مطالعه تطبیقی شباهت و تفاوت دو کتاب «عیون الأخبار» و «العقد الفرید» از منظر ساختار و محتوا

محورهای موضوعی : شعر

لیلا بیژنی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده ادبیات و علوم انسانی)
عنایت الله فاتحی نژاد ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی)

تاریخ دریافت : 1397/12/21 تاریخ پذیرش : 1397/12/21 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

عیون الأخبار پس ازالبیان والتبیین جاحظ مهم‌ترین کتاب ادب شناخته شده است. وی در این کتاب هر فصل را کتاب نامیده است، برخی از فصول این کتاب عبارت‌اند از آداب کشورداری، آئین رزم و جنگاوری، اندرزهای پادشاهان، خلفا و حکیمان، سخنان حکمت آمیز بزرگان، خصلت های شایست و ناشایست، و ضرب‌المثل‌ها. از کتاب هایی که به تقلید از عیون الأخبار نوشته شده کتاب العقد الفرید از ابن عبد ربه است. مؤلف در این کتاب تمام بخش های کتاب عیون الأخبار را در لابه‌لای تألیف خود جای داده و سپس مطالبی را که از دیگر کتاب‌ها اقتباس کرده در میان فصل‌ها و باب‌های کتاب خود گنجانده است. ابن عبد ربه کتاب خود را به تقلید از عیون الأخبار نگاشته و بسیاری از روایت های آن را بدون ذکر نام ابن قتیبه و با حذف سلسله سندها نقل کرده است. در پژوهش حاضر که به روش تطبیقی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و دیجیتالی نگاشته شده است، دو کتاب ذکرشده مورد تحلیل قرار گرفته و به ذکر شباهت ها و تفاوت های آن‌ها پرداخته شده است.

چکیده انگلیسی:

Ghotaybeh's Oyoon Al akhbar is known as the most important literary book after Jaahaz's "Albayan and Altabiin". Each chapter of the book is called "Ketab".  Some of the chapters include the manner of the statecraft, the custom of war, the pieces of advice of kings, Islamic governors’ and philosophers’ sayings, the words of wisdom by great sages, worthy and unworthy characteristics and proverbs. The author of Alaaghd Alfarid has copied all section of Oyoon Alakhbar and other books into the sections of his book. Also, he has written most of the narratives of Oyoon Alakhbar, without the name of Ibn Ghotaybeh and omitted his all related documents. In the present study, the two mentioned books are compared and similarities and differences are analyzed. The methodology is descriptive-analytical and employed library and digital resources.

منابع و مأخذ:

ابن‌ عبد ربه‌، احمد بن محمد. 1904م، العقد الفرید، به کوشش احمد امین و دیگران، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن‌ عبد ربه‌، احمد بن محمد. 1983م، العقد الفرید، به کوشش مفید محمد قمیحه و عبد المجید الرحینی، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1331ق‌/ 1913م‌، کتاب‌ العرب‌ او الرد علی‌ الشعوبیة، رسائل‌ البلغاء، به‌ کوشش‌ محمد کردعلی‌، چاپ اول، قاهره: دار المعارف.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1343ق‌/ 1925م‌، عیون‌ الأخبار، بی جا: بی نا‌.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1363ش، مقدمة الشعر والشعراء، به‌ کوشش‌ گودفروا دومونیین‌، ترجمه آذرتاش‌ آذرنوش‌، تهران‌: ‌سمت.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1368ق‌/ ‌1949م‌، المعانی‌ الکبیر فی أبیات المعانی، حیدرآباد دکن‌.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1375ق‌/ 1965م‌، الأنواء، به‌ کوشش‌ شارل پلا و حمید الله‌، حیدرآباد دکن.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1405ق‌/ 1985م، ‌تأویل‌ مختلف‌ الحدیث‌، چاپ سوم، بیروت‌: المکتب الاسلامی.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1954م. تأویل‌ مشکل‌ القرآن‌، به‌ کوشش‌ احمد صقر، چاپ اول، بیروت‌: دار الکتب‌ العلمیة.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 1960م، المعارف‌، به‌ کوشش‌ ثروت‌ عکاشه، چاپ اول، قاهره‌: ‌دار المعارف.

ابن‌ قتیبه‌، عبد الله‌ بن مسلم. 2008م، منذر محمد سعید ابو شعر، چاپ اول، بیروت: المکتب الاسلامی.

 

مقالات

الکک، ویکتور. 1387ش، «زبان عربی در ایران، گذشته، حال و آینده»، ترجمه حیدر محلاتی، مجله ادبیات تطبیقی، جیرفت، سال دوم، شماره 6.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1965), “Al-Anwa’a”, by the efforts of Charles Pla and Hanidollah, Haidar Abad Dokon.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1985), “Ta’awil Mokhtalef Al-Hadith”, 3^rd ed., Beirut, Maktabah Al-Eslamiyyeh.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1954), “Ta’awil Moshkel Al-Quran”, 1^st ed., by the efforts of Ahmad Saqar, Beirut, Dar Al-Kutub Al-Elmiyyeh.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1925), “Oyun Al-Akhbar”, by the efforts of Al-Kateb.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (2008), 1^st ed., “Monzar Muhamamd Sa’eid Abu She’er”, Beirut, Al-Maktab Al-Eslamiyyeh.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1913), “Kitab Al-Arab Aw Al-Radd Ala Al-Sho’oubiyeh, Rasa’el Al-Bolaqa’a”, 1^st ed., by the efforts of Muhammad Kurd Ali, Cairoo, Dar Al-Ma’aref.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1960), “Al-Ma’aref”, 1^st ed., by the efforts of Therwat Akasheh, Cairo, Dar Al-Ma’ar.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1949), “Al-Ma’ani Al-Kabir fi Abiyat Al-Ma’ani”, Haidar Abad Dokon, Dar Al-Kutub.

Ibn Qatibeh, Abdullah Ibn Moselm, (1985), “Moqaddamah Al-She’er wa Al-Sho’ara”, by the efforts of Goodfarva Domoneen, tr. Azartash Azarnoush, Tehran, Samt.

Ibn Abdarbeh, Ahmad Ibn Muhammad, (1904), “Al-Aqd Al-Farid”, by the efforts of Ahmad Amin and others, Beirut, Dar Al-Kutub Al-Elmiyyeh.

Ibn Abdarbeh, Ahmad Ibn Muhammad, (1983), “Al-Aqd Al-Farid”, 1^st ed., by the efforts of Muhammad Ghamiheh, Abd Al-Majid Al-Rahini, Beirut, Lebanon, Dar Al-Kutub Al-Elmiyyeh.

Alkec, Victor, (2009), “Arabic language in Iran: past, present and future”, tr. Haidar Mahallati, journal of comparative literature, Jiroft, 2(6).