تبیین و سنجش سویه‌های تأثیرگذار بر دل‌بستگی به مکان در طراحی مرکز خلاقیت کودکان (نمونه موردی: کودکان 6 تا 10 سال ساکن محله شهرک غرب شهر تهران)

محورهای موضوعی : روانشناسی محیطی

غزاله لشکری ¹ , مریم نوری ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیارو عضو هیئت‌علمی گروه معماری، واحد شهریار، دانشگاه آزاد اسلامی، شهریار، ایران

تاریخ دریافت : 1402/04/10 تاریخ پذیرش : 1402/06/25 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: پیوند اجتماعی, کودک, هویت مکان, دل‌بستگی به مکان, وابستگی به مکان, علایق مکانی,

چکیده مقاله :

واژه دل‌بستگی به مکان به تأثیر عاطفی یک مکان اشاره دارد که افراد به لحاظ حسی و فرهنگی به آن جذب می‌شوند. همچنین مبنای نحوه ادراک مکان افراد از کودکی و نحوه ارتباط وی با آن، باعث ایجاد دل‌بستگی به مکان در آن‌ها می‌شود. پژوهشگران کودکان را به‌عنوان موجوداتی اجتماعی و پویا با نیازهای خاص در نظر می‌گیرند که همواره با محیط فیزیکی و اجتماعی اطرافشان در تعامل‌اند و مفاهیم متمایزی در زمینه‌ای معین در ذهنشان ایجاد می‌شود. بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت در فاصله سنی 2 تا 10 سال روی می‌دهد ، بنابراین تبیین و سنجش سویه‌های تأثیرگذار بر دل‌بستگی به مکان در طراحی مرکز خلاقیت کودکان در سنین 6-10 سال موردبررسی این پژوهش قرار گرفت. هدف و یا سؤال اصلی تحقیق: شناسایی و سنجش سویه‌های تأثیرگذار بر دل‌بستگی به مکان در طراحی مرکز خلاقیت کودکان 6 تا 10 سال است. روش تحقیق این پژوهش دارای ماهیت کیفی و روش آن، توصیفی غیرآزمایشی و از نوع همبستگی است. در این پژوهش، پس از جمع‌آوری اطلاعات و اسناد گذشته به روش‌ کتابخانه‌ای، داده‌ها از طریق تحلیل محتوا و استدلال منطقی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. سپس 120عدد پرسش‌نامه در میان کودکان رده سنی 6 تا 10 سال در میان محله شهرک غرب تهران که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب‌شده بودند، توزیع شد. سپس اطلاعات در محیط نرم‌افزاری با اعمال آزمون‌های آماری شاپیرو- ویلک با توجه به فرضیات تحقیق، تجزیه‌وتحلیل گردید. مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتیجه سنجش تأثیرگذاری و سنجش سویه‌های تأثیرگذار بر دل‌بستگی به مکان در طراحی مرکز خلاقیت کودکان توسط کودکان نشان داد که به ترتیب اسن سویه ها در اولویت کودکان هستند. وابستگی مکان با 35 درصد، پیوند اجتماعی با 28 درصد در رتبه دوم، دل‌بستگی عاطفی با 20 درصد کسب‌شده از کل در رتبه سوم و سویه هویت مکان با 17 درصد در اولویت آخر در مقایسه با سایر سویه ها قرارگرفت.

چکیده انگلیسی:

The term attachment to a place refers to the emotional impact of a place that people are attracted to in a sensory and cultural sense, and it is a symbolic connection with a place that is formed by people to a specific place or a land by giving common cultural emotional and sensory meanings. It is also the basis of how a group or individual perceives a place and how he relates to it; Therefore, investigating the features that cause attachment to place in children is an essential matter that has been addressed in this research. Constructivist researchers consider children as social beings, autonomous and dynamic with special wants and needs which always interact with the physical and social environment around them, and distinct concepts are created in their minds in a certain field. The best development time for creativity occurs between the ages of 2 and 10 years. Also, no institution has specifically taken over the empty space between school and home, so in this research, a creative center for children of 6 to 10 years is considered.The main question of this research is what are the characteristics of the creativity center of 6-10 year old children with the approach of attachment to the place? In this regard, this qualitative and descriptive-analytical research was conducted based on the review of library resources. Then, the data was collected by distributing 120 questionnaires among children aged 6 to 10 years in the neighborhood of Shahrek Gharb, Tehran, who were selected by purposive sampling. This information is in the software environment of S. P. S. It was analyzed by applying appropriate statistical tests according to the research hypotheses. The result of the analysis showed that among the 4 factors of attachment to the place, in order, the attachment to the place with 35% had the highest share among the variables and was placed in the first priority is Social connection with 28% is ranked second, emotional attachment is ranked third with 20% of the total, and place identity variable is ranked last with 17% compared to other variables.

