بینامتنیت اسطوره‏ ای در شعر شاملو(بر اساس نظریه ژرار ژنت)

محورهای موضوعی : شعر

اکرم ظفری ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
بتول فخراسلام ² (استادیار دانشگاه آزاد نیشابور)
سیدحسین سیدی ³ (استاد دانشگاه فردوسی)
اکبر شعبانی ⁴ (استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور)

تاریخ دریافت : 1398/05/25 تاریخ پذیرش : 1398/05/25 تاریخ انتشار : 1398/05/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

متون اساطیری، یکی از متون پیشین است که پیوندی تنگاتنگ با شعر فارسی دارد. اسطوره‌ها ماهیت بینامتنیتی دارند، زیرا در متونِ زمان‌های گوناگون ادبیات زبانی و نوشتاری پی در پی بازگویی می‌شوند. بینامتنیت و اسطوره شناسی تطبیقی دو دانش پیوسته هستند. شاملو از شاعران ایرانی و برجسته پای بند به اجتماع در ادبیات فارسی است. او با بهره گیری از اسطوره‌های یونانی، دینی و ایرانی به بیان پرسمان‌های اجتماعی و سیاسی در شعر خویش پرداخته است. فرضیه پژوهش این است که شاملو دلباخته فرهنگ غربی، و متون مسیحی است؛ از این رو گفتمان بینامتنیت با متونی که از این فرهنگ ها سرچشمه می گیرد در شعر او کاربرد بیش‌تری دارد. در این پژوهش کوشیده شده است افزون بر شناسایی رهیافت بینامتنیت با تکیه بر نگاره‌های ژرار ژنت و اسطوره شناسی تطبیقی، به بیان چگونگی کاربرد آن در شعر شاملو پرداخته شود. بر پایه یافته‌های این پژوهش، بازگشت به پیش‌متن‌ها، پایستن وجود پیوند تاریخی میان اساطیر نخستین یونانی، مسیحی و ایرانی با سروده‌های شاملو و برون‌آوری رویکردهای شاعر از یک اسطوره، جستار و پایه پژوهش بینامتنیت اسطوره‌ای شعر شاملو را ساخته است. این پژوهش نظری، با روش واکاوی و توصیفی و با رویکرد تطبیقی انجام شده است.

چکیده انگلیسی:

Mythical texts are texts of past which have close relation with Persian poetries. Myths own intertextual nature; because in the texts in different times, verbal and written literature are reviewd contiously.   Intertextuality and comparative mythodology are two continuous sciences. Shamloo is one of the famous Iranian poets who was committed to society in Persian literature. Assumption of the present article is that Shamloo was enamored of western culture and Christian texts; thus intertextual discourse (with Gérard Genette's approach) with the texts derived from the mentioned cultures is more applicable in his works. The present research attempts to study not only recognize intertextuality focused on Gérard Genette's writtings but also expresses its application in Shamloo's poetries.  This article's methos is descriptive with comparative approach.

منابع و مأخذ:

کتابنامه

احمدی، بابک. 1378ش، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.

آلن، گراهام. 1380ش، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدان‏جو، چاپ اول، تهران: مرکز.

پورنامداریان، تقی. 1374ش، سفر در مه، تهران: زمستان.

ترقی، گلی. 1387ش، بزرگ بانوی هستی، تهران: نیلوفر.

دستغیب، عبدالعلی. 1370ش، نقد آثار شاملو، تهران: آروین.

سلاجقه، پروین. 1387ش، نقد شعر معاصر: امیرزاده کاشی‏ها، تهران: مروارید.

شاملو، احمد. 1383ش، مجموعه آثار، تهران: نگاه.

شریعت کاشانی، علی. 1388ش، سرود بی‏قراری، تهران: گلشن راز.

طبری، محمد بن جریر. 1365ش، تاریخ طبری، جلد دوم، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

کتاب مقدس تورات. 1364ش، ترجمه ماشاءالله رحمان‏پور داوود و موسی زرگری، تهران: انجمن فرهنگی اوتصر هتورا.

کریستوا، ژولیا. 1389ش، فردیت اشتراکی، ترجمه مهرداد پارسا، چاپ اول، تهران: روزبهان.

کوپ، لارنس. 1384ش، اسطوره، ترجمه محمد دهقانی، تهران: علمی و فرهنگی.

کهنموئی‏پور، ژاله و دیگران. 1381ش، فرهنگ توصیفی نقد ادبی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.

گریمال، پ. 1367ش، فرهنگ اساطیر یونان و رم، ترجمه بهمنش، تهران: امیرکبیر.

