آتش و آریاییها؛ انعکاس آن در شاهنامه فردوسی
محورهای موضوعی : شعرپیمان آقابیگی‌پور 1 , داریوش کاظمی 2
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
آتش یکی از عناصر اربعه است که نقش آن در ساخت کیهان و پیدایش گیتی نزد قدما، بسیار مهم است. به همین دلیل فردوسی از این عنصر مقدس و باستانی، در شاهنامه بسیار مدد جسته است. هنگامی که سخن از آتش به میان می آید، باید به باورها و ایدئولوژی های باستانی و اساطیری نیز، حتماً توجه داشته باشیم. اگرچه آتش برای ساکنین جنوبی زمین و سرزمین های گرم و داغ مانند عربستان خیلی پدیده زیبا و ارزشمندی نمی باشد و شاید برای برخی از این اقوام به عنوان عذاب و ترسانیدن استفاده شده است اما برای قبایل و مردمان شمالی که روزگاری در یخبندان های طولانی زندگی می کرده اند، نعمتی ارزشمند محسوب می شود. تمامی این موارد باعث می شود که آتش رفته رفته در اندیشه اقوامی که در نیمکره شمالی زندگی می کردند، تقدّس و ارزش قدسی پیدا کند. پس از آن نیز در دوران تاریخی و حتی پس از اسلام نیز، در آثار شاعرانی همچون فردوسی، به عنوان عنصری مقدس و مورد استفاده در جشن ها و شادی ها، انعکاس پیدا کند.
Fire is one of the four elements whose role in the construction of universe and the emergence of universe is very important to the ancients. For this reason, Ferdowsi has used this holy and ancient element in "Shahnameh" very much. When it is speaking about fire, we must also pay attention to ancient and mythological beliefs and ideologies. Although fire is not a very beautiful and valuable phenomenon for the inhabitants of the southern lands and hot lands like Saudi Arabia, and it may have been used as a torment and fear of some of these tribes, but for the northern tribes and peoples who lived once in the glaciers for a long time, it is a valuable blessing.All of this makes the fire sacred in the minds of the peoples living in the Northern Hemisphere. After that, it should be reflected in the historical period and even after Islam, in the works of poets such as Ferdowsi, as a sacred element and used in celebrations and joys.
آیدنلو، سجاد. 1388ش، ارتباط اسطوره و حماسه، تهران: سخن.
بایار، ژان پیر. 1387ش، رمزپردازی آتش، ترجمه جلال ستّاری، تهران: مرکز.
بیهقی، ابوالفضل. 1388ش، تاریخ بیهقی، ج 3و 2و 1، به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
پورداوود، ابراهیم. 1391ش، ویسپرد، تهران: انتشارات اساطیر.
جامی، نورالدّین عبدالرحمن. 1320ش، سلامان و ابسال، تألیف علیاصغر حکمت، تهران: سروش.
جونز، آ، و دیگران. 1366ش، رمز و مثل در روانکاوی و ادبیات، ترجمه جلال ستّاری، تهران: توس.
حضرتی، محمّد. 1387ش، آریاییها و تمدن آریایی، به کوشش دکتر آبتین ساسانفر، تهران: انتشارات اساطیر.
خلدانی، آصف. 1396ش، تاریخ و فرهنگ باستانی ایرانیان و شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات ققنوس.
دورانت، ویل. 1393ش، تمدن ایران و مشرق زمین، مترجمان: حسین کامیاب، محمّدامین علیزاده و فاطمه مشیت، تهران: زوّار.
دهخدا، علیاکبر. 1377ش، لغتنامه، تهران: مؤسّسه و انتشارات دانشگاه تهران.
رضی، هاشم. 1344ش، زرتشت و تعالیم او، تهران: فروهر.
ریاحی، محمّدامین. 1368ش، گلگشت در شعر و اندیشه حافظ، تهران: علمی.
ستّاری، جلال. 1372ش، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران: مرکز.
شریفی، محمد. 1387ش، فرهنگ و ادبیات فارسی، چاپ دوم، تهران: چاپ معین و نشر نو.
عطّار نیشابوری، شیخ فریدالدّین. 1346ش، تذکرة الاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران: زوّار.
عطائی، امید. 1377ش، آفرینش خدایان، تهران: مؤسسه انتشارات عطائی.
عفیفی، رحیم. 1374ش، اساطیر و فرهنگ ایران در نوشتههای پهلوی، تهران: توس.
فروم، اریک. 1366ش، زبان از یادرفته، ترجمه ابراهیم امانت، تهران: مروارید.