منابع و مأخذ:

1. آزادی، مصطفی و تقی پور، ملیحه و نصیبی، صدیقه. 1396. بررسی دل‌بستگی به مکان در میان کودکان (نمونه موردی: محله بازارچه قصر دشت شیراز). نشریه معماری و شهرسازی ایران، شماره 13، دوره 8.
2. اکبری، محسن و ابراهیم پور از بری، مصطفی و اقدامی تطفی، مریم.1399. تأثیر نوستالژی درک شده بر دل‌بستگی به مکان، نشریه مطالعات مدیریت گردشگری، شماره 44، دوره 13.
3. بشارت، محمدعلی و کریمی، کیومرث و رحیمی نژاد، عباس.1385. بررسی رابطه سبک‌های دل‌بستگی و ابعاد شخصیت. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.
4. بهروزی، مریم وزرآبادی، زهراسادات.1401. شناسایی عوامل تاثیرگذاربرارتقاحس دلبستگی به مکان. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، شماره 4، صص 124-109.
5. پور جعفر، محمدرضا و ایزدی، محمد سعید و خبیری، سمانه.1394. دل‌بستگی مکانی؛ بازشناسی مفهوم، اصول و معیارها. فصلنامه علمی دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم تحقیقات
6. حسینی، افضل السادات. 1388. ماهیت خلاقیت و شیوه‌های پرورش آن. مشهد: انتشارات به نشر آستان قدس رضوی
7. حجت، عیسی و شیخ اسدی، فاطمه.1400. ارتقاء و تداوم تجربه کودکی در محیط‌های آموزشی کودکان (تأملی بر فضای خانه و مدرسه در میان کودکان دبستانی شهر کرمان)، نشریه نامه معماری و شهرسازی، شماره 30، دوره 30، صص 79-61.
8. حاجی پروانه، علیرضا.1395. شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ایجاد حس دل‌بستگی به مکان در بین جوانان نمونه موردی: طراحی خانه جوان بابل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده معماری و شهرسازی -دانشگاه مازندران.
9. سجاد زاده، حسن (١٣٩٢)، نقش دل‌بستگی به مکان در هویت بخشی به میدان‌های شهری، نمونه موردی: میدان آرامگاه شهر همدان، فصلنامه علمی – پژوهشی مرکز پژوهشی هنر معماری و شهرسازی باغ نظر، شماره ٢٥، سال دهم، صص ٧٨-٦٩.
10. شاه‌حسینی، صفیه و ثقفی، محمود رضا.1397. محیط محرک خلاقیت در باشگاه کودک. نشریه منظر، شماره 44، دوره 10، صص 24-39.
11. صادقي فرشته، رويا؛ دانشگر مقدم، گلرخ و دژدار، اميد (1391). بررسي رابطه طرح كالبدي در مجتمع‌های مسكوني و حس دل‌بستگی به مكان در بـين ساكنين، مديريت شهري، (30)، صص...2
1‌ه طباطباییان، مریم و عباسعلی زاده رضاکلایی، ساناز و فیاض، ریما.1395. تحلیلی بر تأثیر محیط‌های ساخته‌شده بر خلاقیت کودک (بررسی ویژگی‌های محیطی مؤثر بر خلاقیت کودک در مراکز کودک تهران)، نشریه باغ نظر، دوره 13، شماره 43، صص 36-17.
13. طباطباییان، مریم و عباسعلی زاده رضاکلایی، ساناز فیاض، ریما. 1395. بررسی تأثیر طبیعت بر خلاقیت کودک. نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 17، صص 102-91.
1‌ش فلاح سار وکلایی، صدیقه.1395. بررسی تأثیر طبیعت بر خلاقیت کودک، نشریه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 17، صص 102-91.
15. قره بیگلو، مینو.1389. مسئولیت‌های شهر نسبت به محل بازی کودکان. فصلنامه منظر 10(2):14-17.
16. گودرزی، محمدمهدی و وحید قربانی، سروش.1394. بررسی عوامل مؤثر بر دل‌بستگی مکان در فضاهای باز آموزشی، نشریه مدیریت شهری، شماره 39، دوره 14.
17. مهدی زاده سراج، فاطمه و ابراهیم‌زاده، فاطمه و نوروزیان ملکی، سعید و پیری، سعید.1399. شاخص‌های طراحی مؤثر بر دل‌بستگی دانش آموزان در فضاهای باز مدارس از دیدگاه متخصصان معماری، فصلنامه علمی فناوری آموزش، شماره 1، دوره 15، صص 191-205.
18. مستغنی، علیرضا و اعتمادی، شهرزاد. 1394. چگونگی شکل‌گیری حس مکان در کودکان، نشریه: معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره 17، دوره 5.
19. می، پاملا. 1391. رشد خلاقیت در مرحله پایه دوران کودکی، انتشارات وانیا، تهران.

