کنکاشی در برهم‌کنش سنت‌های بومی و بیگانه پیرامون شیوه‌های تدفین هخامنشی
محورهای موضوعی : باستانشناسیبهمن فیروزمندی 1 * , محمد حاجی‌زاده 2
1 - دانشگاه آزاد اسلامی
2 - گروه باستان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: مرگ, هخامنشی, تدفین, سنت, جهان بینی, مذهب,
چکیده مقاله :
مرگ یکی از ثابت ترین اضلاع زندگی در هندسه حیات انسان می باشد.اینکه انسان اولیه از چه زمانی آگاه به تدبیرتدفین شد و مردگان خود را به زمینِ زنده سپرد اطلاعات اطمینان بخشی نداریم،تحقق و تدبیرِ تدفین یکی از اولین علائم آگاهی انسان در تاریخ است و بخشی از نتایج آن یکجانشینی می باشد.استفاده از خاک بعنوان عنصری اساسی در پوشاندن جسم متعفن متوفی مرحله ای آشکار از خلاقیت و ورود انسان به مرحله مهم مدنیت می باشد. یکی از دلایل دلپسند ابداع تدفین رفع احتیاجات عاطفی انسان در نگهداری از جسم عزیزان در مقابل آسیب های احتمالی و دوری از گزند و گزیدن حیوانات در کنار عامل دیگر « ترس » می باشد،و هدف از آن انتقال به جهان دیگر می باشد،به این معنا که راه رسیدن به جهانِ جدید از تدفین می گذرد.هرچند بشر باستان با این موضوع آشنایی اندکی داشته است،اما تدفین را راه مناسبی برای رهایی از اموات می دانسته است. تدفین در دوره هخامنشیان نیز مشمول متغیرات مدنی مهمی مانند مذهب، اصلاحات اقتصادی،سیاسی و سایر شد.نمود نهاده های ملی،محلی،مذهبی،سیاسی و سایر بر روی صحنه های سنگی آرامگاه های امپراطوران این عصر همگی نمونه های آشکاری از اثرگذاری این عناصر در تدفین می باشند.در این مقاله سعی شده است به نمایندگی از شیوه های متنوع تدفینی در دوره هخامنشی،تحلیلی بر سنت های اثرگذار بومی و بیگانه بر دو نوع تدفین در این دوره انجام گیرد و هدف از آن رسیدن به مرزهای شناختِ درست از پدیده می‌باشد.
Death is one of the most constant aspects of human life. We do not know exactly when humans became familiar with the practice of burial,but one of the outcomes of burial is sedentism. The use of soil for burial is one of the skills developed by humans. It is possible that people burid their dead out of fear. During the Achaemenid period,burial practices underwent significant changes due to the influence of religion,politics, economy, and other factors. The burial practices of the Achaemenid period were,in some cases, influenced by foreign elements,while in many instances,they benefited from indigenous invention. One of the most important characteristics of Achaemenid burials should be regarded as their creative synthesis, in which they incorporated local elements and actively transformed foreign influences into native features. In this sense, the Achaemenids adopted general designs from foreign architecture and cultural tradition,harmonizing them whit their own native elements Achaemenid emperors placed great importance on death; they built their tombs during their lifetime,like Darius I. This article examines two types of buria methods used during the Achaemenid era.
استروناخ،دیوید،1379 پاسارگاد - گزارشی از کاوش های انجام شده توسط موسسه مطالعات ایرانی بریتانیا از سال 1961 تا 1963 » ، ترجمه حمید خطیب شهیدی، تهران، سازمان میراث فرهنگی.
• استرابون.1381، جغرافیای استرابو،سرزمین های زیر فرمان هخامنشیان،ترجمه همایون صنعتی زاده.تهران. نشر بنیاد
موقوفات ایرج افشار.
• اشمیت.اریک.1342 ،تخت جمشید،بناها،نقشها،نبشته ها،ترجمه عبدالله فریار و مترجمان. تهران.انتشارات فرانکلین و امیر کبیر.
بلک،جرمی،گرین، آنتونی.1383،فرهنگ نامه خدایان،دیوان و نمادهای بین النهرین باستان،ترجمه پیمان متین.تهران. امیرکبیر انتشارات.