زکریای قزوینی، محمد. 1392ش، عجایب المخلوقات وغرایب الموجودات، به کوشش مسعود غلامیه، تهران: مجمع ذخایر اسلامی.
کریستین سن، آرتور. 1393ش، نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمه ژاله آموزگار- احمد تفضّلی، تهران: نشر چشمه.
گرگانی، فخرالدین اسعد. 1389ش، ویس و رامین، مقدمه و تصحیح از محمد روشن، تهران: صدای معاصر.
منوچهری دامغانی، ابونجم احمد بن قوص بن احمد. 1390ش، دیوان اشعار، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوّار.
هیلنز، جان. 1395ش، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار- احمد تفضّلی، تهران: نشر.
مقالات
ریکور، پل. 1387ش، «حکمت و معرفت و اسطوره»، مقالات بخش حکمت و معرفت، دوازدهمین شماره ماهنامه پژوهشی اطلاعات، 29 فروردین1387.
حبیبی، پریسا. 1391ش، مجلّه ادب پژوهشی، زمستان 1394، شماره سی و چهارم، صص 57-35.
_||_
Idanloo, Sajjad. 2009, The Relationship between Myth and Epic, Tehran: Sokhan.
Bayar, Jean Pierre. 2008, Fire Encryption, translated by Jalal Sattari, Tehran: Center.
Bayhaqi, Abolfazl 2009, Beyhaqi History, vols. 3, 2 and 1, by Dr. Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Mahtab
Pourdavud, Ebrahim, 2012, Wispard, Tehran: Asatir Publications.
Jami, Nur al-Din Abdul Rahman 1941, Salaman and Absal, authored by Ali Asghar Hekmat, Tehran: Soroush.
Jones, A., et al. 1987, Mystery and Proverb in Psychoanalysis and Literature, translated by Jalal Sattari, Tehran: Toos.
Hazrat, Muhammad 2008, Aryans and Aryan Civilization, by Dr. Abtin Sasanfar, Tehran: Asatir Publications.
Khaldani, Asef, 2017, Ancient Iranian History and Culture and Ferdowsi's Shahnameh, Tehran: Ghoghnus Publications.
Durant, Will. 2014, Iranian and Oriental Civilization, Translators: Hossein Kamyab, Mohammad Amin Alizadeh and Fatemeh Mishit Tehran: Zavar
Dehkhoda, Ali Akbar. 1998, Dictionary, Tehran: University of Tehran Institute and Publications.
Reza, Hashem. 1965, Zarathustra and his teachings, Tehran: Forouhar.
Riyahi, Mohammad Amin, 1989, Golgasht in Hafez's Poetry and Thought, Tehran: Elmi
Sattari, Jalal. 1993, An Introduction to Mystical Cryptography, Tehran: Markaz
Sharifi, Mohammad 2008, Persian Culture and Literature, Second Edition, Tehran: Moein Edition and No Publication.
Attar Neyshabouri, Sheikh Farid al-Din. 1967, Tazkarat al-Awliya, by Mohammad Estelami, Tehran: Zavar.
Ataiy, Omid, 1998, Creation of the Gods, Tehran: Atai Publishing Institute.
Afifi, Rahim. 1995, Iranian mythology and culture in the writings of Pahlavi, Tehran: Toos.
Forum, Eric. 1987, Forgotten Language, translated by Ebrahim Amanat, Tehran: Morvarid.
Zakaria Qazvini, Mohammad 2013, Wonders of Creatures and Wonders of Creatures, by Massoud Gholamieh, Tehran: Islamic Reserves Association.
Christine Sen, Arthur. 2014, Examples of the first man and the first Shahriyar in the history of Iranian mythology, translated by Jaleh Amoozgar - Ahmad Tafazoli, Tehran: Cheshmeh Publishing.
Gorgani, Fakhreddin Asad 2010, Weiss and Ramin, Introduction and correction by Mohammad Roshan, Tehran: Sedaye Moaser
Manouchehri Damghani, Abu Najm Ahmad bin Qus bin Ahmad. 2011, Poetry Divan, by Mohammad Dabirsiyaghi, Tehran: Zavar.
Hilens, John. 2016, Understanding Iranian mythology, translated by Jaleh Amoozgar - Ahmad Tafazoli, Tehran: Nashr
Articles
Ricoeur, Paul. 2008, "Wisdom, Knowledge and Myth", Articles of Wisdom and Knowledge, Twelfth Issue of Information Research Monthly, April 20, 2008.
Habibi, Parisa. 2012, Journal of Research Literature, Winter 2015, No. 34, pp. 57-35.