شگرد‌هایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی
محورهای موضوعی : شعرسمانه اعظمی قادیکلایی 1 , حبیب الله جدید الاسلامی 2
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از روش‌های برجسته‌سازی زبان، هنجارگریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات می‌زداید و همواره جامه‌ای نو و دلکش بر آن می‌پوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنمایی‌ها و تازگی‌ها نمودار می‌شود که ذهن خموده و ایستای هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و پویا و آگاه می‌کند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزوده‌اند. سنایی نیز یکی از شاعرانی است که از این شگرد بسیار سود برده است و اشعارش را مزیّن نموده است. مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است با تکیه بر قاعده هنجارگریزی که به‌منظور یافتن سه نوع هنجارگریزی واژگانی، نحوی و معنایی در غزلیات سنایی انجام شده است. بدین منظور، پس از بیان مقدمه‌ای درباره برجسته‌سازی و انواع آن، به اصل مطلب پرداخته شده‌است. سنایی با عدول از زبان معیار و آشنازدایی، سبب ایجاد تازگی شکل بیان و بیداری خواننده شده‌است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که سنایی برای برجسته‌سازی اشعارش از هنجارگریزی واژگانی، نحوی، معنایی بسیار استفاده کرده است.
One of the language's foregrounding method is norm – deviation. The mentioned technique removes habit, repeatition and bordome from literature and always brings freshness and beauty. Many poets enrich their poetries by applying this technique and method. Sanaei is also one of the poets who enjoyes norm – deviation and beutifies his poetries via this technique. The present paper is the result of a research which is done based on "norm – deviation" in order to find out three types of norm – deviation: lexical, syntactic and semantic in Sanaei's sonnets; the research studies the subject by an introduction to foregrounding and its various types Sanaei creates new form and awares the readers by standard language and defamiliarization. The outcome of the survey shows that Sanaei has frequently applies lexical, syntactic and semantic norm – deviations.
قرآن کریم.
انوشه، حسن. 1376ش، فرهنگنامه ادبی فارسی، ج 2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
خلیلی جهانتیغ، مریم. 1380ش، سیب باغ جان؛ جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا، تهران: سخن.
سنایی، مجدود بن‌آدم. 1386ش، غزل‌های حکیم سنایی غزنوی، مصحح: یدالله جلالی پندری، تهران: علمی و فرهنگی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1379ش، شاعر آینه‌ها، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1385ش، در اقلیم روشنایی: تفسیر چند غزل از حکیم سنایی غزنوی، چاپ سوم، تهران: آگه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1389ش، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. 1381ش، بیان، تهران: فردوس.
صفوی، کوروش. 1390ش، از زبان‌شناسی به ادبیات، ج 1، تهران: سوره مهر.
فرشیدورد، خسرو. 1388ش، دستور مفصل امروز، تهران: سخن.
مدرسی، فاطمه. 1386ش، از واج تا جمله، تهران: چاپار.
میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت. 1388ش، واژه‌نامه هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فن شعر و سبک‌ها و مکتب‌های آن، تهران: کتاب مهناز.
ناتل خانلری، پرویز. 1374ش، تاریخ زبان فارسی، ج2، تهران: سخن.
وزیرنیا، سیما. 1379ش، زبان شناخت، تهران: نشر قطره.
_||_References:
Holy Quran
Ahmadi, B (1393), Text Paraphrase Structure, Tehran, Markaz Pub
Anoushe, H (1376), Persian Literary Encyclopedia, 2nd vol. Tehran, Printing & Publishing Organization
Khalili Jahantiq, M (1380), Spirit Garden Apple, Tehran Sokhan Pub.
Sanaei, Majdoud Ibn Adam (1386), Sanaei's Sonnets, Edited by Yadollah Jalali Pandari, Tehran, Elmi Farhangi Pub
Shafiei Kadkani, M (1389), Poem's music, Tehran, Agah Pub
Shamisa, S (1381), Speech, Tehran, Ferdows Pub
Shamisa, S (1385), Literary Criticism, Tehran, Mitra Pub
Safavi, K (1390), From Linguistic to literature, 1st Vol. Tehran, Soureh Mehr Pub.
Alavi Moqaddam, M (1381), contemporary literary criticism Theories, Tehran, Samt Pub
Modarresi, F (1386), from phoneme to sentence, Tehran, Chapar Pub
Mirsadeqi, M (1388), Poetic art Dictionary, Tehran, Mahnaz Pub
Khanlari, P (1374), Persian Language History, 2nd Vol. Tehran, Sokhan Pub
Vazirnia, Sima (1379), language studies, Tehran, Qatreh Pub