مضامین زهدآمیز در اشعار خاقانی و ابو العتاهیه

محورهای موضوعی : شعر

مریم محمودی ¹ , شیما فرجی‌فر ²

1 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان(استادیار).
2 - دانش‌آموخته مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.

تاریخ دریافت : 1393/11/18 تاریخ پذیرش : 1393/11/18 تاریخ انتشار : 1393/05/10

کلید واژه:

چکیده مقاله :

زهد و مضامین مربوط به آن در ادب فارسی و عربی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. ابو العتاهیه شاعر برجسته عرب در این زمینه جزء پیشتازان است. در شعر فارسی نیز به تحقیق خاقانی در مسیر تکامل شعر زهد قرار دارد که قبل از او به تجربه بیشتر شاعران از جمله رودکی، کسایی، سنایی و ... در آمد و در نهایت سنایی آن را به اوج رسانید. وجود مضامین زهدآمیز مشترک باعث شد که شعر این دو شاعر مورد بررسی و مطابقت قرار گیرد. علاوه بر آن وابستگی هر دو شاعر در مقطعی از زندگی به دربار، علاقه هر دو به جذب مخاطب و محبوس شدن آن‌ها برای مدتی، از دیگر نقاط مشترک دو شاعر است. دنیا و مطالب مربوط به آن، دوری از حرص و طمع و آز و توصیه به قناعت و مرگ و مضامین مربوط به آن از موضوعاتی است که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت.

چکیده انگلیسی:

Asceticism and contents related to it have always been the center of attention for poets and writers in Persian and Arabic literature. Abolatahiye, the prominent Arab poet, is one of the pioneers in this field. In the Persian poetry Khaghanee is in the course of enrichment of asceticism and research poetry that before him poets such Kasaee, Roodaki, Sanaee etc. had the experience of using it which finally Sanaee took it to the highest point. The existence of common asceticism consents caused that the poetry of Khaghanee and Abolatahiye brings under investigation and comparison. Furthermore, the affiliation of these two poets to the royal court, their interest for attracting readers and their imprisonment for a short time are some of the common points of these two poets. Material world and subjects related to it avoidance of greediness, avidity, avarice, recommendation for contentment, death and contents related to it are subjects that have studied in this research paper. The result of this investigation showed that, on the one hand both poets have their own special views, although; khaghanee has different views toward the word in compare with abolatahiye and the death in Abolatahiye's poetry is more prominent. On the other hand, the common points in the verses of these two poets are more than the differences which originates from their Iranian and Arabic culture as well as koranic verses and hadithes.

منابع و مأخذ:

ابن اثیر، عز الدین علی بن محمد. 1965م، الکامل فی التاریخ، بیروت: لا نا.

ابوالعتاهیه، اسماعیل بن القاسم. 1888م، الأنوار الزاهیة فی دیوان ابی العتاهیة، بیروت: المطبعه الکاتولیکیه. 

ابوالعتاهیه، اسماعیل بن القاسم. 1964م، دیوان ابی العتاهیه، بیروت: لا نا.

البستانی، فواد افرام. 1421ق، مجانی الحدیثة، بی‌جا: انتشارات ذوی القربی.

الاصفهانی، ابو الفرج. 1986م، الأغانی، بیروت: دار الکتب.

خاقانی، افضل‌الدین بدیل. 1373ش، دیوان، تصحیح ضیاء‌ الدین سجادی، تهران: زوار. 

زرین کوب، عبدالحسین. 1378ش، دیدار با کعبه جان، تهران: سخن.

زرین کوب، عبدالحسین. 1380ش، ارزش میراث صوفیه، تهران: امیرکبیر.   

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1372ش، تازیانه‌های سلوک، تهران: آگاه.

صفا، ذبیح‌الله. 1363ش، تاریخ ادبیات ایران، ج 2، تهران: فردوس.

غنی، قاسم. 1369ش، بحث در آثار و افکار و احوال حافظ، تهران: زوار.

الفاخوری، حنا. 1368ش، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمه عبد الحمید آیتی، تهران: توس.

مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین. 1937م، مروج‌الذهب و معادن الجواهر، تحقیق محمد محی‌الدین عبدالحمید، بیروت: دار الفکر.

مشرف، مریم. 1389ش، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن و دانشگاه شهید بهشتی.

 

مقالات

محسنی نیا، ناصر و آرزو پوریزدان و پناه کرمانی. زمستان 1387، «مرثیه‌سرایی در ادب فارسی و عربی با تکیه بر مقایسه مرثیه ابوالحسن تهامی و مرثیه خاقانی شروانی»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، دوره 2، شماره 8: صص 175-193.