لنگرودی، شمس. 1384ش، تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد چهارم، تهران: مرکز.

نامور مطلق، بهمن. 1390ش، درآمدی بر بینامتینت، چاپ اول، تهران: سخن.

نظامی، الیاس بن یوسف. 1384ش، لیلی و مجنون، تهران: دانشگاه تهران.

 

مقالات

جوکار، منوچهر و رزیجی، عارف. 1390ش، «عناصر و مضامین ترسایی در شعر شاملو»، ادب پژوهی، دوره 5، شماره 17، صص 141ـ 121.

خادمی کولایی، مهدی. 1385ش، «نمودهای اساطیری انبیاء و آئین‏گذاران در شعر شاملو»، مجله پیک نور، دوره پنجم، شماره سوم، صص115ـ132.

علوی، فریده. 1390ش، «حضور اسطوره‏های ادبی خارجی در شعر معاصر فارسی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، دوره 16، شماره 61، صص 41ـ60.

غیاثوند، مهدی. 1392ش، «سیمای تأویل در آیینه بینامتنیت کریستوایی»، مجله حکمت و فلسفه، دوره نهم، شماره سوم، صص 114ـ97.

محمدی، ابراهیم. 1392ش، «اسطوره‏شکنی و اسطوره‏سازی رمانتیک در شعر احمد شاملو»، مجله ادب‏پژوهی، دوره 7، شماره بیست و چهارم، صص 128ـ 105.

نامور مطلق، بهمن. 1386ش، «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‏ها»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 56، صص 98ـ 83.

 

Ahmadi, Babak (1378). Structure and interpretation of the text, Tehran: Markaz Pub

Allen, Graham (1380). Intertextuality, Translated by Payam Yazdanjoo, First Edition, Tehran: Markaz Pub.

Pournamdarian, Taghi (1374). Travel in fog, Tehran: winter.

Taraqqi, Goli (1387). The great women in the world, Tehran: Niloufar Pub.

Dastgheib, Abdolali (1370). Criticism of Shamlou’s works, Tehran: Arvin Pub.

Salajegheh, Parvin (1387). Criticism of contemporary poetry: Prince of tiles, Tehran: Morvarid Pub.

Shamlou, Ahmad (1383). Collection of works, Tehran: Negah Pub.

Shariat Kashani, Ali (1388). The Anthem of restlessness, Tehran: Golshan – e Raz Pub

Tabari, Mohammad Ibn Jarir (1365). History of Tabari, Vol. 2, Translated by Abolghasem Payandeh, Tehran: Asatir Pub

Holy Torah (1364). translated by Mashallah Rahmanpour, Davoud Zargari and Musa Zargari, Ozar HatorahCultural Association, Tehran

Kristeva, Julia (1389). Collective individuality, translated by Mehrdad Parsa, Pp. 103-131.

Cope, Lawrence (1384). Myth, translated by Mohammad Dehghani, Tehran: Scientific and Cultural Pub

Kahnemuyipour, Zhaleh et al (1381). Descriptive culture of literary criticism, First Edition, Tehran: Tehran University Press.

Grimal, p. (1367). Culture of the Greek and Roman mythology, translated by Bahmanesh, Tehran: Amir Kabir Pub.

Langroudi, Shams (1384). An analysis of the new poem, Vol. 4, Tehran: Markaz Pub.

Namvar Motlagh, (1390). An introduction to intertextuality, First Edition, Tehran: Sokhan Pub.

Nezami, Elias Ibn Yusuf (1384). Leyli and Majnun, Tehran University Press

 

Articles:

Jookar, Manouchehr and Raziji, Aref (2011). Elements and concepts of Christian in Shamlou’s poetry, Literal research, Vol. 5, issue 17, pp. 141-121.

Khademi Koolaie, Mehdi (2006). Mythological manifestations of the prophets in Shamlou's poetry. Peyk Noor Magazine, Vol. 5, No. 3, pp. 115-132.

Alavi, Farideh (2011). Presence of foreign literary myths in contemporary Persian poetry, Contemporary World Literature Research, Vol. 16, issue 61, pp. 41-60.

Ghiyasvand, Mehdi (2013). Interpretation view in Kristeva intertextuality mirror, Wise and Philosophy Journal, Vol. 9, issue 3, pp. 97-114.

Mohammadi, Ebrahim (2013). Romantic mythology creation and removing in Shamlou's poetry, Journal of Literal Research, Vol. 7, No. 24, pp. 105-128.

Namvar Motlagh, (2007). Intertextuality in study of the relationship between a text with other texts, Human Sciences Journal, Vol. 56, pp. 83-98.