اتباع در سبک خراسانی و اصفهانی

محورهای موضوعی : شعر

فاطمه حاجی آقابزرگی ¹ , عباسعلی وفایی ² , رضا فهیمی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه- ساوه-ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساوه- ساوه-ایران

تاریخ دریافت : 1398/11/30 تاریخ پذیرش : 1398/11/30 تاریخ انتشار : 1398/11/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در زبان فارسی چه در نظم و چه در نثر و همچنین در زبان محاوره اتباع بسیار به کار می‌رود. اینکه بکار بردن اینگونه ترکیب‌ها از چه زمانی در آثار کتبی و شفاهی ایرانیان آغاز شده است، هنوز مشخّص نیست. مطالعات پیشین فقط نمونه هایی از کاربرد این نوع ترکیب را در آثار گذشتگان ارائه کرده اند. با توجه به سیر اتباع در دوره‌های مختلف و کاربرد آن در زبان شاعران و نویسندگان سبک‌های متفاوت، می‌توان گفت که اتباع درآغاز با شکل کنونی آن که اسم مهمل نیز نامیده می‌شود، تفاوت دارد. غیر از بعضی ترکیب‌ها که از ابتدا بی معنی و یا مهمل بوده است، مانند شکست و مکست در دیوان رودکی، که واژه تابع کاملاً بی معنی است و رودکی فقط یک بار آن را به کار برده، اکثر ترکیب‌ها هدفدار و با معنی انتخاب می‌شده است. در این تحقیق برای دستیابی به سیر بکارگیری اتباع و نحوه آغاز آن و چگونگی تبدیل آن به اسم مهمل، آثار شاعران و نویسندگان معروف دوره خراسانی و اصفهانی مطالعه و اتباع در آن‌ها بررسی گردیده است. یافته های این تحقیق از بکارگیری اسم مهمل یا تابع برای ایجاز در کلام حمایت می‌کند.

چکیده انگلیسی:

Slant rhymes are widely applied both in poetry and prose as well as in conversational language. The time of applying the mentioned compositions in written or oral works by Iranians is not clear yet. Studies in ancient texts only provide some samples of these combinations in deceased texts. According to slant rhymes' procedure in different periods and their applications in the language of poets and writers of different styles, it can be claimed that initial slant rhymes are different from its current form which is also called "nonsensical noun". With the exception of some combinations that have been meaningless or careless from the beginning where the word function is completely meaningless from Rudaki's viewpoint and he has applied it only once. In this research the works of famous poets and writers of Khorasan and Esfahani periods have been studied in order to achieve the process of employing slant rhymes. The findings support application of "nonsensical noun" or slant rhyme in order to make brevity in speech.

منابع و مأخذ:

انوری، حسن و حسن گیوی. 1370ش، دستور زبان، چاپ نهم، تهران: انتشارات فاطمی.

باباطاهر. بی تا، رباعیات، چاپ دوم، تهران: نشر محمد.

بیهقی، ابوالفضل. 1370ش، تاریخ بیهقی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خواجو.

تبریزی، صائب. 1373ش، دیوان، چاپ اول، تهران: انتشارات مستوفی.

ذاکری، مصطفی. 1381ش، اتباع و مهملات در زبان فارسی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

سعد سلمان، مسعود. 1374ش، دیوان، چاپ اول، تهران: انتشارات نگاه.

سیستانی، فرخی. 1377ش، گزینه سخن پارسی، چاپ نوزدهم، تهران: انتشارات صفی علیشاه.

قابوس بن وشمگیر، عنصر المعالی. 1366ش، قابوس‌نامه، چاپ چهارم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

قبادیانی، ناصرخسرو. 1370ش، دیوان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کزازی، میرجلال­الدین. 1386ش، نامه باستان، چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.

مشیری، مهشید. 1379ش، فرهنگ اَتباع و اَتباع سازی، چاپ اول، تهران: انتشارات آگاهان دیده.

مقرّبی، مصطفی. 1372ش، ترکیب در زبان فارسی، چاپ اول، تهران: انتشارات توس.

منوچهری دامغانی. 1375ش، دیوان، چاپ دوم، تهران: انتشارات زوار.

وفایی، عباسعلی. 1392ش، دستور توصیفی، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

 

مقالات

شیدا، میرزا عباس­خان. 1313ش، «مهملات»، مجله دانشکده اصفهان، سال دوم، شماره 4.

 

 

Anvari, Hasan, Givi, Hasan (1991). Grammar, 9^th Ed., Tehran, Fatemi Publications.

Baba Taher (Bita), Quatrains, 2^nd Ed., Tehran, Mohammad Publications.

Bayhaqi, Abu’l-fadl (1991), Tarikh-i Bayhaqi, 4^th Ed., Tehran: Khajoo Publications.

Tabrizi, Saeb (1994). Collected Poems. 1^st Ed., Tehran: Mostofi Publications – Behzad Publications.

Zakeri, Mostafa (1992). Reduplication and Nonsenses in the Persian Language. 1^st Ed., Tehran: University Publication Center.

Sa'd Salman, Masud (1995). Collected Poems. 1^st Ed., Tehran: Negah Publications.

Sistani, Farrokhi (1999). Selected Persian Speech. 19^th Ed., Tehran: Safi Alishah Publications.

Sheyda, Mirza Abbas Khan (1934). Nonsenses. Isfahan college journal. Year 2. Number 4. Isfahan: Isfahan Press.

Qabus ibn Wushmagir, Oncor-ol-Ma’ali (Keikavus) (1987). Qabus-Nama. 4^th Ed., Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.

Qubadiani, Nasir Khusraw (1991). Collected Poems. 4^th Ed., Tehran: Tehran University Press.

Kazzazi, Mir Jalaleddin (2007). Nameh Bastan. 6^th Ed., Tehran: Samt Publication.

Moshiri, Mahshid (2000). The Reduplication Culture and Making Reduplication. 1^st Ed., Tehran: Agahan Dideh Publications.

Mogharrabi, Mostafa (1993). Combination in the Persian Language. 1^st Ed, Tehran: Toos Publications.

Manouchehri Damghani (1996). Collection of Poems. 2^nd Ed., Tehran: Zavar Publications.

Vafaei, Abbas Ali (2013). Descriptive Grammar. 1^st Ed., Tehran: Sokhan Publications.