Refrences:
1. Altman, I. & Low, S. (1992).Place attachment. NewYork: Plenum Press.
2. Bowlby, J. (1982). Attachment and Loss, Vol. I: Attachment, 2nd Ed. New York: Basic Books.
3. Brooks,Tamara & Sorin, Reesa.(2011), Investigating Children’s Place Attachments through Collage and Stories, James Cook University.
4. Chawla L. Childhood place attachments. In: Altman I, Low SM. (eds.) Place attachment. New York: Plenum Press; 1992. pp. 63-86.
5. Davis, J. (2009). Involving Children. Researching with Children and Young People, Research Design, Methods and Analysis, London, Sage Publications.
6. Dere,Zeynep.(2019). Investigating the Creativity of Children in Early Childhood Education Institutions, Universal Journal of Educational Research7(3).652-658.
7. Giuliani, Maria&Bonnes,Terence& Bonaiuto,Marino.(2003), Theory of Attachment and Place Attachment, Psychological theories for environmental issues,5.137-170.
8. Giuliani,M.Vittoria&Fiorenza,Ferrara & Silvia,Barabotti.(2003). One attachmentor more ?, in book: People, Places, and Sustainability: 21st Century Metropoli.111-122.
9. Gordon ,Jack.(2010), The Significance of PlaceAttachments for Children’s Well-Being, The British Journal of Social Work40(3).755-771
10. Gifford, R. (2002). Environmental Psychology: Principles and Practice, Canada: Optimal Books.
11. Halpenny, Elizabeth A. (2010), Pro-environmental behaviors and park visitors: the effect of place at- tachmen”, Journal of Environmen- tal Psychology, 30(4), 409-421.
12. Hun Ping Cheung ,Rebecca.(2010). Designing movement activities to develop children's creativity in early childhood education, Early Child Development and Care jornals,3(180).377-385.
13. Korpela, K. (2002). Children’s Environment. In R.B. Bechtel and A. Churchman, eds. Handbook of Environmental Psychology. New York: John Wiley and Sons, 363-373.
14. Janetta Mitchell McCoy&Gary W. Evans.(2002). The Potential Role of the Physical Environment in Fostering Creativity. Creativity Research Journal,3(14).409-426.
15. Kyle, Gerard T. Andrew J. Mowen and Michael Tarrant (2004), Link- ing place preferences with place meaning: an examination of the relationship between place motiva- tion and place attachment, Journal of Environmental Psychology, 24,.439-454.
16. Kupers ,Elisa &Andreas, Lehmann&Gary, McPherson.(2018). Children’s Creativity: A Theoretical Framework and Systematic Review,Sage Journals1(89).
17. Koller ,Donna & Farley ,Meredith (2019). Examining elements of children's place attachment , Children's Geographies Journal14(4).
18. Livingston, M. Bailey, N. & Kearns, A. (2008). People's attachment to place: the influence of neighborhood deprivation. Project Report. Charterd Institute of Housing/Joseph Rowntree Foundation, Coventry, Glasgow.
19. Marris, P. (1996), The Politics of Uncertainty: attachment in private and public life, New York, Routledge.
20. Mccoy, M. Evans, J. & Gray W. (2002). The Potential Role of the Physical Environmen in Fostering Creativity. Creativity Research Journal, 14(3, 4), 409-426.
21. Proshansky, Harold M. Abbe K. Fabian and Rober Kaminoff (1983), Place-identity: Physical world socialization of the self, Jour- nal of Environmental Psychology, 3 57-83(1).
22. Ramkissoon, Haywantee, Liam Da- vid Graham Smith and Betty Weiler (2013b), Testing the dimensionali- ty of place attachment and its re- lationships with place satisfaction and pro-environmental behaviours: A structural equation modelling ap- proach, Tourism Management, 36.
23. Rothstein, P. R. (1990). Educational Psychology. NewYork: McGraw Hill.
24. Scannell, Leila and Robert Gifford(2010b), The relations between natural and civic place attachment and pro-environmental behavior,Journal of Environmental Psychol-ogy, 30(3), 289–297.
25. Smith, K.M. (2011). the Relationship between Residential Satisfaction, Sense of Community, Sense of Belonging and Sense of Place in a Western Australian Urban Planned Community, Unpublished PhD thesis, Perth, Western Australia: Edith Cowan University.
26. Stokols, Daniel and Sally A. Shu- macker (1981), People in places: a transactional view of settings. In John H. Harvey (Ed.), Cognition, social behavior, and the environ- ment (pp. 441-448). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
27. Tanner, Bronwyn, Cheryl Tilse and Desleigh Jonge (2008), “Restor- ing and Sustaining Home: The Im- pact of Home Modifications on the Meaning of Home for Older People, Journal of Housing For the Elderly, 22(3).215–195.
28. Vaske, Jerry J. and Katherine C. Kobrin (2001), Place attachment and environmentally responsible behavior, Journal of Environmental Education, 32(4), 16-21.
29. Wooley,H and Spencer, C.(2000), Children and the city: a summary of recent environmental psychology research, Journal of Child:care,health and development.