in per capita water availability: is the linkage sustainable? Environmental Science and Pollution Research, 27, 10129-10134.
Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. SAGE Publications.
Strippoli, R.; Gallucci, T.; Ingrao,C. Circular economy and sustainable development in the tourism sector – An overview of the truly-effective strategies and related benefits, Heliyon, Volume 10, Issue 17, ISSN 2405-8440. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e36801.
United Nations World Tourism Organization (UNWTO). (2022). Tourism and the sustainable development goals. Retrieved from https://www.unwto.org/sustainable-development-goals
Williams, J. (2023). Circular cities: planning for circular development in European cities. European Planning Studies, Taylor &Francis, https://doi.org/10.1080/09654313.2022.2060707
Yamamoto, E.M., Sayama, T., & Takara, K. (2021). Impact of Rapid Tourism Growth on Water Scarcity in Bali, Indonesia. Indonesian Journal of Limnology.