دادرسی غیابی در فقه اسلامی و برخی نظام های حقوقی معاصر
محورهای موضوعی : فلسفه اسلامیعصمت السادات طباطبایی لطفی 1 , زینت نعمتی 2
1 - عضو هیئت علمی
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم
کلید واژه: نظام رومی-ژرمنی, نظام کامن لا, فقه اسلامی, دادرسی غیابی,
چکیده مقاله :
اجرای عدالت، هدف نهایی هر دادرسی، و دادرسی عادلانه از شاخصه‌های مهم در سنجش توسعه اجتماعی و قضایی هر جامعه می‌باشد. لذا، از دیرباز توجه به ساز و کارهای لازم برای تضمین و تامین این مهم امری ضروری بوده است. گرچه در فصل خصومت، اصل بر لزوم حضور طرفین دعوا در جلسه دادرسی است، گاهی پایندی بی قید و شرط به این اصل خود موجب تضییع حقوق افراد می‌شود. زیرا ممکن است یکی از طرفین دعوا خود را از دسترس طرف دیگر و مجریان عدالت مخفی نموده، موجبات ناامنی، بی اطمینانی و عدم رضایت از دستگاه قضا را فراهم آورد. با توجه به این امر، در اسلام و در نظام حقوقی رومی-ژرمنی، بر خلاف نظام کامن لا، دادرسی غیابی با هدف ایجاد امنیت و ممانعت از تضییع حقوق افراد پذیرفته شده است. ممنوعیت دادرسی غیابی در نطام کامن لا ناشی از به کارگیری شیوه دادرسی ترافعی در محاکمات این نظام حقوقی است، بر خلاف نظام رومی- ژرمنی که دادرسی به صورت تفتیشی انجام می شود. در نظام تفتیشی جمع آوری ادله به عهده مقام قضایی گذاشته می شود، بنابراین در هنگام آغاز روند محاکمات دادگاه مدارک توجیهی به نفع متهم را نیز در دست دارد.فقها جهت اثبات جواز دادرسی غیابی به روایات و احادیث نیز استناد کرده و برای آن شرایطی قائل شده اند. از جمله شرایط حق الناس بودن مساله مورد دعوا می باشد. لذا در حق الله و مجازات ها حدی حکم غیابی نافذ نیست.
Justice execution is the ultimate aim of any trail and fair trial is one of the most important criteria to measure social and judicial development of any society. Hence, it was seen necessary from long time to resent needed mechanisms to guarantee it. Although the principle of conflict and hostility between people has been always accompanied with the principle of parties’ attendance in trial, sometime unconditioned obligation to this principle cause negating people’s rights since one party may hide from another party or justice executors and causes insecurity, distrust and dissatisfaction from judicial system. To this end, in Islamic and even in Roman – German law system, in contrary to Common Law, trial in absentia accepted to establish security and to prevent people’s right denial. The forbidden of trial in absentia in Common Law is due to use adversary trial while it is investigatoryt in Roman – German system. In investigatory system, judicial authority should gather evidences. Therefore, when the procedure starts, the court has relevant evidence in the interest of defendant. Islamic jurisprudents have allowed trial in absentia conditionaly based on narratives when the the issue concerns the people's righse. There is no absent verdict on the right of Allah and punishment.