• بویس،مری 1378،آئین زرتشتی کهن و روزگار و قدرت ماندگارش،ترجمه ابوالحسن تهامی. چاپ دوم/ تهران. انتشارات نگاه.
• پارسه،فصلنامه خبری پاسارسه و پاسارگاد،شماره 13و 14.بهار 1399.
• پیرنیا،حسن.(مشیرالدوله) .۱۳91، تاریخ ایران باستان،تاریخ مفصل ایران باستان،تهران. انتشارات نگاه.
• حاجی زاده شیرمرد، محمد.1395، خط و خشت،روایتی رها از تخت سلیمان،بوکان، انتشارات زانکو.
• جکسن، ویلیامز.1352، سفرنامه جکسن، ایران در گذشته و حال،ترجمه منوچهر امیری و فریدون بدره ای.تهران. انتشارات خوارزمی.
• رجبی، پرویز.1380، هزاره های گمشده،تهران. انتشارات توس.
• رهبر،مهدی.1394،آیا تابوت های سنگی مکشوفه از حسین آباد شوش متعلق به دوره هخامنشی است؟ ، تهران. دو فصلنامه پژوهش های باستان شناسی.دانشگاه تربیت مدرس. شماره های 10 و 11 .1392 -1393. تاریخ انتشار 1394.
• سعیدی، محمدرضا.چایچی، احمد .1381،تدفین تابوتی در ایران باستان،تهران. انتشارات سمیرا.
• شهبازی،علی رضا شاپور 1389،راهنمای مستندتخت جمشید،شیراز،بنیاد پژوهشی پارسه،پاسارگاد.انتشارات سفیران.
• شهبازی.علی رضا شاپور.1357،شرح مصور نقش رستم ،شیراز. انتشارات بنداد تحقیقات هخامنشی.
• فره وشی، بهرام.1374،ایرانویچ ،تهران انتشارات دانشگاه تهران.
• فیروزمندی،بهمن.1385،پاسارگاد نخستین کانون امپراتوری هخامنشی،مجله پیام باستان شناس.سال سوم، شماره پنجم. بهار و تابستان.
فیروزمندی،بهمن.1381،باستان شناسی و هنر دوران تاریخی ماد،هخامنشی،اشکانی و ساسانی، تهران،انتشارات عفاف.
کالمه یر،پیتر « موضوع نقش برجسته های آرامگاه های هخامنشی» ترجمه علی اکبر وحدتی. مجله باستان پژوهی. سال هفتم.شماره 13. پاییز 1384.
• کخ، هایدی ماری. 1383، از بان داریوش،ترجمه پرویز رجبی. تهران انتشارات کارنگ.
• کول روت،مارگارت.1397،شاه و پادشاهی در هنر هخامنشی،تاملاتی بر روند آفرینش شمایل نگاری هخامنشی، ترجمه علی بهادری. تهران انتشارات دانشگاه تهران و دانشگاه شهید بهشتی.
• گربران،آلن.شوالیه،ژان.1384،فرهنگ نمادها ،ترجمه سودابه فضایلی. تهران. انتشارات جیحون.
• گیرشمن،رومن. 1371،هنر ایران در دوره ماد و هخامنشی،ترجمه عیسی بهنام. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
• ملازاده،کاظم،باستان شناسی ماد،1396.تهران .انتشارات سمت. چاپ سوم 1396.
• موسوی،مهرزاد.1390،جستاری در پیشینه هنرهخامنشی،شیراز. انتشارات رخشید.
• نیبرگ،ساموئل.1383،دین های ایران باستان،ترجمه سیف الدین نجم آبادی. انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان
• وکیلی. شروین.1390،داریوش دادگر،تهران، نشرشورآفرین.
• هینلز،جان راسل،1368، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار،احمد تفضلی، تهران. انتشارات چشمه.
• یاوری کلور،معصومه.سادات عقیلی،پگاه.1395« مقایسه تطبیقی میزان تاثیر فرهنگ و اقلیم برروی معماری آرامگاه های مادها و هخامنشیان » سومین کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در عمران، معماری و شهرسازی.برلین – آلمان، تیرماه 1395/